Шала туылған балалар. Құрсақішілік дамудың кідіріуі.

Шала туылғ ан балаларғ а жү ктіліктің 37 аптасында туылғ ан жә не дене салмағ ы 2500г, ал бойы 45 см нә рестелерді жатқ ызады.

Дене салмағ ына байланысты шала туылуды 4 кезең ге бө леді:

I – 2001-2500 г; II – 2 000-1 500 г; III – 1 500-1 000 г; IV – 1 000 г.тө мен, жә не гестациондық мерзімге байланыссыз тө мен дене салмағ ы- 1500г. Экстремалды тө мен –1 000 г. Сонымен қ оса дене салмағ ы ө те тө мен 700-1000г жә не жү ктілік мерзімі 24 апталық нә рестелерді ө мір жү ру қ абілеті тө мен деп есептейді.

Медицинаның қ арқ ынды тү рде алғ а кө ш бастауына байланысты ә лемнің алдың ғ ы қ атардағ ы клиникаларында дене салмаң ы 750г 15-25%, дене салмағ ы 1000г нә рестелердің ө мір сү ру кө рсеткіші 50-70% жоғ арылады.

Осы кө рсеткіштен ДДҰ дене салмағ ы 500г нә рестелерге ө мір сү руіне барлық жағ дайлар мен кө мектерді, реанимациялық кө мек пен тіркеуге алуды 1974 ж қ олғ а алғ ан. Осындай дене салмағ ы жү ктіліктің 22 аптасына тә н.

Дене салмағ ы ө те тө мен нә рестелердің ө мір сү ру кө рсеткіші тікелей медицина қ ызметкерлерінің кө рсеткен кө мегіне, реанимация шаралары мен медицина қ ызметкерлерінің қ арым-қ атынасына дә рілерге, қ ұ рал-жабдық тарғ а тікелей байланысты.

Ерте туылудың себебі анағ а да нә рестеге де байланысты жә не кө птеген этиологиялық факторлардың ана- бала жолдасы- ұ рық жү йесіне ә сер етуінен. Ө лі туылу толық анамнез жинауғ а, диагностика жасауғ а мү мкіндік береді. Ананың ауырғ ан ауруларына да байланысты (созылмалы соматикалық патологиялар: жү рек-қ антамыр аурулары, бү йрек аурулары, эндокринді аурулар, гинекологиялық патологиялар, инфекционды аурулар), жү ктіліктің асқ ынуы (ә сіресе соң ғ ы токсикоз), дұ рыс жиналмағ ан акушерлік анамнез, травмалар (сонымен қ оса психологиялық) интоксикация (шылым, алкоголь), иммунологиялық жү йедегі сә йкессіздік ана-плацента-бала, резус-конфликт жә не группалық конфликт. Сонымен қ оса анасының ө те ерте немесе кеш жас ерекшеліктері ү лкен орын алады.

Ұ рық жағ ынан шала туылу себебі болып қ ұ рсақ ішілік инфекциялар мен гендік аурулар соның ішінде хромосомдық патологиялар орын алады.

Соң ғ ы жылдары экономикалық жә не ә леуметтік жағ дайларғ а да байланысты (зауыт-фабрикалық зияндар, некесіз жә не қ алаусыз болғ ан жү ктілік,, анасының дұ рыс емес тамақ тануы).

Шала туылғ ан нә рестелердің ө ліміне алып келетін негізгі факторлар:

Ø Туу алдындағ ы ананың қ ансырауы

Ø Кө п жү ктілік

Ø Еркектік жыныс

Ø Гипотермия

Ø гиалинді мембранын ауруы, РДС-синдром

Ø Қ ұ рсақ ішілік инфекция

Ø Постнатальды инфекция

Жаң а туғ ан нә рестелерді Қ азақ станғ а кө шіру сұ рақ тары ДДҰ 10 жылдан бері талқ ылануда. Тууғ а кө мек беретін мекеме СССР да 1985ж бастап Минздравтың бұ йрығ ымен ұ йымдастырылуда, бұ нда барлық балаларғ а туу кезіндегі ө мір сү рудің 4 белгісі кө рсетілген: еркін тыныс, жү рек соғ ысы, кіндік пульсациясы, бұ лшық ет қ озғ алысы, реанимациялық алдын-алу шаралары жә не емдік процедуралар. Осылардың ішінде негізгі статистикағ а тек қ ана туылғ ан соң 168 сағ ат (7 тә улік) ө мір сү рген нә рестелер кірген.

Шала туылғ ан нә рестелердің диагностикалық белгілері болып табылады:

Ø Нә рестенің бас сү йек дамуында ү лкен баспен туылуы;

Ø Кей кездері ашық тігіс, кіші жә не бү йірлік қ алдар, кіндік сақ инасының тө мен орналасуы;

Ø Тері асты май қ абатының ә лсіз дамуы;

Ø Жетілмеген аяқ, бассү йектің жұ мсақ болуы (минерализацияның жеткіліксіздігінен);

Ø Қ ұ лақ қ алқ аны жұ мсақ;

Ø Ұ л балаларда ұ мағ а жұ мыртқ аларының тү спей қ алуы;

Ø Қ ыздарда жыныс ернеуінің семуі, деліткінің гипертрофиясы;

Ø Шала туылғ андарда дене бө ліктерінің кө п мө лшерде шаштануы;

Шала туылғ ан нә рестелерге кө бінесе мына белгілер кө рінеді: туғ ан кезде салмақ тың аз болуы, баланың ө суі барысында кө рініп тұ рады. Мү шелер мен жү йелердің функциональды пісіп-жетілмеуі, шектелген терморегуляцияның мү мкіндігі, гипогликемияғ а тә уелділік, гипербилирубинемия, шала туылғ ан нә рестелердің неонатальды кезең інде су-тұ з алмасуы бұ зылуын қ иындатады жә не адаптация процесін баяулатады. Тыныс алу бұ зылысы мен асфиксияның дамуы ұ лғ аяды, гемокоагуляцияның бұ зылуы, инфекция болу қ аупі.

Орталық жү йке жү йесінің дамымауы, оның тү зілуі гипорефлексия, бұ лшық ет гипотониясы жә не гипертермиямен кө рінеді. Гипоталамустың дамымауы қ ан тамырлар тонусының тө мендеуімен (клиникалық гипостаз жә не акроцианоз), дистония (Арлекина симптомы), бас миының қ ан тамырларының ө ткізгіштігінің жоғ арлауы (перивентрикулярлы қ ан қ ұ йылу).

Шала туылғ ан нә рестелердің тыныс алуы біркелкі емес, тыныс алу ритмі мен терең дігі ө те лабильді (минутына 90 нан 30 дейін), оларда тыныс алудың барлық патологиялық тү рі кездеседі. Мазасызданғ анда, қ атты айғ айда кей кезде 10-15 секундқ а созылғ ан апноэ, тіпті асфиксия ұ стамалары байқ алады. Бұ л тыныс алу жү йесінің орталығ ының, мидың қ ыртысты қ абаты мен тыныс алу орталығ ының тежелуі.

Ө те ауыр жағ дайда шала туылғ ан нә рестелердің (дене салмағ ы 1500г) тыныс алуы ө мір сү руінің 3-4 айында қ алыпты болады; ал шала туылғ андарда жең іл жә не орташа дең гейде (дене салмағ ына 1500г) 3 аптағ а созылады.

Кірпікшелі эпителийдің жеткіліксіз дамуы жө тел рефлексінің болмауына жә не тамақ тандырғ анда жоғ ары тыныс жолдарының аспирациясына ә келеді. Шала туылғ ан балалардың ө кпе тінінің ауалығ ы аздау, паренхиманың альвеолалық қ ұ рылымы анық талмайды, эластикалық тіннің аз дамуы эмфиземағ а ә келеді.

Тыныс алуда негізгі маң ызды рө лді сурфактант атқ арады (жоғ арғ ы активті заттар, синтезделген альвеолоциттің 2 типі). Сурфактант 90% майдан, оның 80% фосфолипидтер қ ұ райды. Сурфактант ұ рық тың 20-24 аптасында дами бастайды, кө бінесе нә ресте туылу кезінде оның тү зілуі қ арқ ынды болады.

Сурфактант жеткіліксіздігі, гипоксия шала туылғ андарда гиалинді мембрананың тү зілуімен бірге жү реді.

Гиалинді мембраналарда белокқ а бай (фибрин, нуклеопротеид, мукопротеид) транссудат болады. Ол тыныс алғ ан кезде мембранағ а жабысады, содан альвеола мен альвеолалық жолдар жабылып, газ алмасуы қ иындайды.

Жү рек қ антамыр жү йесі шала туылғ ан нә рестелерде басқ а жү йелермен салыстырғ анда орны бө лек, онтогенездің бастапқ ы сатыларында ө з белгілерін кө рсете бастайды. Осығ ан қ арамастан шала туылғ андарда пульс ө те лабильді, аз толымды, ЖСЖ минутына 120-160 болады. Аускультацияда жү рек тондары тұ йық талғ ан, шулар (сопақ саң ылау, боталов ө зегі) естіледі, шала туылғ ан нә рестелермен салыстырғ анда систолалық қ ан қ ысымы 50-80 с.б, диастолалық қ ан қ ысымы 20-30 с.б бойынша, ЭКГ кө ретініміз ұ зын Р тісі, S-T сегментінің ығ ысуы жә не тө менгі вольтаж.

Асқ орыту жү йесі шала туылғ ан нә рестелерде барлық мү шелерде дұ рыс дамымағ ан, яғ ни асқ азанның вертикальді қ алыпта орналасуы жә не сфинктерінің дұ рыс жетілмеуі қ ұ суды шақ ыруы мү мкін.

Шала туылғ андарда асқ орыту мү шелерінің шырышты қ абаты ө те жұ қ а, ә лсіз, тез жараланатын жә не де нервтерге бай. Ішек қ абаттары жоғ ары ө ткізгіштікке ие, соның арқ асында микробтар мен токсиндер қ анғ а сің еді, панкреатикалық жә не ішек ферменттерінің жеткіліксіздігі сің ірілудің бұ зылуына, дисбактериоз бен метеоризмге ә келеді. Шала туылғ андардың 2/3 бө лігінде, қ осымша тамақ танғ анның ө зінде бифидофлораның жеткіліксіздігі байқ алады.

Бауыр морфологиялық жә не функциональды дамымағ ан, бұ дан таралғ ан сарғ аю пайда болады жә не дезинтоксикациялық мү мкіндіктері тө мендейді.

Бү йректің дұ рыс жұ мыс істемеуінен қ андағ ы қ алдық азоттың кө лемі шала туылғ ан нә рестелерде туылғ ан 1 кү ннің ө зінде жоғ ары болады (34ммоль/л), бірақ диурез қ алыпты болады.

Су-тұ з алмасуы лабильді, сондық тан балаларда алғ ашқ ыда ісіктің тү зілуі жә не дегидратация болады.

Шала туылғ ан нә рестелердің эндокринді жү йесінің фукциональды мү мкіндіктері бірден тө мендеп кетеді.

Шала туылғ андардың иммунды жағ дайы тө мен болады жә не де бұ ларда ретикулогистиоцитарлы жү йенің функциональды, морфологиялық дамымай қ алуы кездеседі.