Пассаттар мен муссондарға анықтама беріңіз

Пассаттар – экватордың екі жағ ында батыстан шығ ысқ а бағ ытталғ ан тұ рақ ты ауа ағ ыны. Пассат экватордың екі жағ ында орналасқ ан антициклондардың арқ асында пайда болады. Пасаттар – субтропиктік ендіктерден экваторғ а соғ атын желдер. Дә лірек айтсақ, бұ л субтропиктік антициклондардың экваторғ а қ арағ ан бө ліктеріндегі желдер. Пасаттар қ оң ыржай ендіктерден келетін субтропиктік антициклондармен байланысты болғ андық тан, қ оң ыржай ендіктерде болып жатқ ан прцестерге пассаттардың тіуелді екендігі байқ алады. Экваторғ а қ арай пассаттардың вертикаль қ алың дығ ы арта тү седі. Пассаттардың жылдамдығ ы – 5-8 м/с жетеді. Пассаттар экваторғ а қ арай мұ хит ү стінде азырақ қ ызғ ан беттен қ аттырақ қ ызғ ан бетке орын ауыстырады, сондық тан да бұ лар да кү шті конвекция туады. Бірақ бұ л тек тө менгі қ абатта дамиды, ө йткені 1200-2000 м биіктікте қ алың дығ ы бірнеше метр инверсия қ абаты жатыр. Пассат инверсиясы дегеніміз пассаттармен байланысты болып келетін антициклондарғ а тә н ауаның шө гу нә тижесі. Қ арама қ арсы жарты шарлардың пассаттары біріне бірі қ арсы бағ ыттала отырып экваторғ а жақ ын бірігеді.

Муссондар – қ ұ рлық пен мұ хиттар арасында байқ алатын, бағ ытын маусым бойынша ауыстыратын ауа айналымы (жазда қ ұ рлық қ а бағ ытталады – жауынды кезең, қ ыста мұ хитқ а бағ ытталады-қ ұ рғ ақ кезең).

Муссондар дегеніміз – жылына екі рет бағ ытын мү лде дерлік қ арама қ арсы ө згертіп отыратын (қ ыстан жазғ а ж/е жаздан қ ысқ а қ арай) ауа ағ ыстары. Жа бен қ ыыста бұ лар ө те орнық ты келеді, ө тпелі маусымдарда муссондардың орнық тылығ ы бұ зылады. Муссондар қ ысым айырмашылығ ы ерекше зор материктер мен мұ хиттар аралығ ындағ ы алқ апта пайда болады. Қ ыста материк ү стіндегі қ ысым Мұ хит ү стідегіге қ арағ анда едә уір жоғ ары ж/е ауа бар градиентінің бағ ытымен сә йкес қ ұ рлық тан мұ хитқ а қ арай қ озғ алады (қ ысқ ы муссон). Жазда керісінше, материк ү стінде қ ысым тө мен болғ анда, ауа қ озғ алысының бағ ыты мұ хиттан қ ұ рлық қ а қ арай қ озғ алады. Муссондардың атмосферадағ ы циклондық ж/е антициклондық ә рекетімен байланысы жақ сы кө рінеді. Бұ лар циклондар мен антициклондар орнық ты болғ ан ж/е бірінен бірінің маусымдық басымдылығ ы бар жерде байқ алады. Қ ысқ ы орнық ты антициклондар мен жазғ ы циклондар қ оң ыржай ендіктерде материктердің ү стінде орнауының арқ асында муссондар материктердің шығ ыс шеткі аймақ тарында дамығ ан.муссондар тропосфераның тек тө менгі қ абатын қ амтиды, бұ лардың ү стінде ауаның қ арсы ағ ыстары болмайды (антимуссон). Қ ыста муссон қ ұ рлық тан соқ қ анда ол батыс тасымалымен сай келеді, жазда ол, тө менде, тропосферада мұ ның ү стінде ү стемдік ететін батыс тасымалын бұ зады. Муссондардың таралуы қ оң ыржай ендіктермен шектелмейді, ол тропиктік ендіктерде де жақ сы білінеді.Тропиктік муссондардың туу себебі – маусымғ а қ арай жарты шарлардың тү рліше қ ызыуы ж/е осығ ан бай/ты қ оң ыржай ендіктерде қ ұ рлық ү стінде орналасқ ан кушті қ ысқ ы антициклондар мен жазң ы циклондардың ық палымен кү шейтілген экваторлық депрессиямен тропиктік антициклондардың маусымдық ығ ысуы. Қ ытай мен Ү ндістанда муссон деп материкке ауаның тек жазғ ы ауысын ғ ана айтады.