БИРЕМНӘР. 1. Переведите существительные

1. Переведите существительные. Образуйте множественное число:

кө н, тө н, ел, ай, иртә, кич, шә һ ә р, авыл, урам, ө й, фатир, кат, мә ктә п, институт, университет, дә рес, китапханә, китап, тел, укучы, студент;

кеше, ә ти, ә ни, ә би, бабай, абый, апа, эне, сең ел, ир, хатын, кияү, килен, гаилә, кыз, малай, дус, иптә ш, язучы.

2. Переведите на татарский язык:

стол – столы, стул – стулья, лестница – лестницы, полка – полки, комната – комнаты, класс – классы, группа – группы, одноклассник – одноклассники, учебное заведение – учебные заведения, выставка – выставки, работа – работы.

3. Напишите прописью следующие числа:

5, 8, 14, 56, 79, 81, 90, 97, 102, 133, 1897, 2008, 38655, 448903, 2/3, 5, 3.

4. Образуйте порядковые и приблизительные числительные:

3, 10, 16, 1000, 57, 89, 432

5. Переведите словосочетания:

Моя мама, их квартира, его семья, твой дедушка, ваша бабушка, его друг, моя подруга, твой папа, ваш младший брат, моя сестра, его младшая сестра, наши родители, твоя жена, ее муж.

6. Переведите предложения на русский язык.

Без икебез дә шушы шә һ ә рнеке. Сез икегез дә соң га калдыгызмы? Бу эшне алар ө чесе генә эшлә гә ннә р. Концертка бишебез дә барабыз. Ө стә л бик авыр, дү ртегез бергә кү тә регез. Бу хә л турында алар бишесе дә белә лә рме? Бу яң алыкны безнең беребез генә ишеткә н икә н. Безнең беребезгә кибеткә чыгып керергә кирә к. Кирә кле китап беребездә дә юк. Ә ни беребез белә н сө йлә шергә тели.

7. Переведите на татарский язык и составьте предложения.

Один из нас, одному из нас, от одного из нас, для одного из нас, у одного из нас, с одним из нас, одного из нас, об одном из нас.

8. Заполните пропуски соответствующими окончаниями.

Хуҗ а баш бухгалтер… мактый. Ә ти эш… кайта. Харис Асия… сыйлый. Мин җ ыелыш… утырам. Саматлар ө й… йоклыйлар.

9. Прочитайте тексты. Ответьте на вопросы.

а) Мы получили новую квартиру. Наша семья очень большая. И бабушка с дедушкой живут с нами. Родители работают на стройке. Нас в семье 3 детей.

Наша новая квартира расположена на пятом этаже. Она нам всем очень понравилась. В ней 4 комнаты. В одной из них будут жить бабушка с дедушкой. В другой – дети. А в третьей – родители.

В новую квартиру мы купили много новой мебели: стол, стулья, ковер, холодильник и др. Мы живем очень дружно.

б) Cабировлар гаилә се Ямашев урамындагы кү п катлы йортта яши. 4 бү лмә ле фатирда алты кеше тора.

Анда кунак бү лмә се, зур аш бү лмә се, коридор һ ә м юыну бү лмә се бар. Фатир уң айлы урында урнашкан: трамвай, автобус тукталышлары якын, кибетлә р кү п, базар ерак тү гел. Лә кин монда шау-шулы, чө нки йорт шә һ ә р ү зә гендә урнашкан.

- Безнең белә н кемнә р яши?

- Ә ти-ә ниебез кайда эшли?

- Безнең гаилә дә ничә бала?

- Безнең фатир ничә нче катта?

- Фатирда ничә бү лмә?

- Фатирыбызга без нә рсә лә р алдык?

- Сабировлар гаилә се кайда яши?

- Аларның фатирлары ничә бү лмә ле?

- Сабировлар гаилә сендә ничә кеше?

- Фатир уң айлы урында урнашканмы? Ни ө чен?

- Фатир урнашкан урын тынычмы? Ни ө чен?

10. Прочитайте тексты и переведите.

а) Минем гаилә м.

Минем исемем Лә йсә н, фамилиям Галимова. Мин 1987 елның 15 маенда Яр Чаллы шә һ ә рендә туганмын. Ө ч елдан без Казанга кү чеп килдек. Мин мә ктә пне тә мамлагач, А.Н.Туполев исемендә ге Казан дә ү лә т техник университетына укырга кердем. Хә зер мин ө ченче курс студенты. Бу уку йорты миң а бик ошый. Укулар иртә нге сигездә башлана һ ә м кичке алтыга кадә р дә вам итә. Дә реслә р ә з булганда мин китапханә дә утырам.

Без буш вакытта тө ркемдә шлә р белә н кинога, театрга, кү ргә змә лә ргә йө рибез. Кичлә рен мин дусларым белә н дискотекага барам, яки ө йдә китап укыйм, телевизор карыйм.

Мин ә тием, ә нием, апам Айгө л һ ә м энем Илдар белә н яшим. Ә тиемнең исеме Айрат. Ул менеджер булып эшли. Аң а кырык җ иде яшь. Ә ниемнең исеме Лә йлә. Ул - китапханә че. Аң а кырык ике яшь. Мин ә ти-ә ниемне бик яратам. Апама егерме ике яшь. Ул минем шикелле ү к студент, лә кин быел ул, укуын тә мамлап, диплом алачак. Энем ә ле мә ктә птә укый. Аң а унө ч яшь. Илдар бик тырыш укучы. Ул дү ртле-бишле билгелә ренә генә укый һ ә м килә чә ктә хокукчы булырга тели. Безнең гаилә без бик дус яши. Без һ ә рвакыт бер-беребезгә булышабыз. Мин ү земнең гаилә мне бик яратам.

б) Безнең гаилә

Безнең гаилә дә биш кеше: ә ти, ә ни, абыем, сең елем һ ә м мин. Ә тиемнең исеме – Рә шит, фамилиясе – Кә римов. Аң а илле яшь. Ул тө зелештә прораб булып эшли. Ү з эшен бик ярата. Ә ниемнең исеме – Гү зә л, ул – икътисадчы. Ә тием белә н ә нием бер оешмада эшлилә р. Ә нием минем ә ле бик яшь һ ә м матур. Аң а бары кырык биш яшь. Ә нием бик тә мле пешерә. Абыемның исеме – Фә рит. Ул спортчы, баскетболчы. Ул бик кыю, тә вә ккә л, акыллы. Аң а егерме сигез яшь. Сең елем ә ле бик кечкенә. Исеме – Алсу. Ул 45 нче мә ктә птә 5 нче сыйныфта укый. Аның иң яраткан дә ресе – инглиз теле. Аның кү п теллә р ө йрә нә се килә. Тагын ул җ ырларга, рә сем ясарга, китап укырга ярата.

Без бик тату яшибез. Без бер-беребезгә һ ә рвакыт ярдә м итә без.

в) Расих абый һ ә м аның гаилә се

Расих абый Казанда яши. Ул язучы. Аның хатыны – Сания апа. Сания апа укытучы. Расих абый һ ә м Сания апаның уллары бар. Аның исеме Ренат. Ул табиб. Ренат ү з эшен бик ярата, эшкә ул беркайчан да соң га калмый. Расих абый сә ламә т тү гел. Ул еш авырый һ ә м Ренат эшлә гә н хастаханә дә ята.

Ренат ә ти-ә нилә реннә н ерак яши. Ренатның хатынының исеме Алия. Ул сатучы. Расих абый белә н Сания апа улларын да, киленнә рен дә яраталар. Ренат белә н Алия дә аларны бик ярата һ ә м хө рмә т итә лә р. Картларга балаларының ярдә ме кирә к. Яшьлә р ә ти-ә нилә ренә һ ә рвакыт ярдә м итә лә р.

11. Ответьте на следующие вопросы:

- Сез кайчан тудыгыз?

- Сез кайда тудыгыз?

- Сезгә ничә яшь?

- Сезнең ә ниегез ничә нче елгы?

- Сезнең ә тиегезгә ничә яшь?

- Сез кайда укыдыгыз?

- Сез эшлисезме?

- Сез укыйсызмы?

- Сезнең гаилә гездә ничә кеше?

- Сезнең гаилә гездә кемнә р бар?

- Ә ниегез кем булып эшли?

- Ә тиегезнең исеме кем?

- Сезнең гаилә гездә ничә бала?

12. По данному плану расскажите о себе:

Исемегез, фамилиягез, ә тиегезнең исеме.

Туган елыгыз.

Туган урыныгыз.

Яши торган урыныгыз.

Укыган мә ктә бегез.

Югары белемне кайда аласыз (алдыгыз).

Эшлә гә н урыныгыз.

13. Переведите диалоги:

а) ­ - Хә ерле кич, Андрей. Хә ллә рең ничек?

- Рә хмә т, яхшы. Ә синеке?

- Начар тү гел. Таныш бул, Андрей, бу - Дмитрий, минем иң якын дустым.

- Исә нмесез. Сезнең белә н танышуыма мин бик шат.

- Мин дә бик шат.

- Сез эшлисезме, ә ллә укыйсызмы?

- Мин укыйм.

- Кайсы институтта?

- Мин - КДУ студенты.

б) – Дустыгызның хә ллә ре ничек?

- Бик яхшы. Ул ө йлә нгә н һ ә м аның кызы бар.

- Ә кызына ничә яшь?

- Кызына сигез яшь. Ул икенче сыйныфта укый.

- Мин аның ө чен бик шат. Аң а сә лам ә йтегез.

- Яхшы. Сау булыгыз.

- Яң адан очрашканга кадә р.

в) – Исә нмесез, Николай. Сезне кү рү емә мин бик шат.

- Мин дә шат. Синең хә ллә рең ничек?

- Бик яхшы. Ә синеке?

- Минеке дә бик яхшы. Хатының ның хә ллә ре ничек?

- Рә хмә т, яхшы. Ә синең хатының ның хә ллә ре ничек?

- Шулай ук яхшы.

- Ул хә зер кем булып эшли?

- Ул институтта укыта.

- Сезнең балаларыгыз бармы?

- Ә лбә ттә! Кызыбыз һ ә м улыбыз. Ә сезнеке?

- Безнең ә ле балаларыбыз юк. Ә сез хә зер кайда яшисез?

- Без Идел буе районында ике бү лмә ле яң а фатир сатып алдык. Хә зер без ә ти-ә нилә ребездә н аерым яшибез.

- Мин сезнең ө чен бик шат.

г) – Кү ршегезнең исеме ничек?

- Аның исеме Надя.

- Аның ничә баласы бар?

- Аның ө ч баласы бар. Алар ә ле кечкенә.

- Аның уллары бармы, кызларымы?

- Аның ике кызы hә м бер улы бар.

- Балаларының исемнә ре ничек?

- Кызларның исеме Люба hә м Вера, малайның исеме - Даниил. Люба белә н Вера игезә клә р. Алар беренче сыйныфта укый. Даниил ә ле балалар бакчасына йө ри.

д) - Исә нмесез!

- Исә нмесез. Таныш булыйк. Минем исемем Ә лфия. Ә сезнең исемегез ничек?

- Минем исемем Рә мзия.

- Сез Казанда яшисезме?

- Ә йе. Мин Казанның Киров районында яшим. Ә сез кайда яшисез?

- Мин шулай ук Казанда яшим. Минем фатирым Яң а Савин районында.

- Рә мзия, сезгә ничә яшь?

- Миң а егерме биш яшь. Ә сезгә?

- Миң а егерме дү рт яшь. Мин бу заводта яң а гына эшли башладым. Сез монда кү птә н эшлисезме?

- Мин заводта инде дү ртенче ел эшлим.

- Мин институт тә мамлагач, бер ел кызым белә н ө йдә утырдым.

- Хә зер кызыгызга ничә яшь?

- Ике яшь. Ә сезнең балаларыгыз бармы?

- Ә йе. Ике улым бар. Олысына алты яшь, кечесенә дү рт яшь. Алар балалар бакчасына йө рилә р. Ә сезнең кызыгыз?

- Минем кызымны дә ү ә нисе карый.

- Сез ә ти-ә нилә регез белә н яшисезме?

- Ә йе. Без алар белә н бергә яшибез. Ә сезнең ә ти-ә нилә регез исә ннә рме? ­

- Ә йе. Исә ннә р. Алар Бө гелмә шә hә рендә яшилә р. Минем ирем Бө гелмә неке. Без аның белә н институтта бер группада укыдык.

- Сезнең ирегез дә компрессорлар заводында эшлиме?

- Юк. Минем ирем авиация заводында эшли. Сезнең ирегез кайда эшли?

- Минем ирем врач. Ул республика клиник хастаханә сендә эшли. Ярый, Ә лфия, хушыгыз. Сезнең белә н танышуыма бик шатмын.

-Мин дә. Сау булыгыз.

14. Составьте диалоги по следующим ситуациям:

а) Ваши родственники купили новую квартиру и пригласили вас на новоселье. Но вы не сможете туда пойти. Позвоните и поздравьте их с этим событием, извинитесь, объясните причину;

б) Вы встретили своего старого друга. Побеседуйте о ваших семьях, о родителях;

в) Ваш друг пригласил вас посмотреть его новую квартиру. Узнайте адрес и уточните, как к нему доехать;

г) Ваш друг переехал на новую квартиру. Вы на новоселье;

д) Вы в мебельном магазине. Вам нужно купить новую мебель для вашей новой квартиры.

15. Сделайте сообщение о своей семье; о семье своего друга; о семье вашего соседа; о покупке новой мебели; о переезде в новую квартиру.

16. Напишите характеристику на друга (одногруппника, подругу, сослуживца).

Сү злекчә

Авиатө зелеш районы –

Авиастроительный район

авыл – деревня, село

авыр - тяжелый

ай - месяц

акыллы - умный

барып килергә - съездить, сходить

баскыч - лестница

Биектау – Высокая Гора

булышабыз - помогаем

Бө гелмә - Бугульма

Вахитов районы – Вахитовский район

дә рес – урок, занятие

ел - год

Идел Буе районы – Приволжский район

икътисадчы - экономист

иртә - утро, рано

иң якын – самый близкий

йорт - дом

кат - этаж

келә м - ковер

Киров районы – Кировский район

кирә кле - нужный

китап - книга

китапханә - библиотека

китап укырга – читать книгу

кич - вечер

кыю - смелый

кө н - день

кү ргә змә - выставка

мактый - хвалит

мә ктә п - школа

Мә скә ү районы – Московский район

оешма - организация

рә сем ясарга - рисовать

Совет районы – Советский район

соң га калырга - опоздать

суыткыч - холодильник

сыйлый - угощает

сыйныф - класс

сыйныфташ - одноклассник

сө йлә шергә - разговаривать

тату - дружный

тел - язык

тырыш - прилежный

Тү бә н Кама - Нижнекамск

тә вә ккә л - решительный

тө зелеш - строительство

тө зү че - строитель

тө н - ночь

уку йорты – учебное заведение

укучы - ученик

урам - улица

фатир - квартира

фатир алдык – получили квартиру

хокукчы - юрист, правовед

хуҗ а - хозяин

хө рмә т итә - уважает

чыгып керергә - выходить, сходить

шагыйрь - поэт

шә һ ә р - город

эш - работа

язучы - писатель

ярдә м итә - помогает

Яр Чаллы – Набережные Челны

Яшел Ү зә н - Зеленодольск

яң алык - новость

Яң а Савин районы –

Ново- Савиновский район

ә ллә - или

Ә лмә т - Альметьевск

ө й – дом

ө стә л - стол

җ иһ аз - мебель

җ ыелыш – собрание

җ ырларга - петь

һ ә рвакыт - всегда

ТЕМА 4