Азақстан Республикасының банкноттары

Қ азақ стан Республикасының банкноттары 2006 жылғ ы ү лгідегі банкноталар бірың ғ ай стильде орындалғ ан, суреттер бет жағ ында негізінен тігінен, сырт жағ ында кө лденең інен орналасқ ан. Тұ тастай алғ анда, дизайн Қ азақ станның қ азіргі бейнесін кө рсетеді, барлық мемлекеттік нышандар, сә улет объектілерінің жә не елдің табиғ ат ландшафтарының бейнелері кіреді.
Банкноталардың бет жағ ында орталық бө лігінде " Астана-Бә йтерек" монументі - қ азіргі заманғ ы қ азақ стандық сә улеттің, конструкторлық жә не инженерлік ойдың жетістігі, тә уелсіз Қ азақ станның даму нышаны орналастырылғ ан. Банкнотаның ортасында тү рлі-тү сті жолақ тарда Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік ә нұ раны ноталарының фрагменттері бейнеленген, оларғ а номиналдың сандық белгісі жазылғ ан. " Бә йтерек" ескерткішінің сол жағ ында бір тү спен Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік елтаң басы салынғ ан. Оң жақ жоғ арғ ы бө лігінде – мемлекеттік жалаудың бейнесі. Банкнотаның тө менгі бө лігінде сенімді, шынайылық ты жә не ә ділеттілікті білдіретін классикалық геральдикада ашық алақ ан бейнеленген. Номиналы 200 жә не 500 тең ге банкноталарда номиналдың мемлекеттік тілдегі ә ріптік белгілеуі оң жақ тө менгі бұ рышында тігінен, номиналы 1000, 2000, 5000 жә не 10000 тең ге банкноталарда тө менде сол жақ та орналасқ ан. 200 жә не 500 тең гелік номиналдардағ ы " Қ АЗАҚ СТАН Ұ ЛТТЫҚ БАНКІ" деген жазу мемлекеттік елтаң баның астына, ал 1000, 2000, 5000 жә не 10000 тең гелік номиналдарда тігінен тө менде оң жақ та орналастырылғ ан.
Сериялық нө мірлері бет жағ ына жазылғ ан жә не банкноталардың қ арама-қ арсы екі бө лігінде орналастырылғ ан.
Банкноталардың сырт жағ ында ландшафтардың жә не елдің аумағ ындағ ы қ азіргі заманғ ы сә улет объектілерінің бейнелері бар. Олар Қ азақ стан картасының контурымен жиектелген. Сол жақ та тө менде жә не оң жақ та жоғ арыда банкнота номиналының сандық белгісі, ал тө менде ортада орыс тіліндегі ә ріптік белгілеуі орналастырылғ ан. Жоғ ары жақ та ортада " Қ АЗАҚ СТАН Ұ ЛТТЫҚ БАНКІ" деген жазу жә не эмитент банктің логотипі басып жазылғ ан.
Банкноталарды қ орғ ау тұ рғ ысынан алғ анда жаң а дизайн тү пнұ сқ алылық ты қ арапайым жә не шапшаң анық тауғ а бағ ытталғ ан, бұ л ретте ақ шаны қ олдан жасаудан қ орғ айтын, ортақ бейнеге ү йлесіммен кіріккен классикалық жә не ең жаң а, неғ ұ рлым кү рделі қ орғ аныш қ ұ ралдары пайдаланылғ ан. Осығ ан дейін 200 тең геден 2000 тең геге дейінгі банкноталарды ауыстырғ ан кезде, сондай-ақ айналыста жү рген 5000 жә не 10000 тең гелік соң ғ ы екі номиналды ендірген кезде де осындай кейбір қ орғ аныш

- 45 -

элементтері пайдаланылғ ан болатын. Жаң а дизайндағ ы

банкноталарда арнайы қ ұ ралдарсыз анық талатын, яғ ни визуалды жә не жарық қ а кө рінетін, сондай-ақ саусақ тың ұ шымен анық тауғ а болатын қ орғ аныш элементтерінің барынша мү мкін саны пайдаланылды. Банкноталарда арнайы техникалық қ ұ ралдардың кө мегімен танылатын жасырын элементтер де кездеседі, бірақ ақ ша белгісінің тү пнұ сқ алылығ ын шапшаң жә не қ арапайым анық тауғ а негізгі акцент жасалғ ан.

Банкноталарда мынадай қ орғ аныш элементтері пайдаланылғ ан:

Сутамғ ы белгілер. Сутамғ ы белгілерінің бейнесі банкнотаны жарық қ а тосып қ арағ анда анық кө рінетін қ арама-қ арсы қ ою жә не ашық рең дерден тұ рады.

Қ орғ аныш жіп: Бір қ орғ аныш жіп қ ағ аздың қ ұ рылымына енгізілген жә не банкнотаны жарық қ а тосып қ арағ анда тұ тас сызық тү рінде кө рінеді. Екінші, ү зік-ү зік жіп - банкнотаны жарық қ а тосып қ арағ анда анық кө рінетін жазбалар жә не суреттер тұ тас сызық болып пунктир тү рінде қ ағ аздың бетіне шығ арылғ ан.

Мө лдір орын. Банкнота жарық қ а тосып қ арағ анда жақ сы кө рінетін ашық орындағ ы полимерлік лентадағ ы сурет.

Қ осарланғ ан бейнелер. Банкнотаның беткі жә не сыртқ ы жақ тарында басылғ ан бейнелердің фрагменттері, жарық қ а тосып қ арағ ан кезде тұ тас суретті қ ұ рап, дә л сә йкес келеді

Алтын интаглио. Тығ ыз жоғ ары рельефті қ абатты алтын тү стес металл бояуы бар қ орғ аныш элементі, тү рлі-тү сті кө шірмелеуден жоғ ары дең гейде қ орғ айды.

Кө зі нашар кө ретін адамдарғ а арналғ ан белгі. Банкнотаның бет жағ ында саусақ тың ұ шымен жақ сы ажыратуғ а болатын жоғ ары рельефті шығ ың қ ы элементтер бар.

Бояудың оптикалық ө згеріп тұ ратын тү сі. Банкнотаның кө лбеу бұ рышы ө згерген кезде бояудың тү сі ө згереді. Мұ ндай қ орғ аныш элементі, атап айтқ анда, АҚ Ш долларында бар.

Микроқ аріптер. Микромә тіндер, бірнеше есе ұ лғ айтқ ан кезде оқ уғ а болатын қ айталанатын мә тінді немесе цифрларды басудың ә ртү рлі тә сілдерімен орындалғ ан.

Кө шіруге қ арсы элемент. Кө шірген кезде тү рлі бағ ытта растр тү ріндегі тордың сызық тары бұ зылады.

- 46 -

Кө шіруге қ арсы элемент (тартан, пирамида). Кө шірген кезде тү рлі бағ ытта растр тү ріндегі тордың сызық тары бұ зылады.

Сериялық нө мір. Магниттік сериялық нө мір қ ұ рамында магнит бар қ ара бояумен басылғ ан екі ә ріпті сериядан жә не жеті цифрлы нө мірден тұ рады. Фосфорлы сериялық нө мір қ ұ рамында фосфор бар қ ара бояумен басылғ ан екі ә ріпті сериядан жә не жеті цифрлы нө мірден тұ рады.

Иридесцентті жолақ. Алтын тү стес жылтырағ ы бар арнайы бояумен басылғ ан жолақ, банкнотаның кө лбеу бұ рышы ө згерген кезде сурет пайда болады.

Жасырын бейне (лифт). Купюраны кө з дең гейінде қ исайта ұ стап тұ рғ ан кезде оюлы розеткада банкнота номиналының цифры кө рінеді.

Иристік басу: Бір бояудан басқ асына ө туі кезінде тү стің біртіндеп ө згеруі байқ алатын арнайы басу тү рі.

Ультракү лгін қ орғ аныш: Ультракү лгін сә улелердің негізгі кө здері болып табылатын қ ұ ралдардың ә серінен кө зге кө рінетін, арнайы бояулармен орындалғ ан бейне.

Қ ағ азғ а ендірілген талшық. Банкноталардың жоғ ары номиналдарына қ ызғ ылт талшық қ ағ азғ а ендірілген, ол ультракү лгін сә улелер негізінде тү сін ө згертеді.

Ескі ү лгідегі банкноталардың ауыстыруы ескі жә не жаң а дизайндағ ы банкноталардың бір жыл бойы қ атар жү руін кө здейді. Осы жыл аяқ талғ аннан кейін ескі ү лгідегі банкноталарды екінші дең гейдегі банктерде жә не Ұ лттық Банктің филиалдарында ауыстыру тағ ы бір жыл жалғ асатын болады. Осыдан кейін 10 жылдың ішінде Ұ лттық Банк ескі ү лгідегі банкноталарды қ абылдап, оларғ а сараптама жү ргізгеннен кейін ауыстырады.\

Егер қ атар жү ру кезең інде қ андай да бір заң ды тұ лғ а номиналына қ арамастан ескі немесе жаң а дизайындағ ы банкноталарды қ абылдаудан бас тартатын болса, онда мұ ндай іс-ә рекеттер Қ Р Ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы кодексінің 166-1-бабында кө зделген ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық қ а жатады. Банкнотасын қ абылдаудан бас тартылғ ан тұ лғ аның ө тініші бойынша Ұ лттық Банк ө зінің филиалдары арқ ылы Кодексте кө зделген айыппұ лдарды салуғ а уә кілетті.

- 47 -