Біріншілік тілменің клиникалық ағымы

Біріншілік тілменің жасырын кезең і бірнеше сағ аттан 4-5 кү нге созылуы мү мкін. Кө бінесе ауру интоксикациялық белгілердің кө рінуімен жә не дене қ ызуының 39, 5-40°С дейін жоғ арылауымен жедел басталады. Интоксикациялық белгілер қ алтырау, бас ауруы, ә лсіздік, адинамия, артралгиямен кө рінеді. Кейде жү рек айну, қ ұ су болады. Аурудың басталуында селқ остық, аймақ тық лимфа тү йіндерінің аздап ауырсынуы, парестезия, сә йкес аймақ та ауырсыну сезімі болады.

Тілмеге белгілі бір қ ызбалық қ исық тә н емес. Қ ызбалық кезең нің ұ зақ тығ ы емнің басталу уақ ытына жә не ауырлық дә режесіне байланысы болады. Қ ызбалық кезең жең іл ағ ымында 1-2 кү н, ауыр ағ ымында 7-10 кү н, орта есеппен 3-4 кү н болады. Негізгі қ ызбалық толқ ыннан кейін кө птеген науқ астарда тұ рақ ты, қ алыпты дене қ ызуы байқ алады, дегенмен, кейбір науқ астарда қ ызбадан кейінгі субфебрилитет сақ талады, бірақ ол ірің ді асқ ынудың кө рсеткіші болып табылмайды.

Қ ызбамен бірге немесе бірнеше сағ аттан соң жергілікті тілмелік қ абыну белгілері пайда болады. Жергілікті қ абыну ү рдісі ә ртү рлі болуы мү мкін. Ә рбір жергілікті кө рінісінің ө зіне тә н клиникалық ерекшеліктері бар.

Эритематозды тү рінде – теріде айқ ын шектелген ісік жә не гиперемия, аздағ ан ауру сезімі, аймақ тық лимфаденит, лимфангит байқ алады. Эритематозды тілмеде эпидермистің базальды жә не тікенекті қ абаттарының ісінуінен, оның қ алың дауы болады. Лимфоцит, гистиоцит, нейтрофилдердің периваскулярлы жасушалық инфильтрциясына байланысты қ антамырдың гиперемиясы байқ алады. Қ абыну ошағ ы аурудың алғ ашқ ы кү ні максимальды айқ ындалумен дамып, аурудың екінші аптасында сондай жылдамдық пен басылады. Ішкі ағ залар жағ ынан жү рек тондарының бә сендеуі, тахикардия, артериальды гипотензия байқ алады.

Қ ызба жә не интоксикацияның басқ а симптомдары ә детте 5-7 кү н сақ талады. Дене температурасы тө мендеген кезде реконвалеценция кезені басталады. Жергілікті қ абыну реакциялардың кері дамуы дене температурасының қ алпына келуінен кеш пайда болады: эритема бозарады, оның шекаралары айқ ындығ ын жоғ алтады, шеткі инфильтрациялық белдігі жойылады. Ісік азаяды, жергілікті лимфадениттің қ убылыстары (кө ріністері) бә сең деп кейіннен толығ ымен жойылады. Гиперемия жоғ алғ аннан кейін терінің ұ сақ қ абыршақ ты тү леуін байқ ауғ а болады, пигментация болуы мү мкін. Ісіктің турақ ты сақ талуы - лимфостаз тү зілуінің белгісі.

Эритематозды – буллезді тү рі терінің барлық қ абаттарының ісінуімен жә не некроздың болуымен сипатталады. Эритема фонында ә ртү рлі мө лшерлі буллезды элементтер тү зіледі. Бұ л элементтер тү ссіз жә не мө лдір сұ йық тық тан тұ рады.

Кө бінесе орташа мө лшерлі 1-2 немесе бірнеше кө піршік пайда болады.

Кө піршіктің пайда болуы қ абыну ошағ ында экссудацияның жоғ арылауына жә не жиналғ ан сұ йық тық арқ ылы эпидермистің дермадан ажырауына байланысты. Жарылғ ан кө піршік орнында эрозиялар пайда болады. Мацерацияланғ ан аумақ баяу эпителизацияланады. Қ абыршақ тар тү зіледі, олардан соң тыртық қ алмайды. Инфекциялық -токсикалық синдромның белгілері тілменің эритематозды тү ріндегіден аса айырмашылық тары жоқ.

Эритематозды – геморрагиялық тү рі теріде эритема фонында ә ртү рлі мө лшерлі қ ан қ ұ йылу болуымен сипатталады.

Буллезды – геморрагиялық тү рі дерманың емізік жә не торлы қ абат қ антамырларының жә не капиллярдың терең зақ ымдануы нә тижесінде болады. Жарылғ ан кө піршік аумағ ында фибрин жиналады жә не геморрагиялық сұ йық тық тың пайда болуы, эрозия немесе жара дамып, грануляцияғ а ауысады.

Буллезды жә не геморрагиялық тү рімен ауыратын науқ астарда ауру эпидермис жасушаларының айқ ын дистрофиялық ө згерісіне, экссудативті компоненттің басымдылығ ына эритематозды тү ріне қ арағ анда қ абыну интенсивтілігінің жоғ арылығ ына байланысты ұ зақ жә не ауыр ағ ымда ө теді. Жергілікті ү рдіс баяу дамып, бір жә не екі апта аралығ ында терінің ауыр зақ ымдалуы болады, ал реконвелесценция ү ш аптадан ерте басталмайды, кө бінесе 3-4 аптағ а дейін қ абыну ү рдісі сақ талып, аурудың ұ зақ қ а созылуы болады.

Соң ғ ы жылдары тілме жиі геморрагиялық компонентпен ө тетін болды, оның саны ө сті. 1960 жылы қ олданылатын клиникалық жіктелуінде геморрагиялық тү рі ерекшеленбейтін. Тілменің геморрагиялық тү рі аурудың ауыр тү рі болып саналады.