IV тарау. Зоонозды инфекциялар

Қ оздырғ ыштары жануарлардан жұ ғ атын жә не адамды зақ ымдайтын ауруларды зооноздар деп атайды. Зооноздар (зооантропоноздар) (zoon – хайуан, nozos – ауру) – қ оздырғ ыш резервуары хайуанаттар болып есептелетін аурулар. Зооноздар кезінде адам организмі кө п жағ дайда биологиялық тұ йық болады. Сонғ ы жылдары қ оздырғ ыштың экологиясы ө згерді: барлық жұ қ палы аурулардың арасында 51, 8% зооноздар қ ұ райды (Б.В.Черкасский, 2005). Зооноздар антропургиялық жә не табиғ и ошақ тық тү рлеріне бө лінеді. Антропургиялық зооноздарғ а бруцеллез, иерсиниоз, листериоз, тү йнеме, пастереллез жатады. Бұ л аурулар мал шаруашылық дамығ ан аймақ тарда кең таралады. Табиғ и ошақ ты зооноздарғ а оба, туляремия, лептоспироз, Ку қ ызбасы жатады. Оба, туляремия, тү йнеме, бруцеллез аса қ ауіпті инфекциялар тобына кіреді.

Е.Н. Павловский табиғ и ошақ тылық пен сипатталатын аурулардың ерекше тобын бө лген. Табиғ и-ошақ тыларғ а табиғ и жағ дайлар комплексіне байланысты аурулар жатады. Олар белгілі бір биогеоценоздарда адамнан тә уелсіз тіршілік етеді, бірақ адам бұ л биогеоценоздарғ а кірсе залалдануы мү мкін. Табиғ и ошақ тық аурулардың қ оздырғ ыштары жабайы аң дар арасында тарағ ан жә не шынайы биогеоценоздардың мү шелері болып табылады.

Мұ ндай ошақ тардың болуын организмдердің ү ш тобы қ амтамасыз етеді:

1. ауру қ оздырғ ышы;

2. ие ағ засы (ауру қ оздырғ ышының табиғ и резервуары);

3. егер ауру трансмиссивті жолмен берілсе - тасымалдаушылар.

Табиғ и ошақ тық аурулардың алдын алу шараларын жү ргізгенде, қ оздырғ ышты тасымалдаушының жә не қ оздырғ ыштың резервуары болатын жануарлардың биологиялық ерекшеліктерін білу керек. Табиғ и - ошақ тық аурулардың таралуын тоқ тату ү шін, қ оздырғ ыштың айналым тізбегінің бір буынын алып тастау қ ажет. Табиғ и-ошақ тық аурулардың басым кө п тү рі трансмиссивті жолмен беріледі.

Облигатты-трансмиссивті жолмен берілетін табиғ и ошақ тық аурулар оларды тасымалдаушылар ареалының ішінде кездесуі мү мкін. Табиғ и-ошақ тық аурулардың таралуының шектелуі басқ а да жағ дайларғ а (мысалы, климаттық жағ дайларғ а) да тә уелді. Трансмиссивті жә не табиғ и-ошақ тық аурулардың ерекшеліктерін диагноз қ ою жә не алдын алу шараларын жү ргізу кезінде ескеру қ ажет.

ОБА

Анық тамасы. Оба - Iersinia pestis қ оздыратын, трансмиссивті механизммен берілетін, жоғ ары қ ызбамен, айқ ын улану нышандарымен, лимфа тү йіндердің, ө кпенің жә не басқ а ағ залардың геморрагиялық - некрозды қ абынуымен сипатталатын аса қ ауіпті, табиғ и ошақ ты жедел жұ қ палы ауру.

Тақ ырыптың ө зектілігі. Адамзат тарихында обадан қ атерлі, обадан қ ырғ ын, одан асқ ан қ анды шең гелді апат болмағ ан. Оба – табиғ и ошақ ты зооноз. Табиғ и ошақ тарда жануарлардың арасында аурудың таралуы энзоотия деп аталады. Обаның энзоотикалық ошақ тары (қ оздырғ ыштың ұ зақ уақ ыт бойы айналымы сақ талатын аймақ тар) Батыс Қ азақ стан, Атырау, Ақ тө бе, Оң тү стік Қ азақ стан, Қ ызылорда, Жамбыл, Алматы, Талдық орғ ан облыстары болып саналады. Аурудың маң ызды ошақ тары Каспий, Арал, Алматы облыстарында орналасқ ан. Табиғ и ошақ та адам обаны жұ қ тыруы мү мкін. Обаның ө кпелік тү рі дамығ ан кезде бұ л спорадикалық ауру аз уақ ытта індетке айналуы мү мкін.