Лшеуіш аспаптардың дәлдік кластары және оларды табу.

Ә р электрө лшегіш аспаптың басқ ы метрологиялық сипаттамасы болып оның дә лдік класы болып саналады, оны келтірілген қ ателік арқ ылы табуғ а болады

γ _х= Δ _х / Х_N*100%

мұ нда Δ _х – абсолюттік қ ателіктің максималдық ө згеріс ауқ ымы Х_N – шкаланың тү ріне байланысты мө лшерлеу мә ні (нормир) γ _х – келтірілген қ ателік.

Егер нө лдік белгі шкаланың сол жағ ында болса мө лшерлеу мә н аспаптың номиналдық қ атесінің мә ніне тең
Х_N=Δ _H.
Егер нө лдік белгі шкаланың ортасында болса
Х_N=2Δ _H.

Барлық мемлекеттер ү шін аспаптардың дә лдік класы бір мә нде бекітілген жә не олар аспаптың шкаласында, қ ұ жаттарда кө рсетілген.

3.1 кесте – Дә лдік класының халық аралық мә ндері

Егер аспаптың ө лшеу ауқ ымының ең соң ғ ы мә ні 100В болса, онда ө лшеу қ ателігі 1В болады. Температура 10°С мен 30°С арасында ө згерген кезде де аспаптың ө лшеу қ ателігі 1% аспауы керек.

Аспап қ олданылатын алдың ғ ы жағ дай ө згергенде пайда болатын қ осымша қ ателік рұ қ сат етілген басқ ы қ ателіктің бө лісі не еселеу мә ндерінде нормаланады.

Мысалы, аспаптың дә лдік класы G болса, қ осымша қ ателік басқ ы қ ателіктің жартысынан аспауы керек, сонда жалпы қ ателік болып G+0, 5G саналады.

Электр шамаларын ө лшеу ү шін қ олданатын ә ртү рлі жү йелерде істейтін ө лшеуіш механизмдердің жұ мыс істеу принциптері жә не шартты белгілері.

Ә р тү рлі электр шамаларын ө лшеу ү шін магнитоэлектрлік, электромагниттік, электрдинамикалық, ферродинамикалық жә не электростатикалық жү йелерде істейтін ө лшеуіш механизмдер (Ө М) қ олданады. 4.1суретте Ө М жү йелерінің шартты белгілері келтірілген.

а) б) в) г) д)

4.1 Сурет – Ө лшеуіш механизм жү йелерінің шартты белгілері

Бұ л суретте солдан оң ғ а қ арай: магнитоэлектрлік (а), электромагниттік (б), электродинамикалық (в), ферродинамикалық (г) жә не электростатикалық (д) жү йелер.

Магнитоэлектрлік жү йе. Бұ л жү йелік аспаптар тұ рақ ты магниттің магнит ө рісімен тоғ ы бар орауыштың ө зара электрмагниттік ә рекетіне байланысты жұ мыс істейді. Оның конструкциясы 4.2 суретте келтірілген.

4.2.Сурет – Магнитоэлектрлік жү йедегі ө лшеуіш механизмнің конструкциясы, суретте келтірілген белгілер: 1– В индукциялы тұ рақ ты магнит NS; 2 – магнитжү ргізгіш; 3 – полюстік ұ штық тар; 4 – ө лшеуіш орауыш: оралым саны, оның ө лшемі bхһ 5 – ө зекше; 6 – серппе; 7 – аспаптың тілі; 8 – нолдік тү зеткіш; а – дө нгелек, б – жалпақ магнитпен.

Ө лшейтін ток қ арсылық серппе арқ ылы орауыш арқ ылы ө ткен кезде аспаптың тілі мына заң мен шкаланың бірер шама бө лістерін кө рсетеді

(4.1)

мұ нда В – индукция;

W – серппенің меншікті қ арсылық моменты;

S – Ө М-ның сезімталдығ ы;

w – оралым саны.

Айнымалы токты ө лшегенде айнымалы токты тұ рақ ты токқ а айналдыратын тү рленгіштер қ олданады. Магнитэлектрлік аспаптың артық шылық тары: сезімталдығ ы, аз мө лшерлі токты ө лшегенде айналым моменттің жеткіліктігі, сыртқ ы магнит ө рістердің ә сері аздығ ы, энергияны аз пайдалану жә не ө лшейтін объектіге ә сері аздығ ы.

Оның кемшіліктері: конструкциясының қ иындығ ы, сондық тан қ ымбаттығ ы, ө лшейтін токтың мө лшерінің аздығ ы, ең кө п болғ анда 500мА.

Магнитоэлектрлік аспаптар тұ рақ ты токты ө лшейтін амперметр не вольтметр ретінде кө п қ олданылады. Оларды дә лдік кластары 0.1; 0.2; 0.5 шамада.

Электромагниттік жү йенің ө лшеуіш механизмінің жұ мысы ө лшейтін ток тұ рақ ты орауыштан ө ткенде пайда болатын магниттік ө рістің жылжымалы феррамагниттік тіліктің (пластина) арасындағ ы электрмагниттік ә серге негізделген. Аспапты ток тізбегіне қ осқ анда ө зек орауыштың ішкі кең істігіне тартылады. Тең бе тең дікті сақ тауғ а серппе қ олданылады.

. (4.2)

Аспаптың шкаласының тә уелділік тең деуі: Мұ ндағ ы L – орауыштың индуктивтігі. Электромагниттік аспаптардың шкалалары біркелкі болып орналаспағ ан. Олар тұ рақ ты токты да ө лшейді. Кө бінесе олар айнымалы токті ө лшеуіш амперметрлер мен вольтметрлер болып саналады.