Пастереллез

Син. геморрагиялық септицемия.

Анық тамасы. Адамдардың пастереллезі – Pasterella тобына жататын микроорганизмдермен қ оздыратын, жедел немесе жеделдеу тү рінде ө тетін, теріні, лимфа тү йіндерді, кө зді жә не басқ а ішкі ағ заларды зақ ымдаумен, жалпы улану жә не геморрагиялық синдромдарымен сипатталатын жұ қ палы ауру.

Тақ ырыптың ө зектілігі. Пастереллез барлық континеттерде кездесетін зоонозды ауру. Жануарлардың арасында жиі ірі эпизоотиялар ретінде ө теді. 1984 жылы Ақ тө бе, Батыс-Қ азақ стан облыстарында сайгактардың арасында пастереллездың эпизоотиясының ә серінен олар қ ырылып қ алды (А.М.Айкимбаев, 1985). Пастереллалардың токсині оксигемоглобинді метгемоглобинге алмастырып қ ұ стар ұ шыпбара жатқ ан жерде қ ұ лап ө леді. Сол себептен бұ л ауруды «қ ұ стардың обасы» деп атағ ан. Адамдардың да аурғ андары кездесіп жатыр. 1993-1994 жж. Алматы қ аласында пастереллезбен бірден 59 адам ауырып Алматы қ алалылық жұ қ палы ауруханада емделіп щық қ ан. Аурудың кө зі ауру ірі қ ара мал мен жылқ ылар болғ ан. Ауырғ андардың ішінде малшылар жә не ауру малдың етін сатып алып ү йлерінде қ олданғ ан қ ала тұ рғ андары болғ ан. Олар ауруханағ а «Тү йнеме» диагнозымен тү скен, себебі дә регерлердің кө бі бұ л ауру жайлы білмейді. Пастереллездің клиникалық кө ріністері полиморфизмен сипатталғ аннан соң бұ л ауру басқ а диагнозбен ө тіп, толық тіркелмей жатыр.

Этиологиясы. Пастереллездің қ оздырғ ышы Pasterella алғ ашкы рет тауық тардың қ анынан Е.Перрончито жә не К.Земмер 1878 ж бө ліп алды, сосын Л.Пастермен 1879-1880 жж зерттелді. Бұ л қ оздырғ ышты ветеринарлар геморрагиялық септицемияның қ оздырғ ышы деп атайды. Қ оздырғ ыш сиырдан бө лінсе – Р. boviseptica, Р.avisseptica, шошқ адан - P.suisseptica деп аталғ ан.

Соң ынан С. Розенбух, Ж. Метхант – Р. multocida деп атады.

1939 ж В.Фредериксен пастереллаларды биохимиялық қ асиеттері бойынша 4 топқ а бө леді:

1. P. multocida 1-5-ші биоварлары – pig –тү рі шошқ аларда, 6-шы биовар – dog- тү рі иттерде

2. P. pneumotropics

3. P. urea

4. P. haemolitica- АбТб 3 биовары жә не avis тү рі, Actinobacillus.

Пастереллалар – ұ сақ қ ысқ а «эллипс» тә різді таяқ шалар, грам «теріс», спора тү збейді, қ озғ алыссыз, Романовский-Гимзе бойынша биполярлы боялады. Ө лген жануарлардан, адамдардан бө лінген пастереллалар морфологиялық қ асиеті бойынша оба қ оздырғ ышына ұ қ сайды.

Пастереллалардың қ ұ рамында 2 антиген бар: капсулалық (К-антиген), соматикалық (О-антиген). О-антигені – эндотоксин.

Пастереллалар кептіргенге, кү н сә улесіне тө зімсіз. Жоғ ары температурада 58-60º С - 20 мин.; 70-90º С – 5-10 мин. арасында, ал 100º С тез тіршілігін жояды. Тө менгі температурада ұ зақ сақ талады, аязғ а қ атыпқ алғ ан қ ұ стардың ө ліктерінде, мұ здатылғ ан етте жылдар бойы сақ талады. Топырақ та 30 кү н, қ ұ стардың нә жісінде 2 айдан аса сақ талады.

Дезинфекциялаушы ертінділерге (фенол, крезол, формалин, хлорлы ә к) жоғ ары сезімталдылығ ы бар. Пенициллинге, тетрациклинге жоғ ары сезімтал.

Эпидемиологиясы. Пастереллез – табиғ и ошақ тызоонозды ауру. Қ оздырғ ыштың резервуары болып жабайы жануарлар, кеміргіштер табылады. Жабайы жә не ү й жануарлары, адамдар кө бінесе бактериятасымалдаушылар болып табылады, пастереллалар олардың тыныс жолдарында, ауыз қ уысында орналасады. Бұ лар аурудың резервуары. Жануарлардың пастереллезі – эндогендік инфекция: жануарларда иммунды тапшылық қ алыптасқ анда пастереллалар қ анғ а тү сіп аурудың клиникалық кө ріністері пайда болады. Бұ л жағ адайда жануарлардың арасында эпизоотия басталады.

1.Аурудың кө зі – ауру жануарлар. Жабайы жануарлардың арасында – қ ояндар, сайғ актар, жабайы шошқ алар, тышқ андар. Ү й жануарлары: ірі жә не ұ сақ қ ара мал, ит, мысық. Иттер мен мысық тарда – бактериятасымалдаушылық жә не инаппаранттық (субклиникалық, жасырын) тү рлері кездеседі. Сырткы ортағ а қ оздырғ ыш нә жіспен жә не тыныс жолдарының бө лінділерімен шығ ады.

2.Берілу жолдары:

1. контактілі-жарақ атты – ауру жануарларды жә не қ ұ старды сойғ анда, ет бө лшектегенде, жә не жануарлар тістеп, тырнап алғ анда. Қ оздырғ ыштың ену қ ақ пасы - жарақ аттанғ ан, тілінген, кесілген тері;

2. трансмиссивті – кенелер, шіркейлер арқ ылы, олар адамды шақ қ анда қ оздырғ ышты тура тамыр ішіне енгізеді;

3. аэрогенді

4. алиментарлы

3. Қ абылдаушы макроорганизм. Қ ауіпті топқ а малшылар, аң шылар, ет ө ндірістеріндегі жұ мысшылар жатады.

Иммунитет стерилді емес, жануарлар мен қ ұ стар кө п жыл бойы бактериятасымалдаушы болып қ алады. Гуморалді жә не антитоксикалық иммунитет қ алыптасады. Бірақ иммунитет типоспецификалық – тек гомологиялық типтерге қ арсы дамиды.