Кіріспе. I. Қазақстан Республикасы – ХВҚ1 миссиясының алдын ала тұжырымдары ІҮ бабына сәйкес консультация

Мазмұ ны

Кіріспе

I. Қ азақ стан Республикасы – ХВҚ 1 миссиясының алдын ала тұ жырымдары ІҮ бабына сә йкес консультация

I.1Ақ ша-несие саясатының 2006 – 2008 жылдарғ а

Арналғ ан негізгі бағ ыттары

I.2 Ақ ша- несие саясатының 2007-2009 жылдарғ а арналғ ан негізгі бағ ыттары

II. Макроэкономикалық ү рдістер

II.1 Монетарлық шолу

II.2 Қ аржы нарық тарына шолу

III. Қ азақ стан Республикасының банкноттары

Орытынды

Кіріспе

«Біздің банк жү йесі – керемет» деген қ ате пікір. Ө йткені, біріншіден, банк туралы қ олданыстағ ы заң дар сын кө термейді. Екіншіден, бұ л сала тек коммерциялық банктердің пайдасына қ олайлы. Негізі, Қ азақ станның Ұ лттық банк жү йесі еліміздің ұ лттық экономикасына тә н, қ олайлы болуы қ ажет. Ал бізде солай ма?..
Ал оны ел экономикасына тиімді ету ү шін қ азіргі қ олданыстағ ы қ аржы саласы туралы заң дарды қ айта қ арастырып, оны жетілдіру қ ажет. Ұ лттық банктің ең ү лкен мақ саты – ақ ша-несие саясатын дұ рыс жолғ а қ ою. Міне, біздегі ақ ша-несие саясаты осы мақ сатқ а сай деп айта алмаймын. Мысалы, Ұ лттық банк ақ ша-несие саясатын ө здері ә зірлейді, басқ армаларымен мақ ұ лдайды. Бірақ оны ешкімге бекіттірмей, қ олданысқ а енгізеді. Ал бұ л — ақ ылғ а онша қ онбайтын нә рсе. Жалпы, ақ ша-несие саясаты дегеніміз — мемлекеттік саясат. Ал ол қ ұ қ ық тық мемлекетте биліктің тармақ тары арқ ылы жасалады. Мә селен, бір жерде соғ ыс болып жатып, мемлекет оғ ан кө мек бергісі келсе, ең алдымен, Парламент шешеді. Себебі ол – саясат. Ал белгілі бір қ ұ зырлы органдардың мемлекеттік саясатты ө зіне тә н етіп жасап алуы —дұ рыс емес. Сондық тан банк секторындағ ы бірінші келең сіздік — заң дардың сын кө термейтіндігі деп айтар едім. Яғ ни ақ ша-несие саясатын Ұ лттық банк жасауы керек, басқ армасында тексеріп, мақ ұ лдасын, бірақ оны бекітіп, ө мірдің айналымына Парламент пен Президент енгізуі керек. Сонда ғ ана жауапкершілік болады.
Жылда ө згерістер болып жатады. Ал Ұ лттық банктің ақ ша-несие саясатын алып қ арасаң ыз, соң ғ ы ө згерістерде тек мү дделі топтарғ а ғ ана тиімді жасалғ ан. Мысалы, аталмыш заң ның 68-бабында «Қ азақ стан Ұ лттық банктің қ ызметін жылда осы банк басқ армасымен бекітілген тә уелсіз аудиторлық ұ йым тексереді» деп кө рсетіледі. Бұ л – мә селен, біреудің компаниясын тексеру ү шін солар ақ ша беріп шақ ыртқ ан адамдар тексереді деген сө з... Ал кім жалақ ы беріп отырғ ан басшысын жамандайды?.. Кө рші Ресейде Орталық банктің қ ызметін тексеру ү шін тартылатын аудиторлық компания таң дауы Мемлекеттік Дума еншісіне берілген. Сонда жаң ағ ы аудиторлық компания тексеруден соң, Дума алдына келіп есеп береді. Бұ л ө те дұ рыс нә рсе деп ойлаймын. Сондай-ақ осы бапта «Ұ лттық банктің жә не оның бө лімшелеріндегі қ аржылық -шаруашылық қ ызметін тексеру тек Елбасының келісімімен жү зеге асырылады» делінген. Біз қ ұ қ ық тық дамығ ан елміз. Бізде Парламент, Ұ лттық қ ауіпсіздік комитеті, заң ның орындалуын қ адағ алап отыратын прокуратура, қ аржы полициясы бар, сонда олар ө з қ ызметін орындау ү шін Елбасыдан рұ қ сат сұ рауы керек пе?..

Ертең кедендегілер «бұ л жақ сы нә рсе екен, бізді де тек Елбасының

мақ ұ лдауымен тексерсін» деп шығ уы ә бден ық тимал.

Айналып келгенде мұ ның бә рі Конституциямызғ а қ айшы келеді.

Бізде «прокуратура барлық заң ның орындалуын ешкімнен сұ рамай

тексеруі керек» деген заң бар. Бұ л – дұ рыс. Бірақ Ұ лттық банк тек президентке бағ ынады деп айтылады. Олай болатын болса, Президент ә кімшілігінде банк жү йесін қ адағ алап отыратын арнайы

аппарат ә лдеқ ашан қ ұ рылуы керек еді ғ ой... Тіпті заң дық тұ рғ ыда Ұ лттық банкке берілген мұ ндай артық шылық тардан кейін кімнің оны тексеруге батылы барады?..Заң атауының ө зі дұ рыс емес. Оны ақ ша-несие саясатының негізгі бағ ыттары дейміз. Бірақ мұ нда несие туралы тұ щымды бір нә рсе айтылмайды. Сондық тан, менің ше, оны тек ақ ша саясаты деп атау керек.Сондай-ақ Ұ лттық банктің ақ ша-несие саясатында жеті қ ұ рал атап кө рсетіледі. Алайда шынайы ө мірде банк мұ ның тең жартысын қ олданып отырғ ан жоқ. Мысалы, инфляцияны базардағ ы тауардың бағ асымен салыстырып ө сіп жатыр деп айтамыз. Мә селен, қ ызанақ ты алалық. Оның бағ асы кү нде кө теріліп барады. Ал оны арзандату ү шін Ұ лттық банк базарда қ ызанақ тың кө бейгенін қ амтамасыз етуі қ ажет. Ол ү шін екінші дең гейлі банктер арқ ылы отандық фермерлерге қ аржыландыру функциясы бойынша арзан несие беруі тиіс. Сонда біріншіден, ө зіміздің тауар шығ арушыларды қ олдаймыз, екіншіден, базарда бә секе кү шейіп, бағ а тү седі. Бұ л инемен қ ұ дық қ азғ ан сияқ ты.