Дәрістің тезисі.

Адам анатомиясы тұ тас денені, оның жү йелері мен жеке мү шелерінің пішінін, қ ұ рылысын, ө суін жә не оның сыртқ ы ортамен арақ атынасын зерттейтін ілім. Анатомия ілімі медицина ілімінің негізі болғ андық тан, медициналық білім беру саласында адам анатомиясы пә нінің орны ерекше. Адамның тә н қ ұ рылысын білместен медицина маманының кә сіби ойлау қ абілеті қ алыптасуы мү мкін емес.

Адамның тә н қ ұ рылысын ү йренгенде мү шелердің ө зара арақ атынасын, топографиялық орналасуын анық таудың ү лкен маң ызы бар. Адам денесінің негізгі бө ліктері: бас, мойын, тұ лғ а, қ ол жә не аяқ. Тұ лғ а кеуде жә не іш (қ ұ рсақ) қ уыстарынан тұ рады. Олардың арасын кө кет (диафрагма) бө леді. Іш қ уысының тө менгі жағ ын, «жамбас қ уысы» деп атайды. Бас екі бө лімнен тұ рады: ми жә не бет бө ліктері. Қ олдың - иық, қ ар, білек жә не қ ол басы бө ліктері бар. Аяқ: жамбас, сан, балтыр жә не аяқ басы бө ліктерінен тұ рады. Анатомиялық терминдедің ішінде дене мү шелерінің орнын, бағ ытын кө рсететін атаулар бар. Оларғ а сагитальді, фронтальді, горизонтальді жазық тық тар жатады. Фронтальді жазық тық (frons- маң дай) маң дайғ а паралельді сызық. Ол денені алдың ғ ы жә не артқ ы бө ліктерге бө леді. Сагитальді (латынша sagitta – садақ оғ ы) ол да тік жазық тық қ а жатады. Яғ ни, денені оң жә не сол жақ тағ ы екі бө ліктерге болады. Жазық тық тың ортасына жақ ындауы- медиальді, алыстауы- латеральді, мү шенің бастапқ ы жағ ына жақ ын бө лігі- проксимальді, алыстау орналасқ ан бө лігі- дистальді деп аталады. Мысалы, саусақ тар. Дененің алдың ғ ы бетіне жақ ын орналасқ ан бө лігі «вентральді», латынның, venter іш, арқ ағ а жақ ындауы -«дорсальді» деп аталады. Дененің кө птеген мү шелерінің қ ұ рылысы бірдей анатомиялық терминдермен белгіленеді. Мысалы, мү шелердің денесі латынша- corpus, басы- caput, мойны- collum, тесігі- foramen, сайы немесе жү лгесі – sulcus, шұ ң қ ыры- fossa деп аталады. Жілік сү йектерінің екі ұ шы «эпифиз», ортасындағ ы дене бө лігі «диафиз», олардың аралығ ы «метафиз» деп аталады.

Сү йек туралы ілім (остеология)

Қ аң қ а (sсeleton) – адам денесіндегі барлық сү йектердің жиынтығ ы. Ересек адамның денесіндегі сү йектердің жалпы саны 206-208. Ер адамның дене салмағ ының 10 кг, ә йел адамның 6-8 кг сү йектерден қ ұ ралады. Қ аң қ аның арқ асында адам тік жү реді, қ озғ алады. Адам қ аң қ асы негізгі тө рт бө ліктен тұ рады:

1. Бас

2. Тұ лғ а

3. Қ ол

4. Аяқ

Сү йек (os) –дененің негізгі тіреуіш мү шесі, қ ұ рылысы ө те кү рделі. Сү йек негізгі сыртқ ы- қ атты, тығ ыз жә не кеуек, борпылдақ тіннен тұ рады. Сү йектің негізгі қ ұ рылыс бірлігі- остеон деп аталады. Сү йектің қ аттылығ ын оның қ ұ рамындағ ы органикалық жә не бейорганикалық заттар қ амтамасыз етеді. Сү йектің қ аттылығ ын шойын немесе қ оламен тең естіруге болады. Сү йектің сыртқ ы қ абығ ы- периост деп аталады. Оның екі қ абаты болады: ішкі қ абаты коллаген жә не серпімді талшық тары кө п борпылдақ талшық ты дә некер ұ лпадан тұ рады. Бұ л қ абат сү йек пайә да болатын жасушалар- остеобласттар мен қ ан тамырлар жә не жү йке ұ штары ө те бай. Ал сыртқ ы қ абаты- тығ ыз, қ атты дә некер ұ лпадан тұ рады.