Жапония елінің салық салу ерекшеліктері

Дамығ ан Батыс Еуропа елдерінде салыќ жү йесі Америка Ќұ рама Штаттарындағ ы секілді сан алуан. Мұ нда федерадия немесе жалпы мемлекеттік салыќтар, аймаќтардың салыќтары (жерлер, провиндиялар салығ ы), жергілікті салыќтар ә рекет етуде. Еуропада салыќ салу дең гейі Солтү стік Америкағ а ќарағ анда жоғ ары. Міндетті аударымдардың ү лестік салмағ ы жалпы ішкі ө німге ќатынасың да Америкада-30%, Канадада-31-34%, Германияда-37-38%.

Франция, Австрия, Дания, Бельгия, Нидерланды, Швецияда-40%-дан жоғ ары. Америкада жергілікті салыќтар жер бюджетінің негізін ќұ райды жә не федералды немесе штатты бюджеттерден субвенция, дотациямен ќосымшаланады. Еуропа елдерің де негізгі салыќтар, яғ ни федеративті салыќтар барлыќ дең гейлі банктер арасында заң ды тү рде бө лінеді. Бұ л ә сіресе Германия салыќ жү йесінде айќын кә рініс табады.

Жапонияның салыќ салу жү йесі Америка Ќұ рама Штаттарынан жә не Батыс Еуропалыќ елдерден арнайы ерекшеліетері бар: Жапонияда мемлекетік жә не жергілікті салыќтар ә рекет етеді. Мұ ндағ ы салыќ ү сімдерінің 64%-ы мемлекеттік салыќтар, ал ќалғ ан бө лігін жергілікті салыќтар ќұ райды. Кейін салыќ ќұ ралдарының едә уір бө лігі Жапонияның мемлекеттік бюджетіне мемлекеттік салыќтарын жергілікті бюджетке аудару арќылы ќайта бө лініске тү седі. Елде ө зінің жеке дара бюджеті бар 3.045 ќала, ауыл, аймаќтарды біріктіретін 47 префектура бар. Салыќ бә лінісі олардың жиналуының айналы кө рінісі болып табылады: ќаржы ресурстарының 64 %-ы жергілікті ќұ ралдар секілді, ал ќалғ ан ќұ ралдар жалпы мемлекеттік ќызметті жү зеге асыруды ќамтуғ а арналады.

Жапонияның салыќ жү йесі Америка Ќұ рама Штаттары жә не Еуропаның салыќ жү йесі секілді салыќ санының кө лігімен ерекшелінеді. Мемлекеттік салыќтың ә рбір тү рі заң мен реттеледі. Жергілікті салыќтар туралы заң олардың тү рлерін жә не шекті ставкаларын аныќтайды, ал бекітулерді жергілікті парламент жү зеге асырады. Елде мемлекеттік салыќтардың саны-30. Оларды 3 ірі топ бойынша жіктеуге болады:

1-ші топ- заң ды жә не жеке тұ лғ ағ а тікелей табыс салыќтары 2-ші топ- мү лікке салыќтар 3-ші топ- тікелей жә не жанама тұ тыну салыќтары.

Бюджетгің негізін тікелей салыќтар ќұ райды. Мемлекетке ең жоғ арғ ы табысты жеке жә не жанды тұ лғ алардан табыс салыќтары ќұ райды. Ол салыќтыќ тү сімдердің 50%-нан жоғ ары. Жеке тұ лғ алар мемлекетке табыс салығ ын 5 салыќ ставкасы бар прогрессивті шкала бойынша тә лейді: 10%, 20%, 30%, 40%, 50%. Сонымен ќатар 3 салыќ ставкасы бар префектуралы табыс салығ ы бар: 5%, 10%, 15%. Осығ ан ќосымша ә рбір тұ лғ а табыс мө лшеріне байланысыз 1 тұ рғ ын басына жылына 3.200 -нен мө лшерінде салыќ тә лейді.

Токио тұ рғ ындарының орташа жылдыќ табысы 90 жыддары 7.100-7.500 -мың нан ќұ рады. Жапонияның басќа префектурасың да ол айтарлыќтай тө мен. Орташа тө лемді тұ лғ ада табыстың 30%-нан кө бі табыс салығ ына босалады. Жапонияның салыќ саясаты жергілікті орган ү кіметінің ќаржысын наќтылауды ќарастырады: префектуралар, ќала, аймаќ, ауыл жә не т.б.1995 жылы жергілікті басќару органдарының жалпы табысы 80, 41 трлн. иен немесе жергілікті бюджет табыс бө лігінің 41, 6 %-н ќұ райды. Жалпы мемлекеттік салыќтардан аударым 14, 33 трлн иен немесе 17, 8%-н ќұ рады.

Мемлекет жергілікті органдарғ а жалпы ұ лттыќ шараларды жү ргізу ү шін 10, 65 трлн нен немесе 13, 2 %-зы шамасында дотадия бө лді. Ќалғ ан 20, 3 трлн мен салыќтыќ емес тү сімдердің соммасы.

Жергілікті салыќтардың ќұ рылымына келетін болсаќ, 1995 жылғ ы кө рсеткіштері бойынша жергілікті салыќтардың жалпы соммасынан (33, 45 трлн нен) 18, 8 трлн нен немесе 56, 2 %-зы табыс салығ ына тиесілі. 31, 4%-зы, яғ ни 10, 49 трлн нен мү лік салығ ы, 12, 4 %-зы немесе 4, 16 трлн нен-тұ тыну салғ ы.

Жалпы мемлекеттік салыќтардың ө зара ќатынасы басќаша, біраќ жалпы тең дендиялары бір.

Мемлекеттің табыс салығ ы —56, 5%-ды, мү лік салығ ы- 25%-ды, тұ тыну салығ ы-18, 5 %-ды ќұ рады /8/.

Жапонияда мемлекет пен жергілікті басќару органдары арасында салыќтың ә ртү рлі тобының бө лінісі тө мендегі кестеде келтірілген /4 кесте/:

1998 жылы Жапонияның мемлекетгік салыќтар соммасы 61 трлн 157 млрд-ќа дейін кө бейді, соның ішінде 933 млрд мен кеден жинаќтары есебінен.

Олардың ү лестік салмағ ы ө згермейді, себебі бір мезетте жергілікті салыќтардың салмағ ы да ә сті. Жапонияның салыќ жү йесінің 19-ғ асырдың ө зіндей ќалыптасты.

Кесте 1

Жапонияның 1995 жылғ ы табыстар бойынша ќұ рылымы