Ресей Федерадиясының салыќ салу ерекшеліктері

Жеке тұ лғ алардың табысына салыќ салу объектісі болып оның алғ ан табысы табылады. Табыс тө леудің кең тарағ ан тұ рі- аќшалай жә не натуралды тө лем тү рлері. Сонымен ќатар салыќ салу маќсаты ү шін материалды тү рде алынғ ан табыстар да есептеледі. Алғ аш рет материалды пайда тү рінде табыс жеке тұ лғ алардың жиынтыќ салыќ салу табысы ќұ рамына 1997 жылдан бастап есептелді. Материалды пайда тү ріндегі табыстың ерекшелігі оның аныќталуының есепті сипаты, яғ ни табысты алуда аќшалай жә не материалды тө леу тү рлерінің болмауы. 1996-2004 жылдар аралығ ында материалды пайда табыс салығ ын салу маќсатымен келесі негіз бойынша есептелді:

1) жеке тұ лғ ағ а банктегі салымдары негізінде тө ленетін пайыздар рубльдік салымдар бойынша рефинанстыќ ставкадан асса, ал шетел валютасымен салымдар бойынша-жылдыќ 15%. Материалды пайда-бұ л банктік салым келісімінің шартымен сә йкес салымдар бойынша есептелген табыс соммасы мен рефинанстыќ ставкадан шығ атын соммалар арасындағ ы оң айырма ретінде ќарастырылады. Табыс салығ ы 15%-дыќ мө лшермен есептеледі

2) егер еркін саќтандыру келісімі бойынша саќтандыру тө лемдері саќтану шығ ымен салынғ ан саќтандыру соммасынан асса. Мұ ндай жағ дайда материалдыќ пайда 15%-дыќ мө лшермен есептеледі.

3) егер жеке кә сіпкерлер ұ йымынан алынғ ан заң дыќ ќұ ралды жең ілдік шартымен алынса.

Жең ілдіктің ќолдану мә ні-бұ л тұ лғ алардың Ресей Банкі белгілеген ставканың 213 бабын зайымдыќ ќұ ралдарды ќолдану ү шін тө лемі. 2005 жылдың ќаң тарынан, яғ ни Ресей Федерадияның салыќ кодексінің 2 бә лімі кү шіне енген кезде, сонымен ќатар салыќ кодексінің " Жеке тұ лғ алар табысына салыќ салу" атты 23 бө лімі ә рекет еткен тү ста материалдыќ пайда тү рінде жеке тұ лғ аның алғ ан табысы салыќ салу объектісі болып саналады.

Бұ рың ғ ы Ресей Федерадияның " Жеке тұ лғ алар табысына салыќ" атты заң ының ќазіргі ә рекет етуші салыќ кодексінінен айырмашылығ ы -онда материалдыќ пайданы салыќ салу маќсатына негізделуі. Жалпы материалдыќ пайда тү рің де алынғ ан салыќ тө леушілердің табысына мыналар жатады:

1) салыќ тө леушінің ұ йым немесе жеке кә сіпкерден алғ ан зайымдыќ ќұ ралдарын ќолдануғ а тө лейтін пайыздарын ү немдеуден алатын материалдыќ пайда.

2) салыќ тө леуші ќатынасында ө зара тә уелді болып табылатын жеке тұ лғ а, ұ йым немесе жеке кә сіпкерлерден азаматтыќ-ќұ ќыќтыќ келісім бойынша тауарларды алудан тү скен материалдыќ пайда.

3) бағ алы ќағ аздарды иемденіп алудан тү скен материалдыќ пайда. Материалдыќ пайда тү ріндегі салыќ тө леушінің табысын алуда салыќ базасы былай есептеледі:

а) Ресей Федерадиясының ¦лттыќ Банкі белгілеген ә рекет етуші рефинанстыќ ставканың рубльде есептелген зайымдыќ ќұ ралдары ќолдануда тө ленетін пайыз соммасының келісім шарт негізіндегі есептелген пайыз соммасына асуы ретінде.

б) жылдыќ 9 пайызынан шетел валютада есептелген зайымдыќ ќұ ралдарды ќолдануда тө ленетін пайыз соммасының келісімшарт негізіндегі есептелген пайыз соммасынан асуы ретіндегі аныќталады.

Салыќ тө леушімен материалдыќ пайда тү рінде аныќталғ ан табысты алу барысында салыќ базасы салыќ тө леуші ќатынасында ө зара тә уелді болып табылатын тұ лғ аларғ а (жалпы жағ дайда салыќ тө леуші ќатынасында ө зара тә уелді болып табылмайтын тұ лғ а) ө ткізілетін бір тү рі бойынша тауар бағ а сының салыќ тө леушіге ө ткізілген бір тү рі бойынша тауарлар бағ асынан асуы ретің де аныќталады /9/.

Материалдыќ пайда дегеніміз-салыќ тө леушінің ұ йымдар мен жеке кә сіпкерлерден алынғ ан зайымдыќ ќұ ралдарды ќолдану ү шін пайыздарды ү немдеуден алынатын материалдыќ пайда Ресей Федерадиясының азаматтыќ кодексінде несиелеудің негізгі заң ды тү рлері негізіне мыналар алынады: зайым, несие, тауарлы жә не коммерциялыќ несие.

Материалды пайданы аныќтау міндеті зайым мө лшері мен оның алыну мө лшеріне байланыссыз себебі ол белгілі ќұ ралдарды ќолданғ аны ү шін ќойылатын пайыз кө леміне негізделеді. Егер салыќ тө леуші зайымдыќ ќұ ралдарды ќолданғ аны ү шін Ресей Банкі бекіткен ставканың 3/4 бө лігінен рубльде кем емес мө лшерін тә лесе, онда материалдыќ пайда салыќ салу маќсаты ү шін аныќталады, ол егер зайым шетел валютада алынса, онда жылдыќ 9%-дан кем емес мө лшерде тө лейді.

Материалдыќ пайда Ресей Банкі бекіткен ставканың 3/4нен есептелген пайыз соммасы мен зайымның келісімшартынан есептелген пайыз соммасы соммасы арасындағ ы айырма ретінде аныќталады. Материалдыќ пайда аныќтаудың ұ сыныстары:

1) егер зайымдыќ ќұ ралдар рубльден алынса: Мв= Зс*І/к (3/4 Ср-Пр) мұ ндағ ы Мв-материалдыќ пайда, Зс-зайымдыќ ќұ ралдар, Ср-Ресей Банкімен белгіленген рефинанстыќ ставка, Пр-зайым келісімшартымен сә йкес зайымдыќ ќұ ралдарды ќолданғ аны ү шін тө ленетін пайыздарды-зайымдыќ ќұ ралдары ќолданыста болғ ан кү ндер саны, К-есепті жылдағ ы кү ндер саны (365 немесе 366);

2)егер зайымдыќ ќұ ралдар шетел валютасында алынса: Мв= Зс*1/к(9%-Пр). Егер пайызсыз зайым келісімі негізінде зайымдыќ ќұ ралдар алынса, онда жоғ арыдағ ы есептеулерден пайыз кө рсеткіші (Пр) есептен шығ арылады.

Кесте 7

Ресей Федерадиясының заң ы мен кодексі арасындағ ы айырма

Зайымдыќ ќұ ралдарды ќолданғ аны ќойылатын пайыздарды ү немдеуден материалдыќ пайданы алуда салыќтыќ базаны аныќтау салыќ тө леушімен дербес жү ргізіледі. Салыќ кодексіне сай материалдыќ пайда соммасына Ресей Федерадиясының резидентгері ү шін 35% -дыќ ставкамен, ал Ресейлік салыќ резиденттері болып табылмайтын тұ лғ аларғ а 30%-дыќ ставкамен салыќ салынады. Мысал: ұ йым жұ мыскері 6 айлыќ мерзімге жылдыќ 12%-н 2005 жылы 20.000 рубль соммасындағ ы ќұ раддар алды. Келісім бойынша зайым соммасын ќайтару мен пайыздарды тө леу 6 айлыќ мерзім бімкеннен кейін жү зеге асады. Келісім жү зеге асырылғ ан мерзімге Ресей Банкінің рефинанстыќ ставкасы 25 %-ды ќұ рады. Салыќ кодексінің 3 бабына сай салыќ салу маќсатың дағ ы материалдыќ пайда былай аныќталады: 20.000*183/365*(18, 75%-12%)= 676, 85 рубль. Есептелген материалдыќ пайдадан 237 мө лшеріндегі (676, 85*35%) 35% ставка бойынша жеке тұ лғ алар табысына салыќ шегеріледі.

Ресей Федерадиясында ә рекет етуші заң мен кодіксі арасың дағ ы айырса мына кестеде келтірілген /10 кесте/.

Жеке тұ лғ алардан, ұ йымдар мен жеке кә сіпкерлерден тауарларды (ќызмет, жұ мыс) бойынша азаматгыќ-ќұ ќыќтыќ келісім негізінде салыќ тө леушілер мен алынғ ан материалдыќ пайда салыќ кодексімен ќарастырылғ ан жаң алыќтардың бірі. Мұ нда материаддыќ пайда тауар ө ткізілетін бағ а мен салыќ тө леушіге тауарларды ө ткізу бағ асы арасындағ ы айырма ретінде аныќталады. Материалдыќ пайда тү ріндегі табысты алудың наќты мерзімі болып тауарды алу немесе иемдену мерзімі табылады. Егер салыќ тө леуші Ресей Федерадияның салыќ резиденті болып табылса, ал егер салыќ тә леуші Ресей Федерадияның салыќ резиденті болып табылмаса, оң да материалды пайда 30%-бен салынады. Егер салыќ тө леуші салыќ агенті болып табылмайтын жеке тұ лғ адан тауар алса, онда материалды пайдадан салыќты салыќ тө леуші дербес есептейді жә не салыќ кезең і біткеннен кейін тіркелген жері бойынша салыќ органына салыќ декларациясын табыс етеді. Мысал: жићаз сатумен рефи айналысатын кә сіпорын ө з жұ мыскеріне жићазын 15.000 рубльге сатты, ал шет адамдарғ а бұ л жићаз 29.000 рубль ќұ нымен сатылады. Жұ мысшы немесе кә сіпорын сот шешімі бойынша ө зара байланысты жә не ө зара тә уелді болды. Кә сіпорын мұ ндай жағ дайда салыќ агенті ретінде ө з жұ мыскерімен алынғ ан материалды пайданы, одан жеке тұ лғ ағ а салынатын салыќты аныќтап, оны бюджетке аударуы тиіс. Материадды пайда 14.000-ғ а тең

(29.000-15.000), ал 13%-бен есептелген салыќ соммасы 820 рубльге тең

(14.000*13%) /10/. Мысал: 2005 жылдың 3 ќаң тарында жұ мыскер ұ йымнан 30.000 рубльге тең жылдыќ 11%-бен мерзімі 2 жылғ а тең зайымдыќ ќұ ралдар алды.

Зайым келісімі бойынша зайым соммасын ќайтару, одан ќолданғ аны ү шін пайызын тө леу 2 жыл мерзімі ө ткеннен кейін жү зеге асырылады. 2005 жылы зайымдыќ ќұ ралдарды ќолданғ аны ү шін пайыздар тө леу жү зеге асырылмасада салыќ тө леуші 2005 жылдың 31 желтоќсанында 2306, 4 рубль соммасың дағ ы, яғ ни (30.000*362/365*(18, 75%-11%) материалды пайданы аныќтап алуы тиіс.

Бағ алы ќағ аздарды иемденіп алудан алынғ ан материалды пайда: мұ ндай пайданың аныќталуы кодекстің 212 бабнда ќарастырылғ ан. Салыќ тө леуші мен мұ ндай табыстың алынуы кезің дегі салыќ базасы бағ алы ќағ аздың нарыќтыќ соммасы мен бағ алы ќағ аздарды алумен байланысты шығ ындардың наќты соммасы арасындағ ы айырма. Федералды заң мен кодексте енгізілген толыќтырулар мен ө згертулері нә тижесінде бағ алы ќағ аздар иемденіп алудан материалды пайданы аныќтауда нарыќтыќ бағ а бағ алы ќағ аздардың нарыќтыќ бағ асы толќуының шекті шекарасын есепке алумен белгіленеді. Бағ алы ќағ аздардың нарыќтыќ бағ асын аныќтыудың тертібін бекіту жә не бағ алы ќағ аздардың нарыќ бағ асы толќуының шекті шекарасьш аныќтау бағ алы ќағ аздар нарығ ын реттеуді жұ зеге асыратын федералды органғ а жұ ктеледі. 06.12.98 жылдан бері эммисиялыќ бағ алы ќағ аздарды ө ткізудегі ќаржы нә тижесін аныќтау ү шін бағ алы ќағ аздардың нарыќ бағ асы толќуының шекті шекарасы 19, 5%-мө лшерің де аныќталады.

Сауданы ұ йымдастырушы арќылы айналымғ а жіберілген эммисиялыќ бағ алы ќағ аздардың нарыќ бағ асы былай аныќталады:

1) егер сауда қ ұ ның ағ ымында сауданы ұ йымдастырушымен 9 жә не одан да кө п келісім жасалса, онда бір бағ алы ќағ аздардың орташа тартылғ ан бағ асы ретінде аныќталады.

2) егер сауды қ ұ ның ағ ымында 10 келісімнен кем келісім жасалса, онда сауда қ ұ нының соң ғ ы 10 қ ұ нынде 10 келісім бойынша тартылғ ан бағ асы негізің де аныќталады. Егер салыќ тө леуші Ресей Федерадияның резиденті болып табылса, онда бағ алы ќағ азды иемденіп алудағ ы намыстыќ став-материалды пайда тү рінде алынғ ан жеке тұ лғ аның табысына 13% ставкамен, ал егер салыќ тө леуші резидент болып табылмаса, онда табысќа 30%-бен салыќ салынады.

Салыќты есептеу, ұ стап ќалу жә не бюджетке аудару салыќ агентімен жү зеге асады. Егер салыќты ұ стап ќалу мү мкін болмаса (салыќты ұ стап ќалуы мү мкін кезең 12 айдан асады), онда салыќ агенті бұ л жағ дай туралы тіркелген жері бойынша салыќ органын жазбаша хабар етеді. Мысалы: акционер нарыќтыќ бағ асынан 30% тө мен акцияны сатып алу ќұ ќығ ын пайдалана отырып ќұ ны 70 рубльге тең 10 акция иемденіп алды. Бағ алы ќағ азды иемденіп алудан тү скен материалды пайда 300 рубльді ((100-70)* 10) ќұ рады. Бұ л пайдағ а салыќ агентімен алынғ ан салыќ мө лшері 39 рубльді ќұ рады (300*13%).