Лекция 15

Уақ ытты бағ дарлау тү сініктерін қ алыптастыру ә дістемесі

Мақ саты: Уақ ыттың тіршілік ө лшемі ретіндегі маң ызын тү сіндіру процестердің жү ру мерзімен ұ ғ ындыру. Уақ ытты сезімдік қ абылдауларын қ алыптастыру.

Лекцияғ а керекті қ ұ ралдар: сағ ат, тә улік бө ліктері белгіленген кескіндемелер.

Студенттерді ойландыратын сұ рақ тар:

Уақ ытты тіршілік ө лшемі ретінде қ алай тү сінесің? Сезім мү шелері уақ ытты ажыратуда қ андай роль атқ арады? И.М.Сеченов зерттеулерінің маң ызы қ андай?

Лекцияның жоспары:

1. Уақ ыттың тіршілік ө лшемі ретіндегі маң ызы.

2. Уақ ытты сезіну ә дістері.

3. Уақ ытты анық тау, ажырату қ ұ ралдары.

Лекцияның барысы:

Қ азіргі ең бек шарты адамнан ә рекет ү рдісінде уақ ыт ағ ынын қ адағ алай білуде, оны уақ ытқ а бө луде, белгілі жылдамтық тағ ы ә ртү рлі сигналдарғ а жауап қ айтаруда жә не берілген уақ ыт аралығ ында ө зінің ә рекет қ арқ ынын жылдамдатып немесе бә сең детуде, уақ ытты ұ тымды пайдалануды талап етеді. Ол ү шін уақ ыт сезімі дамығ ан болу керек. Бұ л адамның ұ йымшыл болуына тү рткі болады, уақ ытты сақ тауғ а, оны дә л ұ тымды пайдалануғ а кө мектеседі. Уақ ыт тек қ ана ә ртү рлі ә рекет тү рлерінің реттеушісі ғ ана емес, сонымен қ атар адамның ә леуметтік қ атынасының реттеушісі болып табылады. Уақ ыт оқ ушының ө мірі мен оқ у ә рекетін 1-сыныптан бастап-ақ реттейді. Балалардың бастапқ ы оқ ыту ү рдісінде ақ ыл-ойдың дамуына Б.Т.Ананьев психологиялық -педагогикалық зерттеулер жү ргізді. Мектепке бару кезең інде, уақ ытты ажырату қ абілеті дамығ ан балалар кө птеген қ осымша қ иындық тарды жең уге тура келеді. 1-сыныптан бастап-ақ балалар сыныпта бір қ арқ ынмен жә не ретімен жұ мыс істейді, берілген уақ ытта жатып, белгілі уақ ыттағ ы ө зінің іс-ә рекетін басқ арып, оны сақ тай білуі керек. 1-сынып оқ ушылары сабақ қ а кешікпей келуді, ү йде уақ ытында сабағ ын дайындауды бастауы бә ріне ү лгеруді ү йрену керек. Мектептің балағ а қ ойылатын осы талаптарының барлығ ына оны мектеп жасына дейін дайындау керек. Ә сіресе оғ ан қ ажеттілік 6 жастан мектепке барғ ан кезде ө седі. Сондық тан балаларда уақ ытты сезінуін белгілі уақ ыт бө лігін сезініп, оларды анық тай білуді 5 жастан бастап-ақ дамыту керек. Зерттеулердің кө рсеткіштері бойынша мектеп жасына дейінгі ересек топтағ ы балаларда уақ ыттағ ы ә рекетін реттеу ә дісін қ алыптастыру мү мкін. Ол ү шін ө мірге керекті ә ртү рлі уақ ыттағ ы уақ ыт аралық тарына балалардың назарын аударатын арнайы жағ дайлар туғ ызу қ ажет жә не осы уақ ыт бө ліктерінде не істеп ү лгеру керек екенін кө рсету керек. Уақ ыт аралық тарын ә рекет ү рдісінде ө лшеуді содан кейін оғ ан ө з бетімен бағ а беруді, ө з іс-ә рекетін есептеп жә не оны алдын-ала белгіленген уақ ытта орындауды ү йрету қ ажет. Уақ ыт тү сінігін қ алыптастыратын факторлар негізінен мыналар жатады: Уақ ыт эталондарын білу (олар жайлы жалпы тү сінік). Бала қ андай да бір уақ ыт ұ зақ тығ ын немесе уақ ыт аралық тарының ұ зақ тығ ын ө з бетімен анық тау ү шін ол сағ аттағ ы уақ ыт шараларын жә не сағ атты қ олдануды ү йрену керек.