Лекция 13

Балаларда заттың формасы жә не геометриялық фигуралар туралы тү сінік қ алыптастыру.

Мақ саты: Геометриялық фигураларды қ абылдау ерекшеліктері мен заттың формасы туралы ұ ғ ым қ алыптастыру. Геометриялық фиуралардың қ ұ рылымы, қ асиеттері туралы тү сініктерін жетілдіру.

Лекцияғ а керекті қ ұ ралдар: Геометриялық фигураларды қ абылдау ерекшеліктері туралы оқ у-ә дістемелік қ ұ ралдар.

Студенттерді ойландыратын жұ мыстар:

Қ андай басты геометриялық фигуралармен таныстыру қ ажет? Заттың формасын тү сіндіргенде неге басты кө ң іл аударылуы тиіс? Заттың формасын ажырату ерекшеліктері.

Лекцияның жоспары:

1. Заттардың формасы туралы ұ ғ ымдарын қ алыптастыру.

2. Геометриялық фигуралардың тү рлерін таныстыру мақ саты.

3. Геометриялық фигураларды таныстырудағ ы басты міндеттер.

Лекцияның барысы:

Қ оршағ ан ортадағ ы заттардың ең негізгі қ асиеттерінің бірі – оның формасы болып табылады. Заттардың формасы геометриялық фигуралар арқ ылы ө зінің жалпыланғ ан бейнесін тапты.

Мектепалды даярлық кезең інде геометриялық жә не математикалық ұ ғ ымдарын қ алыптастырудағ ы ең қ ызғ ылық ты бағ ыттарының бірінен саналады. Мектепалды даярлық кезең інде оның мазмұ ны ө те шектеулі, ө йткені «ү шбұ рыш» жә не «тө ртбұ рыш» ұ ғ ымдарын бала І сыныпта ал «квадрат», «тік тө ртбұ рыш» ұ ғ ымдарын жан–жақ ты ІІ сыныпта ғ ана ү йренеді. Атақ ты итальян педагог М.Монтессори балаларғ а жаң аны ү йрету ә дістемесінде ең басты екі нә рсеге кө ң іл бө лу керек нақ тылық (қ ысқ алық) ә рі қ арапайымдылық деген болатын.

Педагог баланың алдына екі тік бұ рышты қ ойып, баланың оны қ олдарымен ұ стап кө ріп, танысуларына жағ дай жасайды, ә рі айтып тү сіндіреді. Осылайша ү шбұ рыш, шаршы, дө ң гелекпен таныстырып баланың кө зін ү йрете бастайды. Ү йрету барысында осы фигуралардың ағ аштан істелген тү рлі пайдаланғ ан дұ рыс.

Балағ а алдымен ү шбұ рышты кө рсетіп оны ататып, қ олына ұ статып кө рсету қ ажет. Ә рбір жаң а фигурамен таныстырғ анда бұ рыннан балағ а таныс фигураны алып тастауғ а болмайды. Олардың қ атар жатқ аны дұ рыс, ә рі бала олардың ұ қ састық тары мен айырмашылық тарын қ оса қ абылдайды. Дө ң гелектің ең басты ерекшелігі ол сырғ анайды, домалайды, оның бұ рыштары мен қ ырлары жоқ екендігін тү сіндіру керек, ал шаршы пен ү шбұ рыш домалай алмайды, ө йткені оларғ а бұ рыштары кедергі келтіреді.

Келесі кезең де бала педагог атын айтқ ан фигураны алып беруі қ ажет. «Мағ ан шаршыны бер, енді мағ ан ү шбұ рышты бер». Осы тапсырмалар арқ ылы, бала пассивті тү рдегі терминдерді ғ ана мең гереді. Тә жірибе кө рсеткендей, шамалы жаттық тырудан соң, балалар ө те ұ қ сас кө п фигуралардың ішінен ө зіне аталғ ан фигураны бірден табатыны анық талғ ан.

Ал, ү шінші кезең де бала кө рсетілуі бойынша фигураның атын ө зі атай білуі қ ажет.

Бұ л жағ дайда «ү шбұ рыш», «тө ртбұ рыш», «шаршы» сө здері баланың белсенді сө здік қ орына ене бастайды. Егер қ ұ р кө ру қ абылдауымен шектелмей, балада сипап сезу дағ дылары да қ алыптасса, баланың фигураларды мең геруі де тиянақ ты болары сө зсіз. Ол ү шін баланың кө зін таң ып, фигураларды іздетуге болады, не оның қ олдарының ү стін орамалмен жауып қ ойып, фигураларды іздетуге болады. Орамалдың астынан қ олымен сипалап, бір геометриялық фигураны тауып, бала оның қ алай аталатыны туралы айтады.

Осыдан кейін геометриялық фигураларда басты белгі болып саналатын тапсырмалар беріледі.