Тақырып. Туристтiк кәсiпорындардың жұмысын ұйымдастыру.

Н-01-4-45-14

Қ азақ стан Республикасының Білім жә не ғ ылым министрлігі

«Кө кше» академиясы

Дә ріс курсы

«Туристік бизнесті жоспарлау жә не ұ йымдастыру»

Кө кшетау – 2014

тақ ырып. Туристтiк кә сiпорындардың жұ мысын ұ йымдастыру.

Мақ саты: туристік кә сіпорынның мә нің ашу, туристік фирманың лицензиялау, тіркеу жә не қ ұ ру ү рдісін танып білу

Кілт сө здер: туристік кә сіпорын, туроператорлы турагенттік жә не эскурсиондық фирмалар, лицензиялау

1. Туризмның дамыуында маң ызды рө лді туристтiк кә сiпорындар атқ арады, олардың кө мегiмен 40% туристтiк сапарлар жү зеге асырылады. Туристтiк кә сiпорын - бұ л қ оғ амдық қ ажеттiктердiң қ анағ аттандыруы жә не пайда табу мақ саттарындағ ы туризмның саласындағ ы дербес шаруашылық субъект. Заң тыйым салынбағ ан кез келген шаруашылық қ ызметпен айналысуғ а қ ұ қ ылы, ол қ ызмет программасын ө з алдына қ алыптастырып, қ ызметтер жә не ө з ө нiмiнiң тұ тынушыларының жабдық таушыларын таң дап, салық тардың тө лемiнен кейiн жә не ө зге де мiндеттi тө лемдердi енгiзу болып қ алатын пайдамен еркiн иелiк етуге шұ ғ ылдану. Туристтік кә сіпорын кез келген кә сіпорын сияқ ты ұ лттық экономиканың бір бө лігін қ ұ райды, ол келесі жағ дайлармен анық талады:

- ол қ оғ амының жалпы ә рбiр адамының негiзінде тiршiлiк ә рекетiнiң ұ йымдық формасы болып табылады;

- ө нiмдi даярлайды, жұ мысты орындайды, қ ызметте болады адам жә не қ оғ амның тiршiлiк ә рекетiнiң заттық негiзін қ ұ райды;

- ө ндiрiс жә не ө нiмдердi сатуының процесстерiнде қ алыптасқ ан ө ндiрiстiк қ атынастардың бас субъектiмен байланысады;

- қ оғ ам, меншiк иесi, ұ жым, қ ызметкердiң мү дделерiн ұ ластырады.

1 кесте - Туристік мекемені қ ұ ру кезең дері

Туристтiк кә сiпорын кү штi дифференциалдалғ ан ортада болады. Iшкi орта ә р тү рлi компоненттерден тұ рады жә не функционалдық облыстар, (сатулар, маркетингтiң қ ызметi жә не тағ ы басқ алар қ ызыметшiмен, бухгалтериямен, бө лiмдi басқ аруды департаментпен) фирмалардың тү рлерiнiң бә рiмiзге ортақ тары елестеткен.

Сыртқ ы орта - бұ л кә сiпорынды қ оршайтын жә не оғ ан ә сер ететiн орта (тұ тынушылар, бә секешiлер, ә рiптестер жә не жабдық таушылар, ү кiмет жә не басқ а мемлекеттiк мекемелер жә не ұ йым, қ оғ амдық жә не кә сiби бiрiктiрулер, шет мемлекеттердiң ө кiлдiгi, тұ тынушылардың одақ тар жә не басқ а бiрiктiрулерi)

Туристтiк кә сiпорынның қ ызметiнiң басты мiндеттерi туристтiк ө нiмнiң бә секеге тү се алатындығ ын сақ тау тартымды туристтiк ө нiмдер, туристтардың тиiстi қ ажеттiктерiнiң жасауы, сұ раныстың дең гейдесiнiң ұ сыныстың сү йемелдеуi, сонымен бiргелер болып табылады.

Есептердiң бұ л тағ ы басқ алары шешiмдер ү шiн ө зi туристтiк кә сiпорынды бастапқ ыда жасап жә не ә серлердiң бiрнеше кезең қ осатын нақ тылы тiзбегiн ойлайтын оның қ ызметi ұ йымдастыруғ а керек. (1-кесте).

Кә сiпорын мақ саттық бағ дарларсыз жұ мыс iстей алмайды. Нысана анық тағ андық олардың мағ ыналы ұ стаушылық детерминантын табатын ә серлердiң бағ дардың таң дауы, анық тайтын қ озғ алыс бағ ыты немесе бағ ытталғ андығ ын бiлдiредi. Нысана анық тағ андық ты мә н келесi факторлармен ескертедi: анық талумен басқ ару функциялары қ ажеттi; қ ұ рамның дә лелдеуi жә не қ орлардың шамалары; кә сiпорынның қ ұ рылымдары жә не оның басқ аруын жү йенiң қ ұ растыруын ө ң деумен; қ ұ растыруының жоспар ағ ымдағ ы дамытуларын стратегиялар ө ндiрумен; орындаулар, Дә лелдеу жә не қ ызыметшiнiң бағ асының тексеруiмен. Нысана анық тағ андық кә сiпорынның тапсырмасының анық тауынан оның кә сiпкерлiгiнiң саласынан сү йене бастайды.

Миссия - ұ зақ мерзiмдi мерзiмдегi кә сiпорынның негiзгi ә леуметтiк мағ ыналы функционалдық тағ айындау тұ жырымы. Бұ л ә серлер, реакциялар немесе оның тұ тынушылары, ә рiптестер, қ арсы уә кiлдердiң жақ танды субъекттiң мә лiметiнiң қ ызметiнiң нә тижелерiнiң кү тулерiмен анық талатын идеалдар.

Мақ саттар - бұ л формадағ ы кә сiпорынның тапсырмасының конкретизациясы, тү сiнiктi iске асырудың процессiн басқ аруғ а. Олар табысына оның қ ызметi бағ ытталғ ан кә сiпорынның жеке мiнездемелерiнiң нақ ты кү йлерiн анық тайды. Мақ саттар талаптарғ а мұ ндай кілттік жауап беруi керек: қ ол жетерлiк, иiлгiштiктер, ө лшенетiндiк, дә лдiк, ү йлесiмдiк жә не қ олайлылық.

Туристтiк кә сiпорындар ү шiн тү пкi мақ сат келесi бола алады:

- маркетинг шараларының жү зеге асыруын арқ асында қ аржы кү йiн тұ рақ тандыру;

- туристтiк ө нiмнiң бә секеге тү се алатындығ ын жоғ арылату жә не кiретiн жә не шығ атын туризмның қ ызметтерi;

- оларды ұ стап қ алуы бойынша стратегияның ө ндiруге арналғ ан туристтiк қ ызметтердiң ө ткiзу нарық тарының мұ қ ият ү йренуi;

- ағ ымдағ ы жә не қ ызметтiң негiзгi бағ ыттарының ө ндiруге арналғ ан клиенттердiң перспективалы қ ажеттiктерiнiң зерттеу жә не болжауы;

- туристтiк қ ызмет кө рсетудiң барлық кезең дерiне фирманың клиенттерiне кешендi ә серi;

- имидждың сү йемелдеуi;

- шаралар нысананы кө здейтiн информациялық -жарнамалық тар;

- қ ызметкерлердiң творчестволық потенциалдың дамытуына қ ажеттi шарттардың қ амтамасыз етуi жұ мыстағ ы қ анағ аттылық тың дең гейiнiң жоғ арылатуы жә не мү дделiлiк қ ажеттi;

- басқ ару ә сердiң кризистiк облыстары жә не жоспарлалғ ан нә тижелердiң алу қ амтамасыз ететiн басты есептердiң анық тауы.

Бiрнеше қ ұ рылымдық бө лiмшелер жә не басқ арудың дең гей болатын кә сiпорында дең гейдiң аласалауының мақ саттардың жоғ ары дең гейлiнiң мақ саттарының декомпозициясы ө зiмен ұ сынатын мақ саттары иерархия қ алыптасады. (2-кесте).

2 кесте - Мекеменің мақ саттар ағ ашы

Туроператор - кә сiпкерлiктiң субъектi (заң ды тұ лғ а немесе жеке кә сiпкер) қ ұ растыруғ а, алғ а басуғ а жә не туристтiк ө нiмнiң iске асыруы бойынша орындайтын қ ызметтi лицензияларғ а негiзделеді

Туристтiк ө нiмнiң қ ұ растыруымен мерзiмдерге, қ ұ н жә не туристтiк сапар жасаушы қ ызметтердiң жиынтығ ының сапасы бойынша ү йлесiмдi мақ саттар бойынша қ ұ растыру ретке салғ ан жә не ө зара байланыс ұ ғ ылады.

Туристтiк ө нiмнiң алғ а басуы - (мамандандырылғ ан кө рмелерде, жә рмең келер жарнама, қ атысу, туристтiк ақ параттық орталық тардың ұ йымы, тiзбелердiң шығ аруы, даң ғ ыл, буклеттер жә не тағ ы басқ алар) бұ л ө нiмнiң алуына потенциалдық тұ тынушының ниет бағ ытталғ ан шаралар жиынтық тары.

Турагент - кә сiпкерлiктiң субъектi (заң ды тұ лғ а немесе жеке кә сiпкер) алғ а басуғ а жә не туристтiк ө нiмнiң iске асыру қ ызметтi лицензияларды негiздері бойынша орындайды.

Экскурсиялық қ ызмет кө рсету - руханиғ а қ осудағ ы адамның қ ажеттiгi жә не салт-сана жеткiлiктi экскурсиялық қ ызметтердiң бiлiмдердiң жинақ талуында, сол сандағ ы ұ йым жә не кө рсету жә не кә сiби, объекттер, ә дiстер жә не таныстырудың қ ұ ралдарының еркiн таң дауы тә ртiпте.

Экскурсиялық қ ызмет кө рсетулердi есептердiң кешенiне демалыстың ұ йымы, тарихи, мә дени, табиғ и жә не басқ а объекттердiң сапарлар жә не баруы бар саяхаттары қ осады.

2. Турфирманы лицензиялау, тіркеуден жү ргізу тә ртібі жә не шарушылық қ ызметіне қ ажет негізгі қ ұ жаттары. Ірі жә не шағ ын фирмалар қ ұ рылымы. Штаттық жә не штаттық емес жұ мыскерлер.

Қ ызметтің ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысанын таң даудан бұ рын кә сіпорын қ ажетті қ ұ қ ық пен міндеттің дең гейі мен кө лемін анық тап алғ аны жө н. Себебі, болашақ қ ызмет бағ дары мен қ ұ рылымына, қ оршайтын ә ріптестер мен мемлекеттегі заң намалық база ә сер етеді. Сонымен қ атар ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысанды таң дау алдында кә сіпкерлік жә не ең бек заң намасына негізделу керек. Шаруашылық субьектісі болып жеке жә не заң ды тұ лғ алар болуы мү мкін.

Туристік кә сіпорындар ө зінің ұ йымдық -қ ұ қ ық тық қ ұ рылымын қ ызмет кө лемі мен қ ұ рамын, аймақ тық нарық ерекшелігіне, қ аржы-экономикалық жағ дайғ а бағ ытталып қ ұ рады. Басқ арушылық ұ йымдық қ ұ рылымы келесілерге тә уелді:

- Тіркеу қ ұ жаттарында бекітілген кә сіпорынның ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысаны;

- Меншік нысаны;

- Кә сіпорын тү рі;

- Туристік тауарды ө ткізу, жылжыту жә не қ ұ ру технологиясы.

Басқ арушылық ұ йымдық қ ұ рылымы негіндегі басты қ ағ идалар:

- Жеткіліктік;

- Иілгіштік;

- Буындардың минималды саны;

- Персоналдың жоғ ары біліктігі;

- Шығ ындардың минимизациясы.

Қ азіргі таң дағ ы туристік кә сіпорындар менеджментінде БҰ Қ сызық ты, функционалды жә не аралас басқ арушылық қ ұ рылым кездеседі.

Сызық ты БҰ Қ - ә р қ ызметкер бір басшығ а бағ ынып, содан бұ йрық тар алады.

Функционалды БҰ Қ – басқ арушы қ ызметтің дифференциациясына негізделеді, яғ ни бө лек операциондық бө лімшелер бойынша басқ арушы қ ұ рылым тағ айындалады. Ә р функционалды басшы бір бірінің жұ мысына араласпайды жә не олардың қ ызметін кә сіпорын директоры қ адағ алайды. Бұ л жү йе оперативті шешімдер қ абылдауды жеделдетеді жә не ішкі шешім қ абылдау жү йесінің сапасые кө теред.

Аралас БҰ Қ – даму жә не жоғ арыда екі жү йенің қ осындысы болып табылатын басқ арушылық жү йе. Бұ л жү йе де сызық ты БҰ Қ басшылары шешім қ абылдап, жоспарлайды, ал функционалды жү йеде басшылар – ақ паратпен қ амтамасыз етеді, консультация жү ргізеді, жоспарлайды жә не қ ызмет барысын бағ ыттайды. Функционалды жү йе негізіне сызық ты жү йе қ ағ идалары жатқ ызылды. Функционалды бө лім басшысы қ атарынан сызық ты жү йедегі ө зіне бағ ынышты қ ызметкерлер басшысы бола алады.

Аралас жү йені кө бінесе ірі туристік фирмалар қ олданады.

Нарық тық қ атынастардың субьектілеріннің қ ұ қ ығ ын қ орғ ау мақ сатында мемлекет бақ ылау ү рдістерін жү ргізеді.

Мемлекеттік тіркеу. Шаруашылық субьектілерді тіркеу қ ажетті қ ұ жаттарды толтырғ ан жә не тапсырылғ аннан бастап, бір ай ішінде жергілікті атқ арушы биілк органдарымен жү зеге асады.

Тіркеуден бас тарту. Егер шаруашылық субьект заң ғ а қ айшы іс-ә рекет жасағ ан болса, онда мемлекеттік тіркеу органы тіркеуден босатуғ а қ ұ қ ылы.

Мемлекеттік тіркеуге қ ажет қ ұ жаттар тізімі:

· Кә сіпорынды қ ұ раушы ү лескердің қ олы қ ойылғ ан кә сіпорынды тіркеу туралы ө тініш;

· Жарғ ылық қ ұ жаттар;

· Кә сіпорынды қ ұ ру туралы шешім;

· Жарғ ылық капиталды қ ұ рғ аның растайтын қ ұ жаттар;

· Меншік иелері туралы қ ұ жаттар тү ріндегі ақ парат;

· Мемлекеттік пошлинаны тө легені туралы дә лелдеме тө лем қ ұ жаттамасы.

Жеке кә сіпкерді тіркеуге қ ажетті талаптар ың ғ айланғ ан жә не оң айтылғ ан болып келеді. Тіркеу ү шін келесі қ ұ жаттар қ ажет:

· Тіркеу ү шін ө тініш;

· Тұ рғ ылық ты жерінен паспорт;

· 3 фотография 3*4;

· Тіркеу ү шін тө ленген соманың квитанциясы (тү біртегі);

· Таң далып отырғ ан қ ызметке профессиналды сә йкестігі туралы қ ұ жаттар жә не олардың кө шірмесі.

Барлық қ ұ жаттар сә йкес болғ ан соң тіркеу органынан уақ ытша 30 кү ндік тіркеу туралы куә лік алады. Осы уақ ыт аралығ ында ө тініш беруші заң ды тұ лғ а атану ү шін келесі ү рдістерді орындауы керек:

· Госком стат мекемелерінде ОКПО (общереспубликанского классификатора предприятий и организаций), ОКОХН (Общереспубликанского классификатора организаций по виду их деятельности) кодтарын алу;

· Салық инспекциясында кә сіпорынды тіркеу жә не СТЕН (салық тө леушінің есепті номері) кодын алу;

· Қ аржы министрлігінен тіркеліп отырғ ан кә сіпорынды жалпы (біртұ тас) мемлекеттік заң ды тұ лғ а жә не жеке кә сіпкер регистріне тіркеу туралы справка (анық тама);

· Жарғ ылық капиталдың 50 % қ ұ райтын банкте шот ашу;

· Печать пен штапм ә зірлеу;

· Кә сіаорынды ә р тү рлі қ орларда тіркеу: ә леуметтік қ орғ ау, зейнетақ ылық, медициналық жә не ә леуметтік сақ тандыру қ орлары жә не т.б.;

· Фирманың жеке іскерлік бланкісін жә не визиткалық карточкаларды ә зірлеу;

· Туристік қ ызметті жү зеге асыру ү шін лицензия алу.

Туристік қ ызметті лицензиялау жоғ ары жә не сапалы қ ызмет кө рсетуді, сонымен қ оса тұ тынушылар қ ұ қ ығ ын қ орғ ауды қ амтамасыз етеді.

Қ ұ рылтай қ ұ жаттарына келесілер жатқ ызылады:

1. кә сіпорын жарғ ысы;

2. қ ұ рылтай келісім-шарттары жә не ү лескердің кә сіпорынды қ ұ ру туралы шешімі;

3. мемлекеттік тіркеуден ө ту ү шін қ ұ рылтайшылардың ө тініші.

Ұ сынылатын қ ұ жаттар тізімі болашақ кә сіпорын ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысанына тә уелді. Жарғ ы – ережелер жиынтығ ы, кә сіпорын қ ызметінің тә ртібін жә не ұ йымдастырылуын қ алыптастырады.