Білікшелі машиналар білікшелермен жабдықталған, олар резеңкеленген немесе металданған болуы мүмкін.

Білікшелердің ә рбір жұ бы нақ ты бір мақ сатты орындауғ а арналғ андық тан ішек машиналарындағ ы олардың ү йлесімі тө мендегідей болуы мү мкін:

а) Резең келенген тегіс екі білікшелер тө мендегілерге арналғ ан:

- ішек пен шлямнің ішіндегілерді сығ уғ а;

- машинаның жұ мысшы бө лігіне ішекті тартылысты қ озғ алыспен біркелкі беру ү шін;

- ішекті жұ мысшы органдардың қ арсы қ озғ алысынан жұ мысшы бө лік арқ ылы біркелкі тарту ү шін (Сурет V-1 а).

б) Резең келенген бұ дырлы екі білікшелер тө мендегілерге арналғ ан (Сурет V-1 б - білікшелердің соң ғ ы жұ бы жә не V-1):

- машинаның жұ мысшы бө лігіне ішекті тартылысты қ озғ алыспен біркелкі беру ү шін;

- ішекті жұ мысшы органдардың қ арсы қ озғ алысынан жұ мысшы бө лік арқ ылы біркелкі тарту ү шін (Сурет V-1).

в) Егер бірінші білікше резең келенген бұ дырлы, ал екіншісі резең келенген тегіс болса, онда ол ішек пен шлям ішіндегілерді сығ уғ а арналғ ан.

г) Егер бұ дырлы білікше металл, ал тегіс - резең келенген болса, онда олар келесілерге қ олданылады:

- машинаның жұ мысшы бө лігіне ішекті тартылысты қ озғ алыспен біркелкі беру ү шін;

- бө лу ү шін (шлям мен қ алыпты қ абық ша*).

д) Егер бұ дырлы білікше резең келенген, ал тегіс - металл болса, онда олар шлям мен серозды қ абық шаны айдау ү шін қ олданылады.

Ішекті ө ң деу желілерінде бірінші жә не екінші сығ у білікшелері орнатылады. Бірінші сығ у білікшелері сығ уғ а арналғ ан.

Конструктивті қ атынастарғ а сә йкес сығ у білікшелері тұ рық, жетек жә не тік жазық тық та бірінің ү стіне бірі орнатылғ ан екі білікшелі жұ мысшы органнан тұ рады.

Білікшелердің диаметрі бірдей. Олардың ортасына ішекті машинағ а механикалық беруге арналғ ан қ ұ рылғ ы орнатылғ ан.

Ол металдан жасалғ ан қ армау-ілгегі бар резең келенген тар таспалы тасымалдағ ыштан тұ рады.

Ішек қ абық шалары осы ілгектердің ортасына лақ тырылады да, ішек қ абық шалары білікше аралық кең істікке тартылады.

Нә тижесінде қ абық шаның ортасындағ ы масса мә жбү рлік сығ ылуғ а тү седі.

Шлямды ұ сату ү шін кө п білікшелі машиналар пайдаланылады. Олар сығ у білікшелерінен кейін орнатылады.

Білікшелі машиналарғ а жә не басқ а да барлық ішек машиналарына келесі технологиялық жә не конструктивтік талаптар қ ойылады:

1. Ішекті ө ң деу ү здіксіз жү руі тиіс.

2. Білікшелер параллель қ ойылуы тиіс жә не саң ылау арқ ылы майысқ ан тү рде бір ғ ана ішек қ абық шасы ө туі тиіс.

3. Білікшелердің цапфаларында тө мендегідей қ ұ ралдар болуы қ ажет:

а) жұ мысшы беттердің тозуын компенсациялауғ а арналғ ан

б) білікшелердің ө зара қ ысылу кү шін реттеуге арналғ ан

4. Ішек қ абық шасымен тү йісетін жұ мысшы беттерде дө ң ес, ойық, ү шкір бұ рыштар жә не т.б. болмауы тиіс.

5. Машинаның жұ мысшы аймағ ында жылы су беру жолдары қ арастырылуы тиіс:

а) ішекті жуу кезіндегі қ абық шаның ә ртү рлі қ абаттарының арасындағ ы ә лсіз байланыстарды сақ тайды;

б) тазалау кезінде кедергіні тө мендетеді;

в) білікшеге ішек пен сыдырылғ ан, ұ сақ талғ ан пленкалардың жабысуын болдырмайды.

6. Машинаның жұ мысшы бө лігіне ішекті беру кезінде оларды білікше аралық кең істікке қ ауіпсіз енгізу мү мкіндігі қ арастырылуы тиіс.

Ішек ө ндірісінде қ олданылатын машиналардың келесі типі пластиналы ішек машиналары болып табылады.

Егер оларда металл пластиналы қ алақ шалар қ олданылса, онда оларды желдеткішті машиналар деп те атайды.

Олардың жұ мысшы органдары металл немесе резең келі пластиналар болып табылады.

Бұ л машиналар шлямдауғ а да, пензеловкалау кезінде де қ олданылады. Металл пластиналар бұ рышпен орнатылғ ан. Сондық тан олар қ иғ аш соқ қ ы береді.

Металл қ алақ шаларғ а келесі талаптар қ ойылады:

1. Ішек ө туге арналғ ан саң ылау машинаның барлық ұ зындығ ы бойынша бірдей болуы тиіс.

2. Пластинаның жұ мысшы қ ырларында ү шкір бұ рыштар болмауы тиіс.

3. Қ абық шағ а соқ қ ы кү ші бойынша жеткілікті, қ алыпты болуы тиіс жә не ішек қ абық шасын жыртпауы қ ажет.

4. Барабанды білікшелердің араласуы міндетті тү рде параллель болуы тиіс.

5. Айналыс саны шамамен 300-400 мин^-1 болуы тиіс.

Білікшелі жә не пластиналы желдеткіш машиналары ішек машиналарын қ ұ растырудың еуропалық бағ ытын қ ұ райды.

Ішек машиналарының келесі типі щеткалы машиналар. Олар қ ұ растырудың америкалық бағ ытын қ ұ райды. Оларды ірі қ ара малдың ішегін ө ң деуге қ олданады.

Олар жұ мыс істеу тә ртібі бойынша тө мендегідей жіктеледі:

- жұ мысшы органы қ арсы қ озғ алысты;

- жұ мысшы органы ілгерілемелі қ озғ алысты.

Дә ріс 11. Барабанды жұ мысшы органдар жә не олар қ олданылатын жабдық тардың кейбір тү рлері

1. Барабанды жұ мысшы органдардың жалпы сипаттамасы

Барабанды жұ мысшы органдар машиналар мен аппараттарда кең інен қ олданылады:

- кесек ет ө німдерін жууғ а;

- сусымалы жә не кесек ө німдерді араластыруғ а;

- ә ртү рлі тамақ ө німдерін кептіруге;

- ә ртү рлі тамақ ө німдерін, соның ішінде ет ө німдерін ұ сақ тауғ а;

- теріні консервілеу жә не т.б.

Барабандардың пішіні бойынша:

- цилиндрлі, конусты, фасонды немесе аралас.

Жұ мысшы циклдің қ ұ рылымы бойынша мерзімді жә не ү здіксіз ә рекетті барабанды жұ мысшы органдар болып жіктеледі.

Барабанды жұ мысшы органдардың конструктивті орындалуы бойынша:

- цилиндрлі, ә детте кө лденең немесе диаметрі ұ зындығ ынан кіші (немесе кейбір жағ дайда оның ұ зындығ ына жақ ын) кішкене кө лбеу барабан.

- барабан

а) шынжырғ а ілінген жә не айналысты жоғ арғ ы жетекті біліктен алады;

б) тө рт тіректі шығ ырларғ а орнатылғ ан жә не шынжырлы немесе шестерналы берілістің тісті шегінен айналады;

в) кейбір жағ дайларда белгілі уақ ыт ішінде тербелмелі қ озғ алыс жасап, одан кейін толық айналады.

- барабанның айналыс саны ортадан тепкіш кү шінің ауырлық кү шіне тең есетін критикалық санынан тө мен болады;

- барабанның минутына критикалық айналыс саны тө мендегідей анық талады:

n_кр = 42, 3/√ D мин^-1 (1)

Егер барабанның айналыс жиілігі критикалық тан тө мен болса, онда барабандағ ы ө нім белгілі биіктікке дейін кө теріледі (Н) де, тө мен қ ұ лайды. Бұ л кезде кесек ө нім қ арқ ынды араласып, бір-біріне ү йкеледі. Бұ л жағ дай жуу, кептіру, араластыру жә не т.б. процестерге тиімді шарт тудырады.

Процестің ерекшеліктеріне байланысты:

- сө релі барабандар, яғ ни ө німнің кө терілу биіктігін жоғ арылатуғ а арналғ ан радиалды сө релі (жууғ а арналғ ан);

- тегіс барабандар (теріні консервілеуге арналғ ан);

- тұ тас қ абырғ алы (теріні консервілеу, араластыру, ішекті жуу, сары май алу, кептіру жә не т.б. арналғ ан);

- перфорирленген қ абырғ алы (субө німдерді жуу, жидіту);

- қ ұ бырдан дайындалғ ан немесе болат жазық тар мен шыбық шалардан жиналғ ан (жуу барабандары, жидіту пештері, кептіргіштер);

- ағ аштан дайындалғ ан (теріні консервілеу);

- ө німді еріксіз араластыруғ а арналғ ан тү рткілі кө лденең барабандар келесі тү рде орындалуы мү мкін:

а) барабан ішіне пісірілген бұ рандалы серіппе тү рінде;

б) ә ртү рлі қ алақ шалар тү рінде;

- ө німді араластыруғ а арналғ ан кө лбеу тегіс тү рткісіз барабандар.

Осы ә ртү рлі жабдық тарда барабанды жұ мысшы органдардан басқ а да жұ мысшы органдар қ олданылады.

Мысалы, барабанды жуу машиналарында сорғ ыш жә не шашыратқ ыш жұ мысшы органдар келесі тү рде орындалғ ан:

- перфорирленген қ ұ быр, арналы қ ұ быр, душтық қ ұ рылғ ылар;

- форсунка, пульверизатор, диск.

Осы органдардың барлығ ының негізгі мақ сат - су беруге арналғ ан.

Субө німдерді жидітуге арналғ ан барабанды пештерде сорғ алы жә не вихрлы тү рдегі жұ мысшы органдар бар:

- сұ йық затты шашыратып ауа беріге арналғ ан инжектор;

- инжекционды газды жанарғ ы.

Теріні консервілеуге арналғ ан қ арсы ә рекетті барабанды аппараттарда тербелмелі жә не айналмалы ағ аш барабандармен қ оса, қ озғ алмайтын шнек жә не тұ здық ты беруге арналғ ан басқ а да жұ мысшы органдар бар.

Дегенмен, осы жабдық тардың барлығ ы ә ртү рлі технологиялық операциялар мен процестерді орындауғ а арналса да, жұ мысшы органдарының бірдей болуы жабдық пен оның технологиялық есептеуіне бірдей кө зқ арас тудырады.