атты қоректік ортада өсіп шыққан микроорганизм колонияларын қандай қасиеттеріне байланысты сипаттайды ?

Кох ә дісі. Қ атты қ оректік орталарғ а енгізу. Кох ә дісі тек клеткалардың санын санауғ а ғ ана емес, соныммен бірге таза дақ ыл бө ліп алуғ а да кең інен қ олданады. Кох ә дісі 3 сатыдан тұ рады. Олар ү лгілерден сұ йылту, жекелеген колоняларды дайындау, қ атты қ оректік орталарғ а егу, ө скен колонияларды сажау сатысы. Сұ йылту жекелеген колонияларды алу ү шін қ олданады. Сұ йылтуды дайындау ү шін қ олданады залалсызданғ ан қ ұ быр суын 9мл-ден залалсызданғ ан қ ұ рғ ақ пробиркаларғ а қ ұ ямыз. Кейін бастапқ ы субстраттың 1мл-н залалсызданғ ан пипеткамен алып 9мл суы бар пипеткаларғ а енгізу. 1-ші сұ йылтуды жаң а залалсызданғ ан пипеткамен орналастырады. Осы пипеткамен 1мл алынғ ан сұ йылтуды 2-ші пробиркағ а енгіземіз. Бұ л 2-ші сұ йылту деп атайды. Осылайша қ алғ ан сұ йылтуларды дайындайды. Нә тижесінде сұ йылтулар аламыз.

Қ атты қ оректік орталарғ а бекіттік, азайтып барып егу жә не терең егу ә дістерін қ олданады. Жиі қ олданатын ә діс беттік егу ә дісі. Ол ү шін қ атты қ оректік ортасы бар бір келкі етіп жаямыз. Бұ л беттік егу ә дісі деп аталады. Қ атты қ оректік орталарда ө сіп шық қ ан колонияларды санау тө мендегі формуламен жү ргізіледі. М=aх10n/v Мұ ндағ ы, М- 1мл-дей микроорганизм клеткаларының саны; а-Петри табақ шасындағ ы микроорганизмдер колонияларының саны; 10- сұ йылту коэффиценті; n-егу жү ргізілген сұ йылтудың реттік саны; v- егуге алынғ ан суспензияның кө лемі.

4-5колония М4=0.5х10-4

5-2 колония М5=0, 2х10-5

6-22 колония М6=110х10-6

7-7 колония М7=0, 35х10-7

8-13 колония М8=130х10-8

9-1 колония М9=0, 2х10-9

10-2 колония М=0, 1х10-10

1- колония пішіні, дө ң гелек

2-колония тү сі, ақ шыл тү сті

3-колонияның беті, тегіс

4-колонияның профим, конус тә різді

5-колонияның жылтырауы мен мө лдірлігі, жылтырауы

6-колонияның шеті, тегіс

7-колонияның қ ұ рылымы, біркелкі майда

8-колонияның диометрі. 4мм

Ауа микрофлорасы. Топырақ та микроорганизмдер тіршілік етумен қ атар ө ніп-ө сіп, кө бейеді. Ауада олар едә уір мө лшерде кездеседі, бірақ ө ніп-ө суіне мү мкіндік жоқ. Сондық тан ауа микроорганизмдердің уақ ытша мекені болып есептеледі. Ауағ а микроорганизмдер шаң -тозаң мен кө теріледі де, қ айтадан солармен бірге шө геді. Егер жер бетіне шө гіп ү лгермесе, ауада тез арада қ ырылып кетеді. Сондық тан ауада микроорганизмдердің саны мен сапасы топырақ тағ ы микроорганизмдердің қ ұ рамына байланысты болады. Ә сіресе қ озғ алысы кү шті ө неркә сіп орындары кө п қ алалардың ү стіндегі ауада микроорганизмдер ө те кө п болады. Ал керісінше ауыл-село, орман, тау, тең із жә не Арктика мұ здарының бетіндегі ауада микроорганизмдер мү лде аз болады. Қ ұ рамында органикалық заттары кө п ө ң делген топырақ тың бетіндегі ауада микроорганизмдер ә жептә уір болады. Сол сияқ ты қ ұ мды аң ызақ жел тұ ратын жерлердегі ауада микробтар ө те аз кездеседі. Тіпті бір жердің ауасының ө зінде жауын жауғ анғ а дейін микробтар кө п болса, жауын ө ткеннен соң едә уір азайып қ алады. Ауағ а кө терілген сайын микробтар да азая тү седі. Мұ ндай жағ дайда тіпті ү лкен қ алалардың ү стінен де байқ ауғ а болады. Е.Н.Мишустиннің зерттеуіне қ арағ анда Москваның ү стінде 500м биіктікте ауаның 500-700 бактерия кездескен. Осындай биіктікте, бірақ Москвадан 5-7 км дей қ ашық тық тағ ы ауа мү лде таза болғ ан.

Ауада микроорганизмдерге кү ннің ультракү лгін сә улесі кү шті ә сер етті. Тү ссіз бактерияларғ а қ арағ анда тө зімділеу. Ә детте спора тү збейтін микроорганизмдер тө зімсіз болғ андық тан спора тү зетіндеріне қ арағ анда олардың саны да аз болады. Ә р тү рлі қ оғ амдық орындардың да ауасына микробтар саны бірдей болмайды. Бұ дан адам кө п жү ретін жерлерде жә не кө п қ атысатын мекемелер маң ындағ ы ауада микроорганизмдер кө п болатыны кө рініп тұ р. Жыл мерзіміне байланысты ауа микроорганизмдерінің саны мен сапасы да ө згерістерге ұ шырап отырады. Олардың ең аз болатын мерзімі қ ыс, ал кө п болатын кезі жаз. Кө ктем мен кү зде олардың саны аса кө п болмайды. Бұ л ә рине тү сінікті. Қ ыс кезінде қ ар жер бетін жауып қ алады да шаң ның кө терілуіне мү мкіндік бермейді. Ал жаз кезінде жел шаң -тозаң дармен бірге ауағ а микроорганизмдерді ұ шырап шығ арады. Кү з бен кө ктем кезінде жауын – шашын жиі болып, кө терілетін шаң -тозаң да аз болады. Сондық тан бұ л мезгілде ауадағ ы микробтар саны кө п болмайды.

Ашық жерлерге қ арағ анда бө лме немесе ү й ауасында микроорганизмдер кө п болады. Мә селен, бө лме ауасының бір текше метріндегі олардың саны 100 мың ғ а жуық жетеді. Бө лмеде адам кө п болғ ан сайын кө терілетін шаң да кө бейеді, микробтар саны артады. Кейбір ауру туғ ызатын микроорганизмдер бө лме ауасына таралып, дем алғ ан адамғ а жұ ғ ады.

Бө лме ауасындағ ы микробтар қ ұ рту мақ сатында арнаулы санитарлық -гегиеналық ережелерді сақ тау ұ сынылады.

Сапасы жағ ынан алғ анда ауа микроорганизмдері тү рліше болып келеді. Кө бінесе шар тә різді, олардың ішінде тү рлі пигмент тү зетіндері де кездеседі. Сонымен қ атар онда спора тү зетін аэробты микроорганизмдер де кө п. Ауру тудыратын топтары тек ауасы ластанғ ан жерде кездеседі, ал далалы жә не орманды жердің ауасында олар мү лде болмайды.

Микроскоптың негізгі техникалық сипаттамасын атаң ыз. Микроскоптың оптикалық бө ліміне жататын бө ліктер жә не олардың атқ аратын қ ызметі қ андай атап кө рсетің із.

Микроскоп (грек. mіkros – ұ сақ жә не skopeo – кө ремін) – жай кө зге кө рінбейтін нысандардың (немесе олардың қ ұ рылымдық бө ліктерінің) бірнеше есе ү лкейтілген кескінін алатын оптикалық прибор. Микроскоп бактериялар, органикалық клеткалар, майда кристалдар, қ орытпалардың қ ұ рылымы, т.б. ө лшемдері кө здің кө ру мү мкіндігінен аз (ажыратқ ыш шамасы 0, 1 мм-ге тең) нысандарды зерттеуге арналғ ан. Микронысандардың пішінін, ө лшемін, қ ұ рылымын, т.б. сипаттамаларын анық тауғ а, элементтерінің ара қ ашық тығ ы 0, 2 мкм-ге дейінгі қ ұ рылымдарды ажыратып кө руге мү мкіндік береді. Линзаның немесе екі линзадан тұ ратын жү йенің заттардың ү лкейтілген кескінін беретін қ асиеттері 16 ғ асырдың ө зінде белгілі болғ ан. Зат тұ ратын ү стелде орналасқ ан нысан жасанды жарық пен (шам жә не линза-коллектор), айнаның жә не конденсордың кө мегімен жарық тандырылады. Нысанды ү лкейту объектив пен окуляр арқ ылы жү зеге асырылады. Объектив нысанның тө ң керілген шын жә не ү лкейтілген кескінін береді. Окуляр, ә детте, ең жақ сы кө рінетін қ ашық тық та (D=250 мм) нысанның екінші ретті ү лкейтілген жорамал (жалғ ан) кескінін тү зеді. Егер окулярды кескінді оның алдың ғ ы окуляры фокусының алдына келетіндей етіп ығ ыстырса, онда окулярдың тү зетін кескіні шын жә не оны экранда немесе фотопленкада алуғ а болады. Микроскоптың объективі 6, 3-тен 100-ге, ал окуляры 7-ден 15-ке дейін ү лкейте алады. Сондық тан Микроскоптың жалпы ү лкейтуі 44-тен 1500-ге дейінгі аралық та жатады. Иристік далалық жә не апертуралық диафрагмалар жарық шоғ ын шектеу жә не оның шашырауын кеміту қ ызметін атқ арады. Микроскоптың негізгі сипаттамасы оның ажыратқ ыштық шамасы (қ абілеттілігі). Микроскоптың ажыратқ ыштық шамасы шектеулі болады, ол жарық дифракциясымен тү сіндіріледі.

Микроскоптың оптикалық бө лігі окуляр, объектив жә не жарық бергіш қ ондырғ ыдан тұ рады. Жарық бергіш қ ондырғ ығ а айна жә не заттық ә йнектің астына орналасқ ан диафрагма мен конденсор жатады. Айна екі жақ ты жә не қ озғ алып тұ рады, бір жағ ы дө ң ес, ал екінші жағ ы ойыс болады. Кү н сә улесі тү скен дө ң ес бетін, ал жасанды жарық қ а ойыс бетін қ олданады.

Конденсор екі линзалардан тұ рады ол арқ ылы айнадан шағ ылысып келген сә уле конденсацияланып, препараттың тегіс бетіне бағ ытталады.

Кү н сә улесімен препаратты қ арағ анда конденсор заттық ә йнекке дейін кө теріліпқ қ ойылады. Ал жасанды жарық болғ анда ол препарат жатқ ан жерде жарық кө рінетіндей дең гейге тө мендетіледі. Жарық кү штілігіконденсордың астында орналасқ ан иристі диафрагмамен реттеледі. Ол рычаг кү шімен адам кө зі сияқ ты ашылып –жабылып тұ ратындай етіп жасалғ ан. Объектіні кө ру ү шін тубус екі жү йемен қ озғ алтылады. Алғ ашқ ы кө ру ү шін макрометр винті, ал оны жақ сылап анық тап кө ру ү шін микровинтті қ олданады. Сонғ ы винт нә зік болады. Сондық тан онымен жұ мыс істегенде аса сақ болу керек. Объективтер микроскоптың ең маң ызды бө лігі, ол оның оптикалық қ уаттылығ ын кө рсетеді. Объектив металл қ орапқ а орналасқ ан линзаның екі жү йесінен тұ рады. Ең бастысы сыртқ ы линза. Оның фокустық қ ашық тығ ына объективтің ү лкейткіштігі байланысты. Объективтің ү лкейткіштік шамасы оның сыртқ ы қ орабында жазылғ ан. МБР-1 микроскопының 8, 40(қ ұ рғ ақ) жә не 90 (иммерсиялы) рет ү лкейтетін объективтері болады.

Микроорганизмдерді зерттеген ү немі иммерсиялы немесе майғ а батып тұ ратын объективтерді қ олданады. Бұ л ү шін объектив пен заттық ә йнек арасына самырсын майы тамызылады. Сонда препарат шынысы – самарсын майы – объектив шыынысы болып біртұ тас кө ру жү йесін тү зеді. Осының арқ асында барлық сә уле сынбай жә не бағ ытын бө где жақ қ а ө згертпей объективке бірден бағ ытталадым да ұ сақ объектілердің кө рінуін анағ ұ рлым жақ сартады.

Объективтер тубустың тө менгі бө лігі, яғ ни, револьверге бұ ралады. Микроскоптың жалпы ү лкейткіштігін білу ү шін объективтің жә не окулярдың ө здеріне жазылып қ ойылғ ан жеке ү лкейткіштеріне кө бейтеді. Окуляр екі кө здік (жоғ ары жағ ы) жә не жинаушы (тө тенгі жағ ы) линзалардан тұ рады. Окулярдың негізгі міндеті объектив жіберген кескінді ү лкейту.

55. Зертхананың ауа микрофлорасын анық тау барысында Петри табақ шасындағ ы ЕПА қ оректікортасында ә ртү рлі 82 колония ө сіп шық ты, оқ у залының 1 м3 ауасындағ ы микроорганизмдердің санын Омелянский формуласымен анық таймыз:

Х=а× 100× 1000× 5/t× b× 10

Х-1 м3 ауадағ ы микробтар саны

a-Петри табақ шасындағ ы агарда ө сіп шық қ ан колониялардың орташа саны

100-Омелянскийдің есептеуі бойынша Петри табақ шасының ауданы

1000-1м3 есептеуге арналғ ан коэффицент (1000л)

5-Омелянский есептеуі бойынша, уақ ыт

t-тә жірибе уақ ыты

b-Петри табақ шасының ауданы(π r2)

10-ауа кө лемі.

a=82, R=4, 25

S= π r2=3, 14× (8, 5÷ 2)2-квадрат тү рінде жазылады=56, 7=57

X=82× 100× 1000× 5/10× 57× 10=41000000/5700=7192, 9=7193

Оқ у залының 1 м3 ауасындағ ы микроорганизмдердің саны 7193, таза емес.

56.Топырақ ү лгісінен дайындалғ ан 10-5 дә режелі сұ йылтуынан егілген Петри табақ шасындағ ы ЕПА орталарда 38, 26, 42(3 қ айталымдарда) колония ө сіп шық қ ан.Топырақ ү лгісінің 1 мл-гі микроорганизмдердің санын тө мендегі формуламен есептейміз:

M=a× 10n/Vn-дә реже тү рінде жазылады

М-1 мл-дегі микроорганизм клеткаларының саны;

а-Петри табақ шасындағ ы микроорганизмдер колониясының орташа саны;

10-сұ йылту коэффиценті;

n-егу жү ргізілген сұ йылтудың реттік саны;

V-егуге арналғ ан суспензия кө лемі.

Ең алдымен ү ш қ айталымда ө сіп шық қ ан колониялардың орташа санын табамыз ол ү шін ө сіп шық қ ан колонияларды қ осып ү шке бө леміз: 38+26+42/3=35

M=35× 10-5 дә режесі/0, 1=35× 0, 00005/0, 1=0, 00175/0, 1=0, 0175

57.Микроскопиялық препараттар.Бекітілген жә не жаншылғ ан тамшы препаратын жасау ә дісіне сипаттама берің із. Бекітілген немесе фиксирленген препараттар микроорганизмнің бір қ атар морфологиялық ерекшеліктерін зерттеуде клеткаларды санауда жә не дақ ыл тазалығ ын тексеруде қ олданылады.Тазартып алынғ ан заттың шынығ а 1 тамшы су тамызып, микро-лық тұ зақ пен зерттеу материалын енгіземізде, оны араластырамыз.Жұ ғ ындыны жақ сылап араластырып, оны бө лме t ауада кептіреміз.Егер жұ ғ ынды кеппесе, онда оны от жалының жоғ арғ ы жағ ында ұ стап кептіруге болады.Бекітуді бірнеше мақ сатпен жү ргізеді.Микроорганизмнің тіршілігін тоқ тату, клетканың шынығ а жабысуын қ амтамасыз ету, жұ ғ ындыны бояуғ а сезімтал ету, себебі тіршілігін жойғ ан клеткалар тірі клеткағ а қ арағ анда жақ сы боялады.Ә р тү рлі бояулармен ө ң деу жү ргізгенде, клеткалар заттық шынының бетінен шайылып кетпейді.Микроорганизмнің клетканың бояу ү шін кө бінесе сруксин, метилен кө гі, генициан кө гілдір бояулары қ олданылады.Заттық шының бетіндегі жұ ғ ындығ а бояуды тамызып, 1-3минут ұ стайды да, бояу аяқ талғ аннан кейін препаратты, су сү зделгенше шаяды.Препаратты кептіріп, микроскоппен қ арайды. Жаншылғ ан тамшы. Бұ л препарат микроорганизм клеткаларының пішінін олардың мө лшерін жә не олардың орналасуын, спора тү зілуін реттеуі ү шін қ олданылады.1 тамшы су тамызып, оғ ан микробиологиялық тұ зақ тың кө мегімен зерттеу материалын енгізіп, араластырамыз жабынды шынымен жауып, микроскоппен қ араймыз.

58.бактерия клеткаларының капсуласы, оның қ ұ рамы, оның қ ұ рамы ерекшелігі қ андай? Оны зерханада қ алай бақ ылайды? Кейбір бактериялардың клетка қ абық шасының сыртында қ осымша қ абат болады.Ол капсула деп атаймыз.Егер капсуланың қ алың дығ ы 0, 2 мкм болса, ол макрокапсула деп аталады 0, 2 –ден мкм аз болса ол микрокапсула деп аталады жә не жұ қ а шырышты қ абат болып бө лінеді.Капсула клетка қ абық шасымен байланысады жә не аморфты қ ұ рылым болып келеді капсула химиялық қ ұ рамы бойынша екі тү рге бө лінеді.1-ші тү рі полисахаридтерден тұ рады. 2-ші тү рі полипептидтерден тұ рады.Кей кезде капсула қ ұ рамында кө п мө лшерде липидтер жә не гитерополисахаридтер.Капсула 98% судан қ ұ ралады нә тижесінде капсула қ осымша осмостық тосқ ауыл болады.Капсула клетканың механикалық зақ ымданудан жә не кеуіп кетуден сақ тайды.Кей жағ дайда клетканы токсинді заттарды жә не радиациядан қ орғ айды.Капсуланың сү зілуі бактериялардың тү ріне штамның ерекшеліктеріне қ оректік ортаның температурасына жә не қ оректік ортаны қ ұ рамына байланысты болады. Капсула клетка ү шін аса маң ызды қ ұ рылым емес, оны клеткадан бө ліп тастағ анымен клетка ө зінің тіршілігін тоқ татпайды.

59.Микроорганизмдердің температурағ а байланысты топтарғ а бө лінуі. Мезофильді, термофильді жә не психрофильді бактерияларды ө сіру ү шін оларғ а қ андай темп. оптималды, минималды жә не максималды болып саналады? Температурағ а байланысты микроорганизмдер ү ш ү лкен топқ а бө лінеді.Олар психрофильді, термофильдер, мезофилдер. Психрофильдер ү шін оптималды температура 5-12 бұ л топқ а ө зен, тең іздерде, мұ здарда тіршілік ететін микроорганизмдер жатады.олардың ферменттері температурағ а тиімді болады. Олардың клетка мембранасында қ анық пағ ан май қ ышқ ылдары жоғ ары болады.Осының нә тижесінде олардың мембраналары жартылай сұ йық болады.-30 температурады клеткалық ө су тоқ тайды, ферменттік реакциялар ақ ырындайды бұ л ортада реакциялар жү ре беруі мү мкін. Мезофильді микроорганизмдер температура оптимальды болуы 25-37 дейін болуын микроорганизмдер жатады.Бұ л топқ а топырақ қ а, суғ а, адамдармен жануарларда тіршілік ететін организмдер жатады жә не бұ л топқ а сапрофиттілерде фотогенділерде жатады. Термофильдер ү шін температура 40-65 қ ұ райды.Термофильдердің белок синтезінің механизмдерімен олардың ферменттері жоғ ары температурағ а тө зімді болып келеді.Бұ лардың клеткалық мембранасында қ анық қ ын май қ ышқ ылдары кө п болады.Термофильдер ішінде жоғ ары температурағ а тө зімді термогенді формалар кездеседі.Олар жоғ ары температурағ а тө зіп қ оймай жылу шығ ара отырып, сондай жағ дайда ө здері туғ ызады.

60.Саң ырауқ ұ лақ тар жә не ашытқ ылардың морфологиялық ерекшеліктері. Оларды зертханада қ алай зерттейді? Актиномициттер грам оң микроорганизмдердің ү лкен тобы, олардың клеткалары тармақ талуғ а қ абілетті.Кө птеген актиномициттер қ оректі ортағ а еніп, ө сетін субстратты мицелий тү зеді.Ауалы мицелийдің гифтерінің ұ шында споралар немесе споралар бар спорангийлер қ алыптасады.Актиномицеттер спора арқ ылы, клеткалардың бө лінуі немесе тармақ тануы арқ ылы кө бейеді.Спора тү рін, спора формасын зерттеу ү шін актиномицеттердің колониясын таң балы препарат дайындайды.Таң баны ауада кептіріп, жалында бекітедіде, фуксинмен бояп, сумен жуады.Микроскоп арқ ылы препаратта мицелийдің бө ліктері, спора тү зу тү рі, споралардың формалары кө рінеді. Саң ырауқ ұ лақ тар эукариотты организмдерге жатады.мицелиалды қ ұ рылымғ а ие.Олар жынысты жә не жыныссыз жолмен кө бейеді.Саң ырауқ ұ лақ тарды зерттеу кезінде “жаншылғ ан тамшы ”препараты қ олданылады.Заттық шыныдағ ы су тамшысына сірке қ ышқ ылын тамызып, оны араластырады.Сірке қ ышқ ылын саң ырауқ ұ лақ тардың конидийлері сумен нашар суланатындық тан қ осады.Бактериялогиялық иненің кө мегімен колониялардың агарсыз аймағ ын алады да, тамшығ а салып, мецийлелерін ақ ырын жаяды, жабынды шынымен жауып, 8x 40x объективтерімен микроскоппен қ арайды.