Рлықтың анықтамасы мен үкімін айтыңыз.Дәлел келтіре отырып міндет ететін ұрланған зат мөлшері қандай?

Ұ рлық тың тілдік жә не терминдік анық тамасы.

- Ұ рлық тың тілдік мағ ынасы:

“Затты иесіне кө рсетпей, рұ қ сатынсыз жасырын алу”- деген мағ ынаны береді.

-Ұ рлық тың терминдік мағ ынасы:

Ақ ыл есі дұ рыс, балиғ ат жасына толғ ан адамның ө зінің мү лкінде болмағ ан затты иесіне кө рсетпестен жасырын тү рде алуы.

Ұ рлық – ө згенің мү лкін ұ рлау, рұ қ сатсыз алу, ө згенің меншігін ақ ысыз (ә ділетсіз) тү рде ө з иелігіне ө ткізу деген сө з. Рұ қ сатсыз алынғ ан жә не ұ рланғ ан нә рселер аз да болса, ү кімдері бір жә не харам болып табылады. Ә ркімнің қ олындағ ы меншігі оның меншігі емес екендігі дә лелденбегенше ө зінің мү лкі болып қ ала береді. Ұ рлық, кү штеп тартып алу, зұ лымдық, парақ орлық, пайыз, қ арақ шылық жә не қ иянатпен қ ол жеткізілген мү лік, меншік болмайды. Мұ ндай нә рсені сатып алу, жеу, ішу жаиз емес. Хадиc кітабында былай делінеді: “Кү штеп немесе ұ рлық, қ иянат секілді харам жолдармен қ ол жеткізілгені мә лім болғ ан нә рсені, сыйлық, садақ а жә не тө лемақ ы ретінде алу, жалғ а алып қ олдану халал емес. Тек мұ рагердің мұ рағ а қ алғ ан нә рселердің иесін білмеген жағ адайда, сол нә рселерді алуы халал болады. Мү ліктің осы сияқ ты харам екені толық мә лім болмаса, барлық адамның алуы жаиз болады.”

Ұ рлық тың ү кімі жә не оғ ан дә лелдер:

Ұ рлық дінімізде ү лкен кү нә лар санатына жатқ ызылғ ан жә не алдын алу ү шін барынша ауыр жаза тағ айындалғ ан қ ұ қ ық бұ зушылық. Аллаһ Тағ ала қ асиетті Қ ұ ран кә рімде:

و َ ا ل س َ ّ ا ر ِ ق ُ و َ ا ل س َ ّ ا ر ِ ق َ ة ُ ف َ ا ق ْ ط َ ع ُ و ا أ َ ي ْ د ِ ي َ ه ُ م َ ا ج َ ز َ ا ء ً ب ِ م َ ا ك َ س َ ب َ ا ن َ ك َ ا ل ً ا م ِ ّ ن َ ا ل ل َ ّ ه ِ ۗ و َ ا ل ل َ ّ ه ُ ع َ ز ِ ي ز ٌ ح َ ك ِ ي م ٌ

«Ұ рлық істеген еркек пен ә йелдің қ олын кесіп жазасын берің дер. Алла- ө те ү стем, хикмет иесі» - дейді.

Тағ ы бір хадисінде:

ل و أ ن ف ا ط م ة ب ن ت م ح م د س ر ق ت ل ق ط ع ت ي د ه ا

«Егер Мұ хаммедтің қ ызы Фатима ұ рлық істейтін болса ә лбетте қ олын кесер едім»- дейді.

Тағ ы бір хадисінде:

ل ع ن ا ل ل ه ا ل س ا ر ق ا ل ذ ي ي س ر ق ا ل ب ي ض ة ف ت ق ط ع ي د ه و ي س ر ق ا ل ح ب ل ف ت ق ط ع ي د ه

«Алла Тағ ала жұ мыртқ а ұ рлағ ан, жә не арқ ан ұ рлағ ан адамды лағ ынеттеді, жә не ол адамның қ олы кесіледі» - дейді.

Тағ ы бір хадисінде:

ل ا ي ز ن ي ا ل ز ا ن ي ح ي ن ي ز ن ي و ه و م ؤ م ن و ل ا ي س ر ق ا ل س ا ر ق ح ي ن ي س ر ق و ه و م ؤ م ن

«Егер бір адам зина істесе, ол адам мұ сылман болып тұ рып зина істемейді, ал егер бір адам ұ рлық істесе, ол адам мұ сылман болып тұ рып ұ рлық істеме-йді» - деген.

Міне жоғ арда келген аят пен хадистерге қ арап отсақ, ұ рлық тың ү кімін харам, ә рі Аллаһ Тағ аланың тыйғ ан ү лкен кү нә лар санатына жататынын байқ ауғ а болады.

Иә, халал мен харам Аллаһ тағ аланың ә мірлерімен белгіленеді. Ешбір адам ө з білгенімен халалды харам, харамды халал ете алмайды. Осындай қ ателікке бой алдырғ ан жандарғ а қ атысты Ұ лы Қ ұ дірет Иесі:

و َ ل ا َ ت َ ق ُ و ل ُ و ا ْ ل ِ م َ ا ت َ ص ِ ف ُ أ َ ل ْ س ِ ن َ ت ُ ك ُ م ُ ا ل ْ ك َ ذ ِ ب َ ه َ ـ ذ َ ا ح َ ل ا َ ل ٌ و َ ه َ ـ ذ َ ا ح َ ر َ ا م ٌ ل ّ ِ ت َ ف ْ ت َ ر ُ و ا ْ ع َ ل َ ى ا ل ل ّ َ ه ِ ا ل ْ ك َ ذ ِ ب َ إ ِ ن ّ َ ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ي َ ف ْ ت َ ر ُ و ن َ ع َ ل َ ى ا ل ل ّ َ ه ِ ا ل ْ ك َ ذ ِ ب َ ل ا َ ي ُ ف ْ ل ِ ح ُ و ن َ

«Ө з тілдерің нің жалғ аны мен қ ателіктерін Аллаһ тағ алағ а таң ып, «мынау халал, мынау харам» деп айтпаң дар. Аллаһ қ а ө тірік жала жапқ ан боласың дар. Шындығ ында Аллаһ тың атынан ө тірік айтатындар қ ұ тылмайды» деп қ атал ескерту жасағ ан.

Ұ рланғ ан заттың белгіленген ө лшемі

Ханафи мазһ абында ұ рланғ ан заттың ең аз ө лшемі бір динар немесе он дирхаммен есептеледі, осы екеуінің біреуінің қ ұ нындағ ы зат ұ рланса ұ рының қ олы кесіледі. Бұ ғ ан дә лел: Ибн Аббаспен Умму Айман (р.а) сө зі: пайғ амбар-ымздың)с.ғ.с) заманында ұ рланғ ан заттың қ ұ ны он дирхам болатын дейді. Жә не Омар ибн Шуғ айб ә кесінен, ол атасынан жеткізген хадисте пайғ амбарымыз (с.ғ.с): «Ұ рланғ ан зат ө з нисабына жетпей ұ рының қ олы кесіл- мейді» - деген. Сол кезең де ұ рланғ ан заттың ең аз нисап мө лшері он дирхам еді дейді.