Ашық фонтандау.

Мұ най жә не газ ұ ң ғ ымаларын мең геру жә не игеру кезінде ашық фонтандаудың салдарынан фонтанды ұ ң ғ ымаларда ө рт болу кездері болатыны белгілі. Бұ л кен орнының уақ ытынан бұ рын таусылуына алып келумен қ атар, ұ ң ғ ыма сағ асының айналасына бірнеше ондағ ан метрге дейін мұ най қ алдық тары тө гіліп қ оршағ ан ортаны ластайды.

Мұ ндай фонтанды сө ндіру жә не жою ү шін екінші кө лбеу ұ ң ғ ымасын бұ рғ ылау жә не онда атом зарядын жару қ олданылады. Мұ ндай ашық фонтанның ауырлық дә режесі, осы апатты шақ ыру себебі сияқ ты ә ртү рлі. Қ абатты ашу жә не ұ ң ғ ыманы игеру процесіндегі қ иындық тар жә не ойда болмағ ан бұ зулармен қ атар, сағ алық қ ондырғ ыда, соның ішінде, фонтанды арматурадағ ы бұ зылыстар ү лкен роль ойнайды, жалғ асулардың тығ ыз еместігі немесе арматураның дірілдеуі салдарынан болатын бұ зылыстар, газсұ йық қ оспасы (ГСҚ) ағ ынындағ ы абразивті қ оспаның жеу қ асиетінің нә тижесінде болатын ү зілулер ауыр апаттың себебі болуы мү мкін. Олардың алдын-алу ү шін, арматураны ә рқ ашан екі есе сынау қ ысымымен (кейде біржарым есе) престеп, сынақ тан ө ткізеді.

Соң ғ ы уақ ытта, ашық фонтандаудың алдын-алу ү шін ә ртү рлі айырғ ыштар игеріліп, қ олданыс тапқ ан, олар ұ ң ғ ыманың біршама терең дігіне тү сіріліп немесе фонтанды қ ұ быр бағ анасының башмак астына да тү сіріледі. Шегендеу бағ анасының шлипсасында орнатылатын айырғ ыштар болады, ол автоматты тү рде СКҚ немесе шегендеу бағ анасы қ имасын, сұ йық шығ ыны шекті мә ннен асып, кү рт артқ ан жағ дайда жабылады. Шетелде фонтанды қ ұ бырда орнатылатын айырғ ыштар қ олданылатыны белгілі. Мұ ндай айырғ ыштарда ГСҚ критикалық шығ ын кезінде, автоматты тү рде ағ ынды жауып, ашық фонтандаудың алдын алады. Фонтанды қ ұ быр қ имасын мә жбү рлі жабатын айырғ ыштар белгілі. Олар шарлы кран тү рінде жасалғ ан, оны бұ ру гидравликалық жер бетінен іске асады. Мұ ндай шарлы кранның тартпалы механизмі фонтанды қ ұ быр бағ анасына жалғ асқ ан кіші диаметрлі (12, 18 мм) қ ұ бырша кө мегімен жер бетіне шығ ып, қ ысым кө зіне ә детте, ұ ң ғ ыма желісіне қ осылады. Қ ұ бырда қ ысым болғ анда, шарлы кран ашық болады, ал кішкене қ ұ быршада қ ысым тү скен кезде, шарлы кран серіппелі механизм кө мегімен бұ рылып, фонтанды қ ұ бырды жабады.

Жай беттік механикалық істейтін айырғ ыштар болады, олар манифольд желісіне орнатылады, жә не фонтанды ұ ң ғ ыманы тотығ удан немесе механикалық зақ ымданудан шығ ару желілеріндегі ү зілулер кезінде жабады.

Фонтанды ұ ң ғ ымадағ ы бү лкілдеудің алдын-алу ү шін фонтанды қ ұ быр бағ анының тө менгі ұ шында арнайы жұ мыс саң лауы немесе клапан қ олданылады.

Бү лкілдеу - СКҚ -дағ ы ағ ын бағ анасы тығ ыздығ ының қ ысқ а уақ ытқ а артуы нә тижесінде уақ ыттан бұ рын фонтандаудың бітуіне, газсыздануына жә не тү п қ ысымының артуына ә келеді. Қ ұ быраралық кең істіктің ү лкен кө лемі оның ішінде газдың ү лкен кө лемінің жиналуына ә келеді, ол Р_с< Р_нас шарты кезінде периодты тү рде СКҚ башмағ ы арқ ылы фонтанды қ ұ бырды толық ү рлегенше ө теді. Тү птік қ ысым тө мендеп, содан кейін ұ ң ғ ыма ұ зақ уақ ыт бойы сұ йық ты жинау ү шін жұ мыс істейді.

СКҚ -дың башмагынан біршама биіктікте (30÷ 40м) кішкене (бірнеше мм) саң ылаудың болуы, СКҚ -дың қ ұ быраралық кең істігіне газдың салыстырмалы тұ рақ ты енуін қ амтамасыз етеді, жә не газдың башмак арқ ылы шығ ып кетуін болдырмайды. Жиналатын газ, сұ йық дең гейін саң ылаудан тө мен ығ ыстырғ аннан кейін, ол СКҚ -на еніп, бү лкілдеу тоқ тайды. Егер саң ылаудағ ы қ ысым айырмасы ∆ Р болса, онда сұ йық дең гейі а=∆ pqg терең дікте сақ инадан тө мен сақ талады. Осығ ан ұ қ сас басты рольды жұ мыс клапаны атқ арады, онда қ ысым белгіленген шамадан артқ ан кезден, серіппелі клапан іске келіп, газды қ ұ быраралық кең істіктен СКҚ -ғ а жібереді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Фонтанды ұ ң ғ ыманың жұ мысы кезінде қ андай қ иындық тар болады?

2. Фонтанды ұ ң ғ ыманың жұ мысы кезінде болатын қ иындық тардың

алдын-алу шаралары?

3. Ұ ң ғ ыманың ашық фонтандауының алдын-алу ү шін қ андай шаралар

жасалады?