Дәріс 20. Гравитациялық күш жазықтығында сұйық біртекті емес жүйелерді бөлуге арналған аппараттар

Оларғ а ең алдымен тұ ндырғ ыштар, май ұ стағ ыштар, ажыратқ ыштар, сү згіштер мен қ ұ м ұ стағ ыштар жатады. Бұ л жабдық тардың барлығ ы конструкциясы бойынша қ арапайым болып табылады.

Майғ а арналғ ан тұ ндырғ ыштардың конструктивті қ ұ рылымы тө мендегідей:

- тұ ндырғ ыш - екі қ абырғ алы тік цилиндрлі сыйымдылық;

- тұ ндырғ ыш биіктігінің (H) оның диаметріне (D) қ атынасы 1-1, 2 жақ ын, яғ ни биіктігі диаметріне тең немесе диаметрінен кішкене ү лкен;

- сыйымдылық бу немесе ыстық сумен қ ыздырылатын конусты тү ппен жә не жылулық жейдесімен жабдық талғ ан;

- тұ ндырғ ыштардың сыйымдылығ ы 0, 85; 1, 5 жә не 2, 3 м³;

- тұ ндырғ ыштар жейдеге су, бу беруге, жейдеден су ағ ызуғ а, термометр орнатуғ а арналғ ан тү тікшелермен жабдық талғ ан.

Сорпағ а арналғ ан тұ ндырғ ыштар:

- сорпаны қ абылдауғ а;

- оны тұ ндырып, одан май бө луге;

- ығ ыстыру ә дісімен сорпаны жеке, май жеке ажыратуғ а арналғ ан.

Конструкциясы бойынша тұ ндырғ ыштар тө мендегідей жіктеледі:

а) цилиндрлі май бө лгіші бар тұ ндырғ ыштар;

б) конусты май бө лгіші бар тұ ндырғ ыштар.

Алғ ашқ ысының конструкциясы:

- жазық тү пті жә не қ ақ пағ ы бар цилиндрлі тік сыйымдылық;

- сыйымдылық тың биіктігі оның диаметрінен біршама ү лкен, яғ ни биіктігінің диаметріне қ атынасы шамамен (Н/D =1, 2-1, 4) қ ұ райды;

- сыйымдылық тың жорғ арғ ы қ ақ пағ ына цилиндрлі май ажыратқ ыш қ атаң бекітілген;

- ажыратқ ыш жоғ арығ а тү бімен қ аратылғ ан стакан тү рінде орындалғ ан, оның ашық қ имасы тұ ндырғ ыштың тү біне жетпейді;

- жоғ арыдан ө ткізгіш тік қ ұ быр арқ ылы ажыратқ ыштың ішіне майлы сорпа ү здіксіз тү седі;

- ө ткізгіш қ ұ быр ажыратқ ыштың ішіне енеді, бірақ оның ұ шы да сыйымдылық тың тү біне, тіптен ажыратқ ыштың шетіне дейін де жетпейді;

- нә тижесінде тығ ыздығ ы тө мен май жоғ ары кө теріледі де ажыратқ ышқ а жинала отырып сорпадан бө лінеді;

- бө лінген май ажыратқ ыштың қ ақ пағ ына бекітілген шығ аруғ а арналғ ан қ ұ быр арқ ылы мерзімді тү рде шығ арылады;

- бұ л ү шін ө ткізгіш қ ұ быр жабылады да, ажыратқ ыш пен сыйымдылық арасындағ ы сақ иналы кең істікке вентиль арқ ылы бу беріледі;

- бу сорпаны сақ иналы кең істік арқ ылы ығ ыстырады, ал май ө ткізгіш қ ұ быр кө мегімен ажыратқ ыштан ығ ысады;

- шығ аруғ а арналғ ан қ ұ бырда майдың ығ ысу процесін бақ ылауғ а арналғ ан шыны орналасқ ан (майдың тү сі мен сорпаның кү йі);

- майсызданғ ан сорпа да тұ ндырғ ыштан ығ ысады;

- бұ л ү шін майғ а арналғ ан ө ткізу жә не шығ ару қ ұ бырларының вентилі жабылады да, тұ ндырғ ыштың тө менгі бө лігіндегі вентиль ашылады;

- буды сақ иналы кең істікке бергенде майсызданғ ан сорпа тө менгі вентиль арқ ылы буландырғ ышқ а немесе кептіргішке ығ ысады.

Конусты ажыратқ ышты тұ ндырғ ыш май мен сорпаны толық ажыратады. Бұ л цилиндрлі ажыратқ ыштың орнына конусты ажыратқ ыштың қ олданылуымен тү сіндіріледі.

Конустың негізі сыйымдылық тың ішкі қ абырғ асына жақ ын орналасады да, оның кө лденең қ имасы ауданының ү лкен бө лігін қ амтиды. Бұ л аудан майдың қ алқ ып шығ у беті болып табылады.

Бұ л типті аппараттардың келесі тү рі ағ ынды жә не шайынды сулардағ ы бө лінген майды ұ стауғ а арналғ ан май ұ стағ ыштар.