Гигрометр, оныҢ жҰмыс істеу принципі

Метеорологиялық гигрометр шаштан, шкалалық пластинасы бар рамадан тұ рады. Шаштың жоғ арғ ы ұ шы бұ ралмалы винтқ а, тө менгі ұ шы салмақ шасы бар стрелкағ а бекітілген. Салмақ ша шашты керіп тұ рады.Стрелка шаш пен салмақ шаның ә серімен шкала бойымен қ озғ алады. Шкала 0ден 100%-ғ а дейін 100болікке болінген. Олшеу дә лдігі 1%. Шкала боліктері біркелкі емес, ылғ алдылық тың томенгі мә ндерінде ү лкендеу де, жоғ арғ ы мә ндерінде кішілеу. Себебі ауа ылғ алдылығ ы оскен сайын шаштың ұ зару жылдамдығ ы томендейді. Ауа ылғ алдылығ ы оскенде шаш ұ зарады да стрелка салмақ тың ә серімен оң жақ қ а қ озғ алады, ал шаш қ ысқ арғ анда стрелканы солғ а тартады. Гигрометр -50градус пен +50градус аралығ ында қ олданылады. Шашты гигрометр психрометрлік будкада, қ ұ рғ ақ жә не ылғ ал термометрлердің ортасындағ ы штативке бекітіледі.Гигрометр корсеткіші, ауа температурасы анық талғ аннан кейін олшенеді. Оның мә ні ТМ-9 графигі (кестесі) бойынша тү зетіледі. ТМ-9 кестесі, тұ рақ ты аяз орнағ анғ а дейін 1-1, 5 ай ішінде психрометр мен гигрометр бойынша анық талғ ан салыстырмалы ылғ алдылық мә ндерін екі координата осьтеріне тү сіріп(абсиссағ а гигрометрдікі, ординатағ а психрометрдікі), олардың қ иылысу нү ктелерін анық тау арқ ылы жасалады. Егер аспаптар дұ рыс жұ мыс істеп тұ рса анық талғ ан нү ктелер жің ішке сызық бойына жақ ын тү седі. Бұ л анық талғ ан сызық тү зетуші болып табылады

53.Гигрогроф, оның жұ мыс істеу принципі.

Гигрометрлiк ә дiс. Салқ ын маусымда ауа температурасы минус 10 ⁰С-дан тө мен кезең де шашты гигрометр ауа ылғ алдылығ ын ө лшейтiн негiзгi аспап болып саналады. Шашты гигрометрдiң жұ мыс iстеу принципi адам шашының капилляр ойшық тарында су буының конденсациялануы қ асиетiне негiзделген. Ауа ылғ алдылығ ы ө скенде капилляр ойшық тардағ ы су менискiсi беткейiнiң ойыстығ ы азаяды да шаш ұ зара бастайды, яғ ни ойшық тарғ а су толады. Бұ л ұ зару салыстырмалы ылғ алдылық тың логарифмiне тiке пропорционал болады. Салыстырмалы ылғ алдылық 0 ден 100 %-ғ а ө скенде шаш 2, 5 %-ғ а ұ зарады жә не оның ұ заруы бiркелкi емес, яғ ни тө менгi ылғ алдылық та шаш жылдамырақ ұ зарады, ылғ алдылық ө скен сайын ұ зару мә нi азая бередi. Ә ртү рлi шаштың ұ лғ аю мү мкiндiгi ә рқ алай болатындық тан, шаш iрiктелiп алынады да арнайы химиялық жә не механикалық ө ң деуден ө ткiзiледi. Гигрометр минус 50 ⁰С мен плюс 50 ⁰С аралығ ында қ олданылады. Гигрограф. Ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ын ү здiксiз тiркеп отыру ү шiн шашты гигрограф қ олданылады. М-21 гигрографының сезiмтал элементi ретiнде кронштейнге керiлген шаш бумасы пайдаланылады. Шаш бумасының ортасына iлгешек кигiзiлiп арнайы механизмдi рычагтар жү йесi арқ ылы стрелкамен байланыстырылады. Стрелканың басына сия тамшысын ұ стап тұ ратын ұ ш кигiзiлген. Ауа ылғ алдылығ ы ө згергенде шаш ұ зындығ ы да ө згередi, нә тижесiнде стрелка сағ аттық механизмi бар барабанғ а кигiзiлген қ ағ аз лента бойымен қ озғ алады. Лента бетiнде уақ ыт (вертикальдi сызық) жә не ылғ алдылық (горизонтальдi сызық) диаграммасы бар. Ылғ алдылық тың бө лiм бағ асы 1 %, уақ ыттiкi - 15 минут. Сиялы ұ шы бар стрелка ауа ылғ алдылығ ы мә нiн лента бетiне тiркеп сызып отырады. Лента бекiтiлген барабан ө з осiмен бiр айналымды 24 сағ атта жасайды. Лента тә улiгiне бiр рет (13 сағ ат шамасында) ауыстырылып отырылады. Ә рбiр бақ ылау мерзiмiнде бақ ылаушы арнайы бiлтенi басып лента бетiне белгi салады. Гигрограф минус 45 ⁰С пен 55 ⁰С аралығ ында қ олданылады.

54. Третьяков жауын шашын ө лшегіші - екі жауын жинағ ыш ыдыстан, желқ ақ қ ыштан жіне ө лшегіш стаканнан тұ рады. Жауынжинағ ыш ыдыстың қ абылдау ауданы 200 см², биіктігі 40 см болады. Желмен ү рленіп жә не буланып кетпес ү шін ыдыстың іщіне конусты диафрагма жапсырылады. Оғ ан жазғ ы маусымда воронка кигізіледі. Жауын шашын ыдыстан қ алпақ шасы бар шү мек арқ ылы қ ұ йылып алынады. Шү мектің қ алпақ шасы ыдысқ а шынжырмен бекітілген. Ыдыс бағ анғ а бекітілген тағ анғ а отырғ ызылады. Ыдыстың беткі ернеуі жерден екі метр биік орналасады. Жауын ө лшегіштің желқ ақ қ ышы бір біріне шынжыр ме жалғ асқ ан он алты трпеция сипатты иілген планкадан тұ рады. Бұ л жеқ ақ қ ыш ыдыстың айналасында болатын иірімін ө шіреді. Жауын мө лшері біздің айиақ та тә улігіне екі рет тангы сегіз жә не кешкі сегіз сағ атқ а жақ ын бақ ылау мерзімдерінде ө лшенеді. Станциядағ ы жауын жинағ ыш ыдыс қ ақ пақ пен жабылып метеоалаң ғ а апарылады да, ондағ ы ыдыспен ауыстырылады.Ауыстырылғ ан ыдысқ а қ ақ пақ кигізіліп метеокабинетке ә келінеді де, оның ішіндегіжанбыр суы ө лшегіш стаканғ а қ ұ йылып ө лшенеді. Ө лшегіш стаканда 100 бө лім сызығ ы бар. Шкаланың бө лім бағ асы 2 см³ қ а тең. Ол 200см² қ абылдау ауданына сә йкестенгенде 0, 1 мм су бағ анына тең болады, яғ ни шкаланың 1 бө лімі 0, 1 ммге, 10 бө лімі 1мм ге тең. Қ атты кү йдегі жауынды ә дейі ысытып ерітуге болмайды, ол булануғ а ә кеп соғ ады.Ө лшенгенжауын мө лшері арнайы тұ зету енгізілгеннен кейін КМ-1 кітапшасына еггізіледі. Жауын суының жауынжинағ ыш ыдысқ а жағ ылуына байланысты енгізілетін аспаптық тұ зету мә ндері мынадай: мө лшері 0, 1мм ден жоғ арғ ы қ атты жауын ү шін -+ 0, 1mм мө лшері 0, 1 ммге дейінгі сұ йық жіне аралас жауын ү шін -+ 0, 1 мм, ал мө лшері 0, 1 мм ден жоғ ары болса -+0, 2 мм егер суйық жауын мө лшері 25 бө лім, яғ ни 2, 5мм болса оғ ан +0, 2 мм тү зету енгізіліп, барлығ ы 2, 7мм болады да кітапшағ а былай жазылады