Микроорганизмдердің қоректену типтері

Микроорганизмдердің қ оректенуінің екі тү рі бар: 1-голозойлы 2- голофидті

Голозойлы қ оректенуде тірі организм қ атты бө лшектерді арнайы орган арқ ылы жұ тады. Ол ас қ орыту жү йесінде қ орытылады.

Ал голофидті қ оректенуде қ оректік заттарды жұ татын арнайы орган болмайды. Олар қ оректік заттарды сулы ерітіндіден молекула тү рінде сің іреді. Бұ л қ оректену ө сімдіктер мен микроорганизмдерге тә н.

Полимерлі органикалық қ осылыстарды микроорганизмдер жұ та алмайды жә не бірден зат алмасуғ а пайдалана алмайды.

Бұ л заттар қ арапайым қ осылыстарғ а ыдырауы керек. Микроорганизмдер экзоферменттерді бө ле отырып, ыдыратады да сің іреді.

Су жә не еріген қ оректік заттар сырттан микроб клетка ішіне енуі жә не зат алмасу ө німдерінің сыртқ а шығ уы клетка қ абығ ымен, ЦПМ байланысты.Қ оректік заттардың енуі жә не оның сыртқ а шығ уы клетканың бү кіл бетімен жү зеге асады. Қ оретік ортаның заттары суда еритін кү йде болуы керек. Себебі олар клеткағ а тек еріген кү йде ене алады. Ал метаболизм ө німдері клеткадан еріген кү йде шығ ады.

Микроорганизмдердің тағ ы қ оректену типтері:

(Энергия кө зі)Хемо: хемолитоавтотрофия

Хемолитогетеротрофия

Хемооргано автотрофия

Хемоорганогетеротрофия

Фото: фотолитоавтотрофия

Фотолитогетеротрофия

Фотоорганоавтотрофия

Фотоорганогетеротрофия

Тотығ у-тотық сыздану реакциясы:

Хемолитоавтотрофты(нитрификациялаушы, тионды, сутект бактериялар, ацидофиз темір бакт-лар)

Хемолитогетеротрофты(метанотү зуші архебактер, сутект б-лар)

Хемоорганоавтотрофты(факультативті, метилотрофтылар)

Хемоорганогетеротрофты(кө птеген прокариоттар)

Жарық: фотолитоавтотрофты(цианобакт, пурпурлы, жасыл бакт-р)

Фотолитогетеротрофты(кейбір циано бакт, пурпурлы, жасыл)

Фотоорганоавтотрофты(кейбір пурпурлы б-р)

Фотоорганогетеротрофты(пурпурлы, жасыл б-р, галобактер-р, кейбір цианобакт)

Микроорганизмдерге сыртқ ы қ оршағ ан орта факторларының ә сері. Микроорганизмдердің температура, оттегі, орта ph –ына байланысты топтарғ а бө лінуі.

Микроорганизмдерге ә сер ететін фактор 3 топқ а бө лінеді:

1-Физикалық фактор. Ең маң ызды: температура, ылғ алдылық, осмостық гидростатикалық қ ысым, ультрадыбыстар

2- Химиялық фактор: ортаның реакциясы(ph), тотығ у-тотық сыздану р-я, токсинді заттар, ә ртү рлі хим.заттардың ә сері

3- микроорганизмдердің ө зара жә не ө сімдіктермен қ арым-қ атынасы: антибиотиктер, витаминдер, фагтардың ә сері

Температураның микроорганизмдерге ә сері: жеке микроорганизмдердің ө су қ арқ ынмен тіршілік ету мү мкіндігін анық тайтын фактор болып табылады. М-дер белгілі бір темп-да ө сіп, кө бейеді.

Микро-дің ө су қ арқ ындылығ ын анық тайтын температураның 3 нү ктесін бө ліп қ арауғ а болады:

1-минимальды 2-максимальды 3- оптимальды

Ә р микроорганизм ү шін одан тө мен болса, микроорг. ө суі жү рмейтін минимальды, тез ө суге ә сер ететін оптимальды, жә не одан жоғ ары болса, ө спейтін максимальды температура тә н.

Температура аймақ тары кең эвритермалар деп аталады. Ал темп.аймағ ы ө те аз микроорганизмдер стенотермиялар деп аталады.Температурағ а байлансты микроорг-р 3 ү лкен топқ а бө лінеді: 1-психрофильдер 2 – мезофильдер 3 – термофильдер

Психрофильдер ү шін оптимальды температура 5-12 градус С, бұ л топқ а: ө зен, тең іздерде, мұ здарда тіршілік ететін микроорганизмдер жатады. Олардың ферменттері тө мен температурағ а тиімді болады.Олардың клеткалық мембранасында қ анық пағ ан май мө лшері жоғ ары болады. Осының нә тижесінде олардың мембраналары жартылай сұ йық болып қ алады. -30 градус С темп-да клеткалар ө суі тоқ тайды, бірақ ферменттік реакциялары ақ ырындаса да, бұ л ортада р-лар жү ре беруі мү мкін.

Мезофильді микроорганизмдерге температуралық оптимумы 25-37С болатын микроорганизмдер жатады. Бұ ғ ан: топырақ та, суда, ауада, адамдармен жануарлардың орган-де тіршілік ететін микроорг.жатады жә не бұ л топқ а сапрофиттілер жә не патогенділер де жатады.

Термофильдер ү шін темп-лық оптимум 40-60градус С қ ұ райды. Тер-ң белок синтезінің механизмдегі жоғ арғ ы темп. Тө зімді.

Бұ лардың клеткалық мембранасында қ анық қ ан май қ ышқ ылы кө п болады.Термофильдердің ішінде жоғ арғ ы температурағ а тө зімді термогенді формалары кездеседі. Олар жоғ арғ ы температурағ а тө зіп қ ана қ оймай, жылу шығ ара отырып, сондай жағ дайды ө здері туғ ызады.

Ph факторы ортаның ә сері.

Ортаның реакциясы сутек иондарының концентрациясымен сипатталады. Орта реакциясын ph сутек кө рсеткішімен анық тайды. Ортаның ph дегеніміз- сутек иондарының концентрациясы. Мысалы, таза судың сутек ионының концентрациясы 10ның -7дә режесіне тең.Микроорганизм ph ә серіне байланысты 3 топқ а бө лінеді: 1.Ацидофильді- ортаның ph –ы 4 тен тө мен болғ анда тіршілік ететін микроорганизм.(кейбір бацилустар, тиобактериялар, оксидаз жатады) 2.Нитрафильді – олар ортаның рн-ы 4-9 дейін тіршілік ететін кө птеген микроорг жатады. 3.Алкалофильді бактер – pн- ы 9 жоғ ары мә нінде тіршілік ететіндер: бацилус стрептококк, псевдомонодалар

Сутек иондарының микроорганизмге тікелей немесе жанама ә сер етеді. Тікелей ә сер ететін кезде ол микр. Кл ө зіне ә сер етеді.Ал жанама ә сер еткенде олар ортаның компонентіне ә сер етеді. Нә тижесінде клеткағ а қ оректік заттардың тү суі ө згереді.

Молекулалық оттегі маң ызды экол.фактор болып саналады.

Молекулалық оттегіге байланысты микроорганизмдерді бірнеше топқ а бө леді:

Тіршілік ү шін оттегі қ ажет ететін микроорган. абригатты аэробтылар д.а. Аэробтылар ішінде оттегі пайдаланатын бірақ ауадағ ы концентрациясын тө мен кө лемде ғ ана жақ сы ө сетіндер микроаэрофильдер д.а. Аэробтыларғ а кө птеген бактериялармен, саң ырауқ ұ лақ тар жатады.

Кейбір микроорган. оттегіні пайдаланбайды. Оларды анаэробтылар д.а. Олардың 2 тү рі белгілі:

1. Аблигатты анаэробтылар: олар ү шін оттегі токсинді ә сер етеді.

2. Аэроталирантты анаэробтылар: олар оттегі мен байланыста тіршілігін жоймайтындар

Факультативті аэробтылар жә не факультативті анаэробтылар бар. Яғ ни бұ лар метаболизмнің аэробты типінен анаэробты типіне ө те алатындар жә не керісінше