Сұрақтар

1. Тұ тас қ ималы ұ стындардың қ ұ рылымы, қ имасын таң дау, беріктігін тексеру

2. Қ имасы тұ тас емес ұ стындардың қ ұ рылымы, қ имасын таң дау, беріктігін тексеру

3. Арқ алық тардың ұ стындармен тү йіндесуі, ұ стындардың іргетаспен байланысуы

4. Ұ стындарды жақ сарту, оларды жобалауды автоматтандыру

1.Тұ тас қ ималы ұ стындарды сө ресі енді болып келетін қ оставрдан жобалайды, ол прокатты немесе пісірілген қ оставр тү рінде жасалады. Дайындалу тү рі ың ғ айлы болу ү шін, автоматты пісіру қ олданылады.

Сурет 1-Қ имасы тұ тас ұ стын тү рлері

Ұ стын қ имасы тең орнық ты болу ү шін, х осі жазық тығ ы бойындағ ы иілгіштігі, у осі жазық тығ ы бойындағ ы иілгіштігіне тең болуы қ ажет:

немесе l ;

Центрден сығ ылғ ан шыбық тардың шекті жағ дайлары – қ ысқ а шыбық тар ү шін кернеудің ақ қ ыштық шегіне жету себебі, созылымдық деформациялардың дамуымен анық талса, ұ зын (иілген) шыбық тар ү шін – орнық тылығ ын жоғ алтуымен анық талады.

Беріктікке есептеу. Центрден сығ ылатын элементтердің беріктігі, созылғ ан элементтер секілді жә не формулаларымен тексеріледі. Ө те қ ысқ а сығ ылатын элементтердің (мысалғ а арқ алық тық тірек қ абырғ алары) беріктігі, олардың кесік бойынша мыжылуғ а формуладағ ы R_u=R_y ауыстыру арқ ылы тексеріледі.

Иілгіш шыбық тардың орынық тылығ ын тексеру

Материалдар кедергісі пә нінен, сыртқ ы кү штердің, шыбық ұ штарын жақ ындату ү шін атқ арғ ан жұ мысы мен сығ ылғ ан шыбық тардың иілу деформациясының жұ мысын тең естіру арқ ылы, ең қ ауіпті кү штің мә ні табылатыны белгілі. Тік шыбық ә сер ететін кү штің мә ні ең қ ауіпті мә нінен аз болғ анда, кү шті алып тастағ ан кезде ол ө зінің тік сызық ты орнық тылық жағ дайын сақ тайды. Кү штін мә ні ең қ ауіпті мә ніне жеткен кезде, шыбық тың тік сызық ты жағ дайы орнық ты болмай, шыбық ө зінің қ атаң дығ ы аздау жазық тығ ы бойына иіледі, сө йтіп шыбық тың жаң а орнық ты жағ дайы қ исық сызық ты болады. Бірақ кү штің ө скеніне байланысты шыбық тың иілу мө лшері ө сіп шыбық ө з кө теру мү мкіндігінен айырылады. Екі басы топсалы бекітілген серпімді шыбық тар ү шін ең қ ауіпті кү штің мә ні 1744 ж. Л.Эйлер шығ арғ ан формула бойынша анық талады.

Ең қ ауіпті кернеу

Бұ л жерде: А – қ иманың толық ауданы;

– шыбық тың иілгіштігі, шыбық тың есепті ұ зындығ ы мен қ иманың инерция радиусының қ атынасына;

- шыбық тың есепті ұ зындығ ы; - шыбық толық ұ зындығ ын есепті ұ зындық қ а келтіретін коэффициент, шыбық тардың бастарының бекітілуіне жә не жү ктеу тү ріне байланысты қ абылданады.

Дә ріс 4.

Тақ ырып: «МҚ. Фермалар»

Сұ рақ тар

1. Итарқ алы фермаларды ү йлестіру сұ лбалары

2. Фермаларды есептеу ерекшеліктері

3.Тө бе жабындары жү йелерінде фермалардың жалпы орнық тылығ ын қ амтамасыз ету

4. Итарқ алы фермалардың созылғ ан жә не сығ ылғ ан стержендерінің қ ималарының тү рлерін таң дау жә не беріктігін тексеру

1. Итарқ алы фермаларды ү йлестіру сұ лбалары

Итарқ алы фермалар ө неркә сіп жә не азаматтық ғ имараттардың, ангарлардың, вокзалдардың т.б. тө белерін жабуда кең інен қ олданады. Сонымен қ атар ү лкен бойлық ты кө пірлер, радиомұ наралар, дің гектер, электр беру тізбектерінің тіректері жә не басқ а да қ ұ рылымдар болат фермалар тү рінде жасалады.

Фермалар тұ тас қ ималы арқ алық тарғ а қ арағ анда металды ү немдеу жағ ынан тиімді, оларғ а, технологиялық жағ дайларды, жү ктерге жұ мыс істеуін, сә улет талаптарына сай келуін ескере отырып кез келген пішінге оң ай келтіруге болады.

Фермларды ә ртү рлі жү ктерді кө теруге қ олданады, тағ айындалуына байланысты ә ртү рлі қ ұ рылымдық пішінге келтіруге болады - жең іл талшық ты стерженді қ ұ рылымдардан бастап, ірі профильдерден немесе беттерді қ олданып, ауыр фермалар жасауғ а болады.

Кесілген арқ алық ты фермалар, дайындалуы жә не жинақ талуы оң ай қ ұ рылымдар тү рінде кең тарағ ан.

Ферма деп стержендері тү йiндерде қ осылғ ан ө згермейтiн геометриялық стерженді жү йені атайды.

Фермағ а жү ктеме тү йiндері арқ ылы беріледі. Осы жағ дайда фермалардың ө зектерi созылу немесе сығ ылу кү штерін қ абылдайды.

Тiректер арасындағ ы қ ашық тық ты аралық деп атайды.

Жоғ арғ ы белдеу - ферманың жоғ ары кескiнiн шектейтiн стержендер.

Тө менгi белдеу - ферманың тө менгі жағ ынан кескiнiн шектейтiн стержендер.

Белдеулердiң қ ималарының ауырлық центрлерінің арақ ашық тығ ы биiктiк деп аталады.

Ферма iшiндегі тiк стержендер тіректер, ал –қ исайғ ан тіректер кө лбеу тiреулер деп аталады. Тіректер жә не кө лбеу тiреулер бiрігіп тор қ ұ райды. Белдеудің кө ршi тү йiндерінің арасындағ ы қ ашық тық панель деп аталады.

Фермалар жабынның қ ұ рылымдарын сү йемелдеу ү шiн қ олданылады. Шатыр тiреуiш фермалар ә детте темiрбетон немесе металл бағ аналарғ а арқ а сү йейдi.

Шатыр тiреуiш фермаларды бiрнеше белгiлері бойынша жiктеуге болады:

а) қ ұ рылымдық ә скездеу бойынша

б) белдеу кескiніне байланысты

в) тор тү рi бойынша

г) статикалық сұ лбасы бойынша

д) элементтердiң кө лденең қ ималарының тү рі бойынша

Шатыр тiреуiш фермалардың нобайы жабылатын аралық қ а, жү ктеменiң ө лшемдерiне жә не жабынның қ ұ рылымына байланысты болады. Ө неркә сiптiк қ ұ рылыста (жазық жабындарда) қ атарлас белдеулерi, трапеция тә різді ферманы, ал азаматтық қ ұ рылыста одан басқ а, ү шбұ рышты фермалар қ олданылылады.

Керегенiң торларының тү рлері орасан кө п. Барлық торларды кереге белдеулердiң кез-келген нобайларында қ олданылуғ а болады.

Фермаларды есептеу алдында оларды жасайтын материал қ абылданады, белдеулер, торлар жү йесi қ абылданғ ан параметрлер жабылатын ғ имараттар мен қ ұ рылымдардың конструктивтiк ерекшелiктерiмен байланысты болу керек.

Ферманың тү йiніне тү сетін жү ктемелердi жинайды. Жү ктемелердi жинауда ферма ө з салмақ тары жә не байланыс салмақ тар ескеріледi. Ферманың ө з салмағ ы материалына байланысты ескерiледi жә не шамамен қ абылданылады.

Ферма стерженіндегі кү штерді анық тайды. Кү штердi анық тауда техникалық механикада қ аралатын кез-келген тә сiлді, ең қ арапайымы Максвелла-Кремона диаграммасын қ ұ руды пайдаланады.

Ферманың стерженінің қ имасын таң дайды. Қ иманы есептеу олардың материалын ескерумен атқ арылғ ан. Есептеуде стержень орталық - созылғ ан немесе орталық - сығ ылғ ан элементтер тү рінде қ аралады.