Адам организіміндегі темірдің бөлістірілуі

Темір организімге тағ амен тү седі. Жеткілікті тамақ танғ анда тә улігіне 15-20 мг темір тү седі, ал оның 10 – 15%-ғ ана қ орытылады. Темірдің алмасуының процесстері:

· ішекте сің ірілу (онекіелі ішекте, ащы ішекте)

· тіндерге тасымалдануы, пайдалануы, қ орғ а жиналуы

· организімнен бө лінуі

Сің ірілетің темірдін қ алыпты мө лшері 1 мг. Бұ л ересек ер жә не етеккірі келмейтін ә йел адамдарғ а жеткілікті. Ал менструациясы сақ талғ ан ә йелдерге қ осымша 0, 5мг темір қ ажет.

Тағ амның қ ұ рамында темірдің екі тү рі бар: гемдік жә не гемдік емес.Бұ лар ә ртү рлі механизімдермен сің іріледі. Гемдік емес (йондалғ ан) темір – темірдің тұ здары, темірдің белокпен немесе органикалық қ ышқ ылдармен байланысқ ан тү рі. Гемдік емес темір сің ірілуі ү шін, алдымен екі валенттік тү ріне дейін тотық сыздануы қ ажет. Аскорбин қ ышқ ылы, фруктоза, аминоқ ышқ ылдар гемдік емес темірдің сің ірлуін арттырады, ал фтин немесе фосфаттар темірмен суғ а ерімейтін тұ здары тү зіп, сің ірілуін бө гейді. Сондық тан, фитинге жә не фосфаттарғ а бай кейбір ө сімдік тағ амдар, темрі мол болса да, темір тү сіретін ө німдерге жатпайды.

Гемдік темірдің сің ірілуі оң айлау. Оның сің ірілуіне қ осымша жағ дай қ ажетсіз. Гемдік комплекс, темірі бө лінбестен, металлопорфирин тү рінде сің іріледі. Сондық тан еттін қ ұ рамындағ ы темір, ө сімдік тағ амдарындағ ыдан гө рі, жақ сы қ орытылады.

Ет тағ амдарының қ ұ рамындағ ы темірдің қ орытылуы бірдей емес. Малдын бауырында, талағ ында, бү йрегінде темірдің мө лшері ө те кө п (гемосидеин тү рінде), бірақ бұ л темір гемдік темірге жатпайды, сондық тан жең іл қ орытылмайды. Гемдік темір еттің қ ұ рамында болады. Тамақ та еттің тапшылығ ы ТТА ә келеді.

Сің ірілген темірдің кө бі сү йек миында гемоглобиннің биосинтезіне жұ мсалады. Тә улікте эитроцитердің 0, 8% жаң арып отырады, ал оғ ан 15-30мг темір қ ажет. Бұ л тағ аммен тү сетін мө лшерден едә уір артық. Жаң адан тү зілетін гемоглобиннің синтезіне қ орда жатқ ан жә не жойылғ ан эритроциттердің темірі пайдаланылады.

Гемоглобиннің, миоглобиннің жә не ферменттердің синтезінен артылғ ан темір ферритин немесе суғ а ерімейтін гемосидерин тү рінде макрофагтардың ішінде, бауырда, талақ та, сү йек миында жә не бауырда қ орғ а жиналады. Темірдің қ рғ а жиналуының басты тү рі – ферритин. Ферритин барлық тіндерде болады, ең кө п мө лшерде бауырдың, талақ тың, сү йек миының макрофагтарында, эритроциттерде жә не қ ан сарысуында кездеседі.

Ә йелдер темірді кө бірек жоғ алтады (менструацияғ а, лактацияғ а, жү ктілікке, босануғ а).