Тақырып 4. Экономикалық талдаудың ақпараттық базасы

ЭТ нә тижелілігі оның ақ параттық қ амтамасыз етілуіне тә уелді болады. ЭТ ү шін қ ажетті мә ліметтер былай бө лінеді:

- нормативті-жоспарлы;

- есептік;

- есептік емес.

Нормативті-жоспарлы сипаттағ ы ақ параттарғ а ұ йымда жасалатын жоспарлардың барлық тү рлері, яғ ни перспективті, ағ ымдық, жедел жоспарлар, сметалар жә не т.б. жатады.

Есептік сипаттағ ы ақ параттардың кө здеріне – бухгалтерлік, статистикалық жә не оперативтік есеп пен есептілік қ ұ жаттарындағ ы барлық мә ліметтер жатады.

ЭТ ақ параттық қ амтамасыз етудегі маң ызды ролді – бухгалтерлік есеп пен епсетілік алады. Онда барлық шаруашылық қ ұ былыстары, процестері жә не олардың нә тижелері кө рініс табады. Алғ ашқ ы жә не жиынтық есептік регистрлер мен есептіліктердегі мә ліметтерге дер кезінде жасалғ ан талдау жақ сы нә тижелерге қ ол жеткізу ү шін қ ажетті шаралар қ абылдауды қ амтамасыз етеді.

Сандық сипаттағ ы статистикалық есеп мә ліметтері экономикалық заң дылық тардың ө зара байланыстарын терең зерттеу ү шін пайдаланылады.

Оперативтік есеп статистикалық жә не бухгалтерлік есеп мә ліметтерімен салыстырғ анда ЭТ неғ ұ рлым жедел мә ліметтермен қ амтамасыз етеді, мысалы, ө ндірілген жә не сатылғ ан ө німдердің саны жә не т.б.

Есептік емес ақ парат кө здеріне ұ йымның шаруашылық қ ызметін реттейтін келесідей қ ұ жаттар жатады:

1. Ұ йым ө з қ ызметінеде пайдалануғ а міндетті ресми қ ұ жаттар: заң дар, ү кімдер, жарлық тар, жоғ ары басқ ару органд арының бұ йрық тары, тексеру актілері жатады;

2. Шаруашылық қ ұ қ ық тық қ ұ жаттар: келісім-шарттар, келісімдер, сот органдарының шешімдері жатады;

3. Ғ ылыми-техникалық ақ параттар (ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарының нә тижелелері бойынша есептер);

4. Ұ йымның негізгі контрагенттері туралы ақ параттар (жеткізушілер мен сатып алушылары);

5. Ұ йымның негізгі бә секелестері туралы ә ртү рлі кө здерден алынғ ан мә ліметтер (интернет, телевизор, газет, радио жә не т.б.).

Зерттеу объектісіне байланысты ақ параттар:

1. Ішкі ақ параттар;

2. Сыртқ ы ақ параттар болып бө лінеді.

Ішкі ақ параттар жү йесіне статистикалық, бухгалтерлік, оперативтік есеп жә не есептілік мә ліметтер, ұ йымда жасалғ ан жоспарлық жә не нормативтік мә ліметтер жатады.

Сыртқ ы ақ параттар жү йесіне статистикалық жинақ тардың, баспасө з материалдарының, ресми қ ұ жаттардың мә ліметтері жатады.

ЭТ ақ параттық қ амтамасыз етуге бірқ атар талаптар қ ойылады:

3. Шынайылылығ ы, яғ ни зерттеліп отырылғ ан қ ұ былыстар мен процестер туралы объективті тү рдегі кө рсеткіштер керек. Себебі, жү ргізілген ЭТ нә тижесі бойынша белгілі бір басқ ару шешімдері қ абылданады;

4. Ақ параттардың оперативтілігі – бұ л жү ргізілген шаруашылық процестері туралы ақ параттар неғ ұ рлым тез тү скен сайын талдау жұ мыстарын да соғ ұ рлым тез жү ргізуге болады. Сол арқ ылы кемшіліктерді анық тап оларды жою бойынша іс-ә рекеттер жасалады.

5. Ақ параттар жү йесі тиімді болуы керек, яғ ни мә ліметтерді жинақ тауғ а, сақ тауғ а жә не қ олдануғ а неғ ұ рлым аз шығ ындар жұ мсалуы керек. Қ ажетті ақ параттарғ а ғ ана талдаулар жү ргізілуі керек.