Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Ауыр металдардың адам денсаулығына әсері
|
|
| Элементтер | Ә сер етуінің зардаптары | Ластаушы кө здер |
| Сынап (Hg) | Жү йке жү йесіне, ас қ орыту органдарының, бү йректің қ ызметіне ә сер етеді, хромосомдарда ө згерістер туғ ызады | Ластанғ ан су мен топырақ |
| Мышьяк (As) | Терінің рак ауруларын, интоксикация туғ ызады, жү йке жү йесіне ә сер етеді | Ластанғ ан топырақ пен зақ ымданғ ан дә нді дақ ылдар |
| Қ орғ асын (Pb) | Сү йек тканьдерін бұ зады, қ анда протеиннің синтезделуін нашарлатады, жү йке жү йесі мен бү йректің қ ызметіне ә сер етеді | Ластанғ ан топырақ жер бетілік, жер астылық сулар |
| Мыс (Cu) | Тканьдерде органикалық ө згерістер туғ ызады, сү йек тканьдерін бұ зады, гепатит пайда болады | Ластанғ ан топырақ жер бетілік, жер астылық сулар |
| Кадий (Cd) | Бауырдың циррозын туғ ызады, бү йректің қ ызметін бұ зады, протеинурия пайда болады | Ластанғ ан топырақ |
Адамның шаруашылық іс-ә рекеттерінің нә тижемсінде ө сімдіктері жойылғ ан, гидрологиялық режимі мен рельефі ө згерген, топырақ жабыны бұ зылып, ластанғ ан жерлер бұ зылғ ан жерлер деп аталады.
Осындай жерлерді қ айтадан шаруашылық мақ саттарғ а пайдалану ү шін оларды қ алпына келтіру қ ажет. Бұ зылғ ан жерлерді қ айта қ алпына келтіру процестері рекультивация деп аталады.
Биосфера. Жер кең істігінде жү ретін табиғ и процестерге ә сер тигізетін тіршілік екені туралы ХІХ жә не ХХ ғ асырлар аралығ ындағ ы ең бектерінде пікірін айтумен қ атар дә лелдеген орыс ғ алымы В.В.Докучаев.
ХХ ғ асырдың 20- шы жылдарында В.И.Вернадскийдің ең бектерінде биосфера Жер шарының тірі организмдер жайлайтын бө лігі, ең ү лкен экожү йе екенін ғ ылыми тү рде негіздеді жә не ол бірінші рет тірі организмдердің геологиялық рө лі туралы биосфера ілімін ұ сынды. Ол ең бектерінде топырақ тү зу процесі ауа райынан басқ а ө сімдіктер мен жануарлардың жиынтық ә серіне байланысты екенін кө рсетті; тірі организмдердің гіс – ә рекеті жер қ ыртысының кейпін ө згертетін ең негізгі фактор екенін де дә лелдеді.
В.И.Вернадский биосфера заттегі геологиялық жағ ынан кездейсоқ емес ә р тү рлі 7 бө лшектен тұ ратынын атап айтты: тірі заттек, тіршілік (биогенді) заттегі, ө лі (енжар) заттек, биологиялық енжар заттек жә не т.б. Ол ғ аламшардағ ы барлық организмдердің жиынтығ ын тірі заттек деп атай отырып, оның негізгі қ асиеті ретінде жалпы массасын, химиялық қ ұ рамын жә не энергиясын қ арастырды. В.И.Вернадскийдің анық тамасы бойынша ө лі (енжар) заттек деп тү зілуіне тірі организмдер қ атыспайтын биосферадағ ы заттектер жиынтығ ы айтылады.
Биогенді заттектер организмдердің тіршілік ә рекеті нә тижесінде пайда болғ ан химиялық қ осылыстар, тіршілікпен қ ұ рылғ ан жә не ө ң делген заттектер.
Биологиялық енжар заттектер ерекше топтың бірі. Олардың тү зілуіне биосферада бір мезгілде тірі организмдер мен ө лі заттектерде жү ретін процестер қ атысады.
Биомасса, ө німділік жә не биосфераның негізгі функциясы. Биосфераның жалпы биомассасы (қ ұ рғ ақ заттекке есептелінген) шамамен 2 трлн.т, ал биомассаның ә р жылдық ө німі осыдан 10 есе аз келеді. Биосфераның тірі заттегінің 99, 5% жер бетіндегі ө сімдіктердің биомассасынан қ ұ рылады. Биосфера биотасының жалпы ө німділігіне сипаттама 2.1-ші кестеде берілген.