Фонтанды ұңғымалардың жабдықтары

Ө німді қ абаттың геологиялық сипаттамасы мен ерекшеліктеріне байланысты ұ ң ғ ыманың қ ұ рылысы ә ртү рлі болады. Ұ ң ғ ыма қ ұ рылысының негізгі элементтеріне жататындар: - қ ысқ а бағ ыттаушы қ ұ быр (5÷ 15 метр), кондуктор (100÷ 500 метр), техникалық қ ұ быр (аралық қ ұ быр) жә не пайдалану қ ұ быры (ө німді қ абатқ а дейін).

Мұ най жә не газ кен орындарын пайдаланудың, сонымен қ атар жер қ ойнауын қ орғ ау жә не техника қ ауіпсіздігінің шарттарына: қ ұ быр аралық кең істіктің саң ылаусыздығ ын, ұ ң ғ ымағ а СКҚ тү сіруді, ұ ң ғ ымалардың жұ мысын бақ ылау жә не жө ндеу жұ мыстары кезінде қ ысқ а мерзімге ұ ң ғ ыманы жабуды қ амтамасыз ету болып табылады. Бұ л жұ мыстар фонтанды ұ ң ғ ыманың сағ асындағ ы жабдық тардан (тізбек басы, фонтанды арматура жә не манифольд) тұ ратын қ ондырғ ының кө мегімен жү зеге асады (9.3-сурет).

Тізбек басы. Ол қ ұ быр аралық кең істікті саң ылаусыздандыру мақ сатында, ұ ң ғ ыма сағ асын шегендеуші қ ұ бырғ а жалғ ау ү шін, сонымен қ атар фонтанды арматураны бекіту ү шін арналғ ан [8].

Тізбек басының корпусы 1 кондуктордың жоғ арғ ы басына бұ рандалы қ осылыспен бекітіледі (9.4-сурет).

Шегендеуші қ ұ быр (10) арнайы муфтағ а (7) бекітіледі. Тізбек басының корпусымен (1) муфта (7) аралығ ындағ ы саң ылау, муфтамен (2) жә не екі сақ иналы арнайы мұ найғ а тө зімді резинамен (3) саң ылаусыздандырылады. Олар берік отырғ ызылуы ү шін, муфтаны жарты сақ иналармен (5) жә не фланцты (4) болт арқ ылы корпусқ а бекітіледі. Муфтаның (7) жоғ ары бө лігі фонтанды арматурағ а бекітілуі ү шін фланцмен (6) аяқ талады.

Тізбек басының қ ысымын тексеру ү шін жә не қ ұ быраралық кең істіктегі қ ысымды бақ ылау ү шін бү йір шығ у жолында жоғ ары қ ысымды кран (9) жә не манометр (8) қ арастырылғ ан.

9.4-сурет. Бір шегендеу қ ұ бырына арналғ ан қ арапайым тізбек басының конструкциясы

1- тізбек басының корпусы; 2 – муфта; 3 - екі сақ иналы арнайы мұ найғ а тө зімді резина; 4 - фланцты байланыс; 5 - жарты сақ ина; 6 - фонтанды арматурағ а бекітуге арналғ ан фланц; 7 - арнайы муфта; 8 – манометр; 9 - жоғ ары қ ысымды кран; 10 - шегендеуші қ ұ быр.

Тізбек басы - бір, -екі, -ү ш, -тө рт жә не бес тізбекті болады.

Тізбек басы: тө рт жақ ты қ ұ бырдан; ү ш жақ ты қ ұ бырдан тұ рады.

Тізбек басының конструкциясына қ ойылатын талаптар:

- қ ұ быр аралық кең істікті сенімді саң ылаусыздандыру;

- барлық қ ұ быр аралық кең істіктегі қ ысымды бақ ылауғ а мү мкіндіктің болуы;

- шегендеу қ ұ бырының тез жә не сенімді бекітілуі;

- бір тізбек басына ә ртү рлі шегендеу қ ұ бырының бекітілу мү мкіндігі, яғ ни ә мбебап болуы;

- қ ұ растырудың тез жә не ың ғ айлы болуы;

- мү мкін биіктіктің ең аз болуы.

Тізбек басы 14, 0; 21, 0; 35, 0; 50, 0 жә не 70, 0 МПа жұ мыс қ ысымына есептелініп шығ арылады. Кейбір жағ дайларда (газ ұ ң ғ ымаларында) 150 МПа жұ мыс қ ысымына дейін есептелген тізбек басы қ олданылады.

Фонтанды арматура:

Қ ысымы бойынша фонтанды ұ ң ғ ымаларда келесі стандарттар қ абылданғ ан: арматуралар: 7, 14, 21, 35, 70 жә не 105 МПа жұ мыс қ ысымына есептелген, оның ішінде 7, 14, 21 жә не 35 МПа қ ысымғ а арналғ ан арматуралар екі есе жұ мыс қ ысымына сыналады, ал 70 жә не 105 МПа қ ысымдық арматуралар жарты қ ысымғ а сыналады.

Фонтанды арматуралар екі элементтен тұ рады: қ ұ быр басынан жә не фонтанды шыршадан.

Фонтанды арматуралар:

- фонтанды қ ұ бырдың бір немесе екі тізбегін жалғ ау ү шін;

- фонтанды қ ұ быр мен шегендеуші қ ұ быр аралығ ын бақ ылау жә не саң ылаусыздандыру ү шін;

- ұ ң ғ ыманы мең геру, пайдалану жә не жө ндеудің технологиялық операцияларын жү ргізу ү шін;

- ұ ң ғ ыма ө німін лақ тыру қ ұ бырларымен ө лшегіш қ ұ бырларғ а жіберу ү шін;

- ұ ң ғ ыма жұ мысының режимін жә не терең ге зерттеу жұ мыстарын жү ргізу ү шін арналғ ан.

Фонтанды арматуралар қ ұ рылысы мен мық тылығ ына байланысты келесі топтарғ а бө лінеді:

- қ ысымы бойынша – 7 МПа-дан 105 МПа дейін;

- қ ұ быр бағ анының ө ткізгіш қ имасының ө лшеміне байланысты–50÷ 100мм;

- фонтанды шыршаның қ ұ рылысы бойынша - тө рт жә не ү ш жақ ты;

- ұ ң ғ ымағ а тү сірілетін қ ұ быр тізбегінің санына байланысты – бір тізбекті жә не екі тізбекті;

- бекіткіш қ ондырғ ылардың тү ріне байланысты – ысырмалы жә не бұ рандалы.

9.5-сурет. (4АФК-50-700) тө ртжақ ты фонтанды арматура

1 - вентиль, 2 - ысырма, 3 – тө рт жақ ты қ ұ быр (крестовина), 4 – сорапты компрессорлы қ ұ бырды (СКҚ) ұ стауғ а арналғ ан катушка, 5 - штуцер, 6 – шыршаның тө рт жақ ты қ ұ быры, 7 - буфер, 8 - сорапты компрессорлы қ ұ бырды (СКҚ) ілуге арналғ ан қ ұ быр, 9 – катушка.

Қ ұ быр басы кондуктор жә не пайдалану қ ұ бырларының ұ штарын біріктіру ү шін жә не қ ұ быраралық кең істікті саң ылаусыздандырып, тізбек басын жә не фонтанды шыршаны кө теруге, тірек қ ызметіне арналғ ан.

Фонтанды арматуралардың шифрлары келесі тү рде болады:

- АФТ-65Кр-140, ү ш жақ ты фонтанды арматура, ө ткізгіш қ имасы 65мм, бұ рандалы, 14 МПа жұ мыс қ ысымына арналғ ан;

- АФК-50Кр-210 – тө рт жақ ты фонтанды арматура, ө ткізгіш қ имасы 50 мм, бұ рандалы, 21 МПа жұ мыс қ ысымына арналғ ан.

Фонтанды арматураның салмағ ы 3 тонна, биіктігі 4 м, ені 3, 3 м.

9.6- сурет. Фонтанды арматуралардың типтік схемасы:

1 – фонтанды шырша; 2 – қ ұ бырлардың байланысы

Штуцер – фонтанды шыршаның элементі, жә не ол фонтанды ұ ң ғ ымалардың жұ мыс режимі мен ө німін реттеп тұ ру ү шін арналғ ан. Штуцерлер арматураның шығ ыс желісінің екі бө лігінде де орналасады жә не олар реттелетін немесе реттелмейтін болып бө лінеді. Ең қ арапайым жә не сенімді тү рі реттелмейтін штуцер. Олар қ ысқ а конусты тығ ын тү рінде шың далғ ан болаттан немесе берілген диаметрлі ө ткізу каналы бар металл-керамикалық материалдан дайындалады (9.7-сурет).

9.7-сурет. Фонтанды арматураның тез ауыстырылатын штуцері.

1- корпус, 2 – тарелка тә різді серіппе, 3-бү йіріндегі ершік (седло), 4 - обойма, 5 - қ ақ пағ ы, 6- қ ысатын бұ ран, 7 - прокладка, 8- бү йір бұ раны, 9- штуцердің металл керамикалық втулкасы.

Реттелетін штуцерде ө ткізу қ имасы қ атты материалдан жасалғ ан ершікте (седло) орналасқ ан конусты штоктың қ озғ алуынан ө згеріп отырады.

Манифольд – фонтанды арматураны ұ ң ғ ыма ө німін есептегіш қ ондырғ ығ а беретін қ ұ быр желісімен жалғ ау ү шін арналғ ан. Тө рт жақ ты фонтанды арматураның манифольдының қ арапайым жү йесі қ ұ быраралық кең істіктің шығ у желісін жалғ ауды қ арастырмайды жә не тек бір ғ ана есептегіш қ ондырғ ыны ұ ң ғ ымамен жалғ айтын шығ у желісінен тұ рады. Кейбір жағ дайда парафиннің қ атуы кезінде ұ ң ғ ыманың жұ мыс істеуін тоқ татпау ү шін, екі шығ у желісі жә не манифольд қ арастырылады.

9.8-суретте зауытта жиналғ ан стандартты тү йіндер кө рсетілген. Олар тө ртбұ рышты сызық тармен сызылып, (№1, №2, №3) номерлермен кө рсетілген.

9.8-сурет. Тө ртжақ ты фонтанды арматураның байланысу жү йесі

9.8-суретте екі реттегіш штуцер, сұ йық жә не газдың сынамасын алуғ а арналғ ан екі вентил, ө німді факельге немесе жер асты амбарына жіберуге арналғ ан бұ рамалы қ ондырғ ы (3), ү шжақ ты қ ұ быр (4), тө ртжақ ты қ ұ быр (5), сақ тандырғ ыш клапан (6) жә не фланцті қ осылыс (7) кө рсетілген. Манифольдтың негізгі тү йіні фонтанды арматураның тү йіндерімен жә не бө лшектерімен жалғ асқ ан. Манифольдтың соң ғ ы жағ ында қ ұ бырларды жалғ ауғ а арналғ ан 80 мм-лік фланец бар. Манифольдтың белгілеріне схеманың номері, шартты ө ткізу диаметрі жә не жұ мыс қ ысымы кіреді.

Арматураның манифольды мұ найгаз жинау жү йесінің топтық есептегіш қ ондырғ ысына жалғ анады. Онда ұ ң ғ ыманың ө німі автоматты ө лшенеді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Тізбек басының конструкциясына қ андай талаптар қ ойылады?

2. Фонтанды арматураның қ андай тү рлері бар?

3. Штуцердің негізгі қ ызметі қ андай?