Gər üz çevirsələr, bil ki, sənin və­zifən ancaq aşkar təb­liğat apar­maq­dır”.

Onlar Allahı n nemə ti haq­qı nda bil­diklə ri halda, sonradan onu inkar edir­lə r. Onları n ç oxu kafirdir”.

Ey Muhə mmə d! Ə gə r onlar Allahdan ü z dö ndə rsə lə r və Onun nemə tlə ri və də lillə rini onlara xatı rlatdı qdan sonra Ona tabe olmaqdan imtina etsə lə r, onda sə n onları n kafirliyinə gö rə cavabdehlik daş ı mayacaqsan. İ nsanları n ü rə yinə iman salmaq sə nin və zifə n deyil. Sə n haqqı tə bliğ etmə li, ö yü d-nə sihə t vermə li və itaə tsizlikdə n ç ə kindirmə lisə n və ə gə r sə n ö z və zifə lə rini yerinə yetirmisə nsə, onda onlar ancaq Allah qarş ı sı nda cavab vermə li olacaqlar. Onlar ç ox yaxş ı lı q gö rmü ş dü lə r və Allahı n nemə tlə ri barə də ö yrə nmiş dilə r, lakin onlar yaxş ı lı aları və nemə tlə ri rə dd etmə yi ü stü n tutdular, ç ü nki onları n ə ksə riyyə ti imansı z insanlardı lar. Onlarda heç bir xeyirxahlı q yoxdur və Rə bbin ç oxsaylı də lillə ri də onlara fayda vermir, ç ü nki onları n tə sə vvü rlə ri də artı q korlanmı ş, niyyə tlə ri isə zə rə rlidir. Onlar kü frü ndə inadkarlı q edə n və baş qaları nı incidə n, xeyirxahlı ğ a naş ü kü rlü klə cavab verə n, Allaha və Onun elç ilə rinə qarş ı qiyam qaldı ran hə r kə s ü ç ü n Allahı n hazı rladı ğ ı ə və zi mü tlə q gö rə cə klə r.

ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ

Hə r ü mmə tdə n bir ş ahid gö n­də ­rə ­cə yimiz gü n, kafirlə rə ü zr­xahlı q etmə yə izin verilmə ­yə cə k və ü zr dilə mə lə ri də tə ­lə b olun­mayacaqdı r”.

Zalı mlar ə zab ç ə kmə yə baş ­ladı q­da, onları n ə zabı yü n­gü llə ş ­diril­mə yə cə k və on­lara mö hlə t də verilmə yə cə kdir”.

Fö vqə luca Qiyamə t gü nü kafirlə rin hansı və ziyyə tdə olacağ ı ndan xə bə r verir. Heç kim onlara bə raə t qazandı rmayacaq və onlar cə zadan xilas edilmə yə cə klə r. Hə tta onları n Allaha ş ə rik qoş duqları bü tlə r də onlardan imtina edə cə klə r. Belə olduqda, onlar etiraf edə cə klə r ki, kafirliyə etiqad edir və Allaha bö htan atı rdı lar. Hə r icmadan bir ş ahid ç ı xı b fasiqlə rə qarş ı ş ə hadə t verə cə k və onları n, doğ ru yolla getmə k ç ağ ı rı ş ı na necə cavab verdiklə rində n danı ş acaqdı r. Bu ş ahidlə r ə n pak və ə n ə dalə tli mə xluqlar – Allahı n elç ilə ri olacaqlar. Onlar haqqı tə sdiq edə cə k və onları n ş ahidliyi ə sası nda Allah ə dalə tli hö km ç ı xaracaqdı r. Bax onda kafirlə rə ö zlə rini doğ rultmağ a ç alı ş maq qadağ an olunacaq, ç ü nki insanı n qə sdlə tö rə tdiyi cinayə tiə bə raə t qazandı rmaq olmaz. Belə hallarda ö zü nə bə raə t qazandı rma yalan olur və fayda vermir. Ə gə r gü nahkarlar yol verdiklə ri gü nahları yumaq ü ç ü n onları dü nya hə yatı na qaytarmağ ı xahiş etsə lə r, heç kim onları n xahiş ini yerinə yetirmə yə cə k və onlardan tö vbə etmə lə rini tə lə b etmə yə cə k. Ə ksinə, onları lə ngimə də n sə rt cə zaya mə ruz qoyacaqlar. Onlar bu cə zanı gö rdü kdə n sonra heç kim onları n aqibə tini yü ngü llə ş dir­mə yə cə k və onlara mö hlə t vermə yə cə k, ç ü nki onları n buna layiq saleh ə mə llə ri olmayacaq. Onları n cinayə tlə ri bir-bir sayı laraq yekunlaş dı rı lacaq. Onlara tö rə tdiklə rinin hesabı tə qdim olunacaq və onlar ö z gü nahları nı etiraf edib rü svay olacaqlar.

ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ

Mü ş riklə r Allaha qoş ­duq­ları ş ə rik­lə ­rini gö rdü kdə de­yə ­cə k­lə r: “Ey Rə bbi­miz! Bunlar bizim Sə ndə n baş qa ibadə t et­diyimiz ş ə riklə rimizdir! ” Bü tlə r isə on­lara: “Ş ü bhə siz ki, siz ya­lanç ı sı nı z! ”– deyə cavab qay­taracaq­lar”.

O gü n mü ş riklə r Allaha tə s­lim ol­duq­ları nı bildi­rə cə k və uy­dur­duqları isə onlardan uzaq­laş ı b qeyb ola­caq­lar”.

Mü ş riklə r Qiyamə t gü nü Allaha ş ə rik qoş duqları nı gö rə cə k­lə r. Onlar ö z baxı ş ları nı n qü surlu olduğ unu də rk edə cə k və tö rə tdiklə rini inkar edə bilmə yə cə klə r. Onlar deyə cə klə r: “Ey Rə bbimiz! Budur Sə nə ş ə rik hesab etdiyimiz bü tlə r! Onlar bizə kö mə k gö stə rmə yə və bizi qorumağ a qabil deyillə r”. Onlar ö zlə ri deyə cə klə r ki, bü tlə r tamamilə faydası zmı ş. Bü tlə r onlardan ü z dö ndə rə cə klə r və onda onları n arası nda qarş ı lı qlı ə davə t və dü ş mə nç ilik yaranacaqdı r. Bü tlə r onları n sö zlə rini rə dd edə rə k, deyə cə klə r: “Siz – də yə rsiz yalanç ı larsı nı z. Siz bizə ibadə t edirdiniz və bizi Allaha ş ə rik qoş urdunuz, lakin biz sizdə n belə davran­ma­ğ ı nı zı xahiş etmə miş dik. Biz hə tta gü man etmə yə belə cə sarə t etmə zdik ki, ibadə tə və ilahlaş dı rı lmağ a layiqik. Buna gö rə qı nanmağ a layiq olan tə kcə sizsiniz”. Belə olduqda, mü ş riklə r Allaha itaə t etdiklə rini bildirə r və mü tiliklə hö km ç ı xarı lması nı gö zlə mə yə baş layarlar. Onlar o anda artı q qə ti ə min olarlar ki, onları cə za gö zlə yir. Ü mid bə slə diklə ri uydurulmuş “ilahlar” onları tə rk edə rə k Cə hə nnə mə dü ş ə cə klə r. Mü ş riklə r artı q ö zlə ri-ö zlə rinə nifrə t edə cə k, lakin bu zaman onlar, gü nahkarları ancaq tö rə tdiklə ri cinayə tlə rinə gö rə cə zalandı rdı ğ ı ü ç ü n, Rə bbi mə dh etmə yə baş layarlar.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ

Kafir olub, Allah yolundan sapdı ranlara tö rə t­dik­lə ri fitnə -fə sada gö rə ə zab ü s­tü ndə n ə zab artı ra­cağ ı q”.

Bu ayə də Fö vqə luca Allah cinayə tkarları gö zlə yə n kə də rli sonluqdan bə hs edir. Onlar iman gə tirmə kdə n imtina etdilə r, Allahı n ayə lə rini rə dd etdilə r, Allahı n elç ilə rinə qarş ı vuruş dular, insanlara doğ ru yola gə lmə yə maneə tö rə tdilə r və azğ ı nlı ğ ı n tə bliğ atç ı sı na ç evrildilə r. Onlar yer ü zü ndə fitnə -fə sad tö rə tdilə r, bö yü k cinayə tlə r edə rə k bö yü k cə zaya layiq oldular.

ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ

O gü n hə r ü mmə tə ö zlə ­rin­də n bir ş ahid gö ndə rə cə yik, sə ni də onlara ş ahid gə tirə ­cə ­yik. Biz Kitabı sə nə hə r ş ey ü ç ü n bir izah, mü sə lmanlara da doğ ­ru yolun Bə lə dç isi, mə rhə mə t və mü jdə olaraq na­zil etdik”.

Fö vqə luca, hə r ü mmə tə bir ş ahid gö ndə rilə cə yini bir daha xatı rladı r və alicə nab Muhə mmə d Peyğ ə mbə rin (s.ə.s.) onları n arası nda ö z ardı cı lları nı n lehinə və ə leyhinə ş ahidlik edə cə yini isə xü susilə vurğ ulayı r. Fö vqə luca Allahı n mü tlə q ə dalə ti tə lə b edir ki, hə r bir elç i tə kcə ö z ü mmə tinə ş ahidlik etsin, ç ü nki o, ö z ardı cı lları nı n ə mə llə ri haqqı nda baş qaları ndan fə rqli olaraq daha yaxş ı xə bə rdardı r və onları n ə mə llə rini daha gerç ə k araş dı ra bilə r və onlara daha ç ox rə hmli yanaş ar. Fö vqə luca buyurur: ““Belə liklə, Biz sizi orta bir ü mmə t etdik ki, siz insanlara ş ahid olası nı z, peyğ ə mbə r də sizin hamı nı za ş ahid olsun...” (Bə qə rə, 2/143);

“Biz hə r ü mmə tdə n bir ş ahid gə tirə cə yimiz və sə ni də onlara ş ahid gö stə rə cə yimiz zaman onları n halı necə olacaq? Kü fr edib Peyğ ə mbə rə asi olanlar o Gü n yerə girmə yi arzu edə cə klə r. Onlar heç bir sö zü Allahdan gizlə də bilmə yə cə klə r” (Nisa, 4/41-42).

Sonra Allah Mü qə ddə s Quranı n insanlara dinin ə sas və fə rdi mə sə lə lə rini[147] izah etmə si, bu dü nyada və Axirə t hə yatı nda mö vcud qanunları bə yan etmə si haqqı nda xə bə r verir. Bu Kitabda Allahı n qulunun ehtiyacı olan hə r ş eydə n bə hs edilir. Haqq ə n aydı n və anlaş ı lan tə rzdə aç ı qlanmı ş dı r, ç ü nki onun sö zlə ri aç ı q, mə naları isə bə lli və baş a dü ş ü lə ndir. İ nsan qə lbinin mü ntə zə m surə tdə tə krarla­ması na ehtiyac duyduğ u ə n mü hü m mə sə lə lə r isə Quranda də fə lə rlə tə krarlanı r. Allah onları fə rqli sö zlə rlə bildirir və qulları nı mü xtə lif də lillə r vasitə silə ə min edir ki, onları n ü rə klə ri rahatlı q tapsı n və xeyirli bə hrə lə rə nail olsun. Bu bə hrə lə rin bolluğ u Və hyin insanları n qə lbində nə də rə cə də mö hkə m kö k salması ndan ası lı dı r.

Quranı n qı sa və aydı n ayə lə ri bə zə n bir-neç ə mə naya malik olur və bunun sayə sində ayə lə rin mə tni dini qanuna ç evrilir. Bu qanunlar nə zə rdə n keç irildikdə isə mü zakirə edilə n ayə ni sonrakı ilə mü tlə q ə laqə lə ndirmə k lazı mdı r, ç ü nki onlardan ç oxsaylı hö km və qadağ alar hasil olur ki, onları sadə cə olaraq sadalamaq mü mkü n deyil.

Quran ayə lə rinin nazil edilmə sinin bü tü n varlı qları izah etmə klə ə laqə dar olduğ unu nə zə rə alsaq, onda onlar Allahı n bü tü n qulları na qarş ı yö nə ldilmiş tə kzibolunmaz də lillə rdir. Onlar gü nahkarları ə n kiç ik ö zü nü doğ rultma cə hdində n də mə hrum edir, mü sə lmanlara isə ç ox bö yü k fayda verir. Quran mü sə lmanlar ü ç ü n bü tü n mə nə vi və dü nyə vi iş lə rində doğ ru Tə limat və mə rhə mə tdir ki, onun sayə sində onlar hə m bu dü nyada və hə m də ö lü mdə n sonra ə min-amanlı ğ a nail olurlar. Dü zgü n Tə limatdan istifadə etmə klə mü sə lmanlar faydalı biliklə r ə ldə edir və saleh ə mə llə r iş lə yirlə r. Mə rhə mə t sayə sində isə onlar bu dü nyada və Axirə tdə mü kafat, xeyirxahlı q, ruhi rahatlı q və idrak kamilliyi qazanı rlar. Hə qiqə tə n, insan tə fə kkü rü tə kcə Quran ayə lə rinin mə naları ü zə rində dü ş ü nmə k sayə sində tə kmillə ş ir, ç ü nki onları n mə nası ə n uca və ə n ş ə rə flidir. Bununla yanaş ı Quran ayə lə ri saleh ə mə llə r hə yata keç irmə yə, gö zə l ə xlaqi normalara riayə t etmə yə, var-dö vlə ti artı rmağ a, dü ş mə nə sö zlə və ə mə llə qalib gə lmə yə, Fö vqə luca Allahı n lü tkarlı ğ ı nı və Onun tə kcə Ö zü nə mə lum olan saysı z-hesabsı z lə zzə tlə rinin inikası sayı lan bö yü k mə rhə mə tini qazanmağ a kö mə k edir.

ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ

Hə qiqə tə n, Allah ə da­lə tli olmağ ı, yaxş ı lı q etmə yi və qo­hum­­lara yardı m gö stə rmə yi ə mr edir, iyrə nc iş lə r gö rmə yi, pis ə mə llə r tö rə tmə yi və azğ ı n­lı q etmə ­yi isə qadağ an edir. O sizə ö yü d-nə sihə t verir ki, bə lkə dü ş ü nü b ibrə t ala­sı nı z”.

Allahı n riayə t edilmə sinə hö km verdiyi ə dalə tlilik, Ona və Onun mə zluqları na ə dalə tli yanaş mağ ı nə zə rdə tutur. Buna gö rə insan onun ö zü və mü lkiyyə ti ilə bağ lı ona hə valə edilmiş bü tü n və zifə lə rini qü sursuz yerinə yetirmə lidir. O, ö z və zifə sini Rə bbi qarş ı sı nda icra etmə li və insanlara qə rə zsiz yanaş malı, ə gə r o, rə hbə r və zifə tutursa, bu və zifə yü kü nü n mə suliyyə tini layiqincə daş ı malı dı r. Bu eyni də rə cə də bü tü n hö kumə tlə rə, prezidentlə rə, hakimlə rə və onları n mü afinlə rinə aiddir.

Ə dalə tlilik adlanan hö kmlə r Allahı n Ö z Kitabı nda və Ö z Elç isinin (s.ə.s.) dili ilə bə yan etdiyi, yerinə yetirilmə sinə və mə cburiliyinə hö km verdiyi ehkamlardı r. İ nsanlarla qarş ı lı qlı mü nasibə tlə rdə ə dalə tlilik dedikdə, alqı -satqı ya və digə r ə qdlə rə dü zgü n riayə t edilmə si baş a dü ş ü lmə lidir. İ nsan ticarə t etdiyi zaman baş qaları nı ö lç ü də və ç ə kidə və baş qa hallarda aldatmamalı və insanlarla zalı mcası na davranmamalı dı r.

Ə gə r insanlarla qarş ı lı qlı mü nasibə tlə rdə ə dalə tə riayə t edilmə si mə cburi hö kmdü rsə, alicə nablı q gö stə rmə k – arzu­olu­nandı r. Alicə nablı q gö stə rmə k, insanlara ö z malı, fiziki gü cü, biliklə ri ilə və baş qa ü sulla fayda vermə kdir. İ nsanı nı n ev heyvanları na və ya digə r heyvanlara gö stə rdiyi qayğ ı da alicə nablı q sayı lı r. Lakin Allah yaxş ı ə mə llə rin bü tü n nö vlə rində n qohumları n xeyrinə ç ə kilə n xə rci xü susilə qeyd etmiş dir. Bununla Allah qohumluq ə laqə lə rinin saxlanması nı n vacibliyini qeyd edir və insanları qohumları na xeyirxahlı q etmə yə ç ağ ı rı r. Bu bü tü n qohumlara, hə m yaxı n, hə m də uzaq olanlara ş amildir. Lakin qohum yaxı n olduqca, onun ona yaxş ı lı q və ehtiram gö stə rilmə sinə haqqı artı r.

Sonra isə Fö vqə luca Allah hə r cü r yaramaz və qı nanı lan ə mə llə ri və zalı mlı ğ ı haram edir[148]. Yramaz ə mə llə r – bö yü k gü nahlardı r ki, onlar nə inki İ slam ş ə riə ti ilə, hə m də bə ş ə r ağ lı və fitrə ti ilə də qə bahə tli hesab olunur. Belə gü nahlar – Allaha ş ə rik qoş ma, haqsı z adamö ldü rmə, zina, oğ urluq, ö zü ndə nrazı lı q, tə kə bbü rlü lü k, mə xluqlara nifrə t bə slə mə və digə r oxş ar cinayə tlə rdir. Qı nanı lan ə mə llə rə aid olanlar isə, insanı n Fö vqə luca Allahı n qarş ı sı nda ö z və zifə lə rini pozması ilə bağ lı olan bü tü n gü nahlardı r. Bü tü n mə xluqlara qarş ı yö nə ldilmiş hə r hansı ə dalə tsiz mü nasibə tlə r, yə ni onları n hə yatı na, namusuna və ya malı na edilə n qə sdlə r zalı mlı q hesab olunur.

Bü tü n deyilə nlə rdə n aydı n olur ki, bu ayə ö zü ndə dinin bü tü n hö kmlə rini və qadağ aları nı ehtiva edir. Elə bir dini hö km yoxdur ki, bu ayə nin ü mumi mə nası ona aid olmamı ş olsun. Bu, ə sasdı r və ş ə riə tin fə rdi ehkamları ondan ş axə lə nirlə r. Ə dalə tə riayə t etmə k, yaxş ı lı q gö stə rmə k və qohumları tə min etmə k ə mri Allahı n bü tü n hö kmlə rini ö zü ndə tə mə rkü zlə ş dirir. Yaramazlı q­la­rı n, qı nanı lan ə mə llə rin tö rə dilmə sinə və zalı mlı ğ a qadağ an qoyulması isə Allahı n bü tü n haramları nı ö zü ndə birlə ş dirir. Bunun sayə sində Allahı n verdiyi hö kmlə rin gö zə lliyi və Onun bü tü n qadağ an etdiklə rinin ç irkinliyi aş kar olur. Bu meyarlara istinad etmə klə insanları n istə nilə n ifadə lə rini və ya ə mə llə rini də yə rlə ndirmə k olar. Nitqi eyni zamanda doğ ru Tə lim, ş ə fa, nur və hə r tə ş ə bbü sdə meyar olan Allah Xeyirxahdı r!

Bax buna gö rə bu ayə nin sonunda Allah bildirir ki, Ö z Kitabı nda haqqı izah etmiş, faydalı iş lə r gö rmə yə hö km vermiş və zə rə rli ə mə llə r tö rə tmə yi qadağ an etmiş dir ki, insanlar Quranı n ö yü d-nə sihə tlə ri ü zə rində dü ş ü nsü nlə r və onları n də rin mə naları nı də rk etsinlə r. Ə gə r insanlar onları n barə sində dü ş ü nsə lə r və ə mə llə rində onları ə sas gö tü rsə lə r, onda sə adə t qazana bilə rlə r ki, ondan sonra onlar artı q bir də heç vaxt kə də rlə nmə zlə r.

Fö vqə luca Allah dinin fə rz hö kmlə rinin yerinə yetirilmə sinə ə mr verdikdə n sonra, O, insanı n ö zü nü n kö nü llü surə tdə qarş ı lı qlı ə hd ilə ö hdə sinə gö tü rdü yü və d və sö zlə ş mə lə ri yerinə yetirmə yi ona ə mr edir. Fö vqə luca buyurur:

ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ

Allahla bağ ladı ğ ı nı z ə hdə sadiq olun; mö hkə m and iç dik­də n sonra and­ları nı zı pozma­yı n. Ç ü nki siz Allahı ö zü ­nü zə zamin etmi­siniz. Ş ü bhə siz ki, Allah sizin nə lə r etdiyinizi bilir”.

Bu ayə də insanı n Rə bbinə verdiyi bü tü n və dlə rində n bə hs edilir. Bu, ibadə t etmə k haqqı nda və d, xeyirli iş tutacağ ı barə də sö z vermə si və ya and iç mə sidir. Bu hə m də insanı n baş qa insanlarla bağ ladı ğ ı saziş və ya yerinə yetirə cə yinə sö z verdiyi və də ola bilə r. Ə gə r insan ö z ü zə rinə belə ö hdə lik gö tü rü rsə, onda o, onları yerinə yetirmə li və bunu, imkan daxilində, ə n mü kə mmə l tə rzdə hə yata keç irmə lidir. Bax buna gö rə Allah qulları na Onun adı ilə and iç dikdə n sonra onu pozmağ ı qadağ an etmiş dir.

Ey insanlar! Ə hd bağ ladı qda siz Allahı ö zü nü zə zamin edirsinizsə, Onun adı ilə zamin durduğ unuz ö hdə liyinizi pozma­ğ ı nı za isə icazə verilmə miş dir. Ə ks tə qdirdə siz Ona hö rmə tsizlik və hə tta saymamazlı q etmiş olarsı nı z. Bir nə fə r sizə etibar gö stə rdikdə, sizə ü mid bağ lamı ş olduqda və Allahı n adı nı ç ə kə rə k iç diyiniz andla qane olduqda, siz və dinizə xilaf ç ı xmamalı və Onun adı ilə iç diyiniz andı yerinə yetirmə lisiniz. O, sizin bü tü n ə mə llə rinizdə n agahdı r və buna gö rə hə r kə s ö zü nü n fikrinə və niyyə tinə uyğ un olaraq ə və z alacaqdı r.

ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ

Pliyini mö hkə m ə yir­dik­­də n sonra aç ı b sö kə n qadı n kimi olmayı n. Bir camaat digə r bir camaatdan sayca və ma­lca daha ç ox olduğ u ü ç ü n andları ­nı ­zı aranı zda hiylə vasitə sinə ç evirir­siniz. Allah bununla sizi sı nayı r. O, ixtilafda olduğ unuz ş eylə ri Qiyamə t gü nü sizə mü tlə q bildi­rə cə kdir”.

Ə gə r siz verdiyiniz və dlə ri və bağ ladı ğ ı nı z ə qdlə ri pozsanı z, onda ə n yaramaz və ə n pis mü qayisə yə layiq olarsı nı z. Sizi ipliyini mö hkə m ə yirib, iş ini qurtardı qdan sonra, onu aç ı b sö kə n bir qadı nla mü qayisə etmə k olar. Qadı n bü tü n sə yini ipliyi ə yirmə yə sə rf etdikdə n sonra onu aç ı b sö kü r, lakin mə yusluqdan və yorğ unluqdan baş qa heç nə ə ldə edə bilmir. Bu belə bir qadı nı n ağ lı nı n dayazlı ğ ı na də lalə t edir və ə gə r insan və dini pozursa, onu da zalı m, cahil və axmaq, mö minlikdə n, igidlikdə n və lə yaqə tdə n mə hrum adam adlan­dı rmaq olar.

Sizə ö z və dlə rinizi qarş ı lı qlı aldatma vasitə sinə ç evirmə k yaraş maz. And iç ə rə k Allahı zə manə tç i gö tü rü b fü rsə t gö zlə yə n insanlar mə hz bu sayaq rə ftar edirlə r. Ə gə r onlar zə if olduqları nı və mü qabil tə rə fə mü qavimə t gö stə rmə yə qabil olmadı qları nı hiss etdikdə, ö hdə liklə rini yerinə yetirirlə r. Onlar onu verdiklə ri sö zü yerinə yetirmə k və iç diklə ri andı pozmamaq xatirinə deyil, zə if olduqları na gö rə icra edirlə r. Lakin onlar ö zlə rini gü clü hiss etdikdə və ö hdə liyin pozulması nı n onlara dü nyə vi iş lə rdə mə nfə ə t gə tirə cə yini gü man etdikdə, onlar və dlə rini yerinə yetirmir, Allahla bağ ladı qları ə hdə və iç diklə ri andlara laqeyd yanaş ı rlar.

İ nsanlar ancaq ö z istə klə rinə yol verdikdə və onları Allahı n ehkamları ndan, insan lə yaqə tində n və xeyirxah ə xlaq normala­rı ndan ü stü n tutduqda, mə hz belə davranı rlar. Onlar bu minvalla baş qaları nı sayla və gü c-qü vvə ilə ö tü b keç mə yə ç alı ş ı rlar. Lakin ə sil hə qiqə tdə bu bir sı naqdı r, ç ü nki Fö vqə luca Allah belə aldanmaları ona gö rə yaradı r ki, doğ ruç u insanlarla bə dbə xt gü nahkarlar arası nda fə rq aş kara ç ı xsı n. Qiyamə t gü nü baş layanda isə Allah qulları na ixtilafa dü ş dü klə ri barə də hə r ş eyi izah edə cə kdir. Belə olduqda hə r kə s etdiyi ə mə llə rə mü vafiq olaraq ə və z alacaqlar, xainlə r isə alç aldı lacaq və rü svay edilə cə klə r.

ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ

Gə r Allah istə sə ydi, sizi vahid bir ü mmə t edə rdi. Lakin O, istə diyini az­dı rı r, istə diyini də doğ ru yola yö nə l­dir. Siz etdiyiniz ə mə llə rə gö rə mü tlə q sorğ u-sual olunacaqsı nı z”.

Ə gə r Fö vqə luca Allah istə sə ydi, bü tü n insanları toplayı b doğ ru yola gə tirə rdi. O, kimi doğ ru yola, kimi də azğ ı nlı ğ a yö nə ldə cə yini, tə k Ö zü hə ll edir. O, Ö z biliyinə və ilahi mü drik­liyinə mü vafiq olaraq davranı r. Ə gə r O, insanları doğ ru yola yö nə ldirsə, onlara mə rhə mə t gö stə rir. Ə gə r O, onları haqq Tə limdə n mə hrum edirsə, demə li, O, onlarla ə dalə tlə rə ftar edir. İ nsanlar etdiklə ri xeyirxah və bə dxah ə mə llə rinə gö rə mü tlə q mə suliyyə tə cə lb olunacaqlar və onda hə r kə s tam və ə dalə tli ə və z alacaqdı r.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ

Andları nı zı aranı zda hiylə vasi­tə ­si­nə ç evirmə yin. Yoxsa aya­ğ ı nı z mö h­kə m dayanmı ş ikə n sü ­rü ş ə r və Allah yolun­dan dö ndə r­diyinizə gö rə ə zabı dadar­sı nı z. Sizin ü ç ü n Axirə tdə də bö yü k bir ə zab ha­zı rlanar”.

Alç aq istə klə rinizə yol verib andları nı zdan istifadə edə rə k baş qa insanları aldatmayı n. Verdiyi və dlə ri istə diyi vaxt yerinə yetirib, istə mə diyi vaxt yerinə yetirmə yə nlə rə oxş amayı n. Ə gə r siz belə davransanı z, onda sizin ayaqları nı z dü z yolda mö hkə m dayandı ğ ı halda bü kü lə r. Siz sizə qə m və kə də r gə tirə n cə zanı dadmalı olacaqsı nı z. Doğ ru yoldan ç ı xmağ ı n və baş qaları nı da azdı rmağ a baş lamağ ı n qisası belə alı nacaqdı r.

ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ

Allahla bağ ladı ğ ı nı z ə hdi ucuz qiy­mə tə satmayı n. Ə gə r bilir­­sinizsə, Alla­hı n də rgahı nda olan savab sizə daha xe­yir­lidir”.

Fö vqə luca Ö z qulları na verdiklə ri və dlə ri və iç diklə ri andları cü zi bir dü nya mə nfə ə ti xatirinə pozmağ ı haram etmiş dir. Ə gə r siz Allahı n sizə lü tfkarlı q gö stə rmə sini ü stü nlü k verirsinizsə və verdiyiniz və dlə ri yerinə yetirirsinizsə, onda Fö vqə luca Allah sizi hə m bu dü nyada, hə m də ö ldü kdə n sonra sizə mü kafat bə xş edə cə kdir. Belə hə rə kə t etmə k, ə gə r siz bunu bilsə ydiniz, fani dü nya hə yatı ndan yapı ş maqdan daha yaxş ı dı r.

ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ

Sizdə olan nemə tlə r tü ­kə ­nə cə k, Allahı n də rgahı n­da olan nemə tlə r isə daim qala­caq­dı r. Sə ­birli olanlara etdik­lə ri yaxş ı ə mə l­lə rə gö rə mü ka­fatları nı mü tlə q verə cə yik”.

Keç ici nemə tlə rdə nsə ə bə di nemə tlə rə ü stü nlü k verin. Malik olduğ unuz Yer nemə tlə ri, hə tta onlar olduqca ç ox olsalar belə hö kmə n tü kə nə cə klə r. Halbuki sizin ü ç ü n hazı rladı ğ ı mü kafat hə miş ə lik qalacaqdı r. Ş ü bhə siz ki, ağ ı llı Axirə t hayatı ndakı gö zə l və sonsuz zö vq-sə fa mü qabilində insan Yerdə olan cü zi və fani lə zzə tlə rə ü stü nlü k vermə z. Fö vqə luca belə buyurur: “Lakin siz dü nyanı ü stü n tutursunuz! Halbuki Axirə t daha xeyirli və daha baqidir” (Ə la, 87/16-17);

“Ö z Rə bbində n qorxanları ağ acları altı ndan ç aylar axan Cə nnə t bağ ları gö zlə yir ki, onlar orada ə bə di qalacaqlar. Bu, Allahdan bir ziyafə tdir. Allahı n də rgahı nda olan nemə tlə r mö minlə r ü ç ü n daha xeyirlidir” (Ali-İ mran, 3/198).

Allah bu qaydada qulları nı dü nya nemə tlə rinə uymamağ a ç ağ ı rı r. Bu, xü susilə, insana zə rə r verə n maddi hə zzlə rə aiddir. Onlar insanı dinin vacib ehkamları ndan yayı ndı rı r və onu maddi mə nfə tlə ri Allah qarş ı sı nda ö hdə liklə ri yerinə yetirmə kdə n ü stü n saymağ a sö vq edir. İ nsanı n maddi nemə tlə rə aludə olmaması və zahidliyə ü stü nlü k vermə si ü ç ü n, o, dü nyə vi lə zzə tlə ri gə lə cə k hə yatı n lə zzə tlə ri ilə mü qayisə etmə lidir. İ nsan onları mü qayisə edə rə k, onları n arası nda ç ox bö yü k fə rq olduğ unu aş kar edir və mü tlə q ə n yaxş ı olana ü stü nlü k verir. İ slam dininin tə ş viq etdiyi zahidlik adı altı nda ö zü nü tə kcə namaz, oruc və ya Allahı zikr etmə kimi dini ayinlə rə hə sr etmə yi baş a dü ş mə k lazı m deyil. Ə ksinə, mü sə lman, ş ə riə tin hö kmlə rini qə lbə n və cismə n yerinə yetirmə dikcə və Allahı n dinini sö zü və ə mə li ilə tə bliğ etmə dikcə, heç vaxt zahid sö zü nü n dü zgü n baş a dü ş ü lə n mə nası nda zahidlik etmə z. Ə sil zahidlik – insana mə nə vi və maddi ə min-amanlı ğ ı ü ç ü n faydalı olmayan ş eylə ri tə rk etmə kdə n və habelə fayda və mə nfə ə t gə tirə n hə r ş eyə can atmaqdan ibarə tdir. Ə gə r insanlar sə birlə Allaha itaə t etsə lə r, tabesizlik gö stə rmə kdə n ç ə kinsə lə r və dinə zə rə r vuran alç aq hə zlə rdə n qaç ı nsalar, onda onlar mü tlə q xeyirxah ə mə llə ri ilə layiq gö rü lə cə klə ri mü kafatı ü stə lə yə cə k mü kafat alacaqlar, ç ü nki hə r saleh ə mə lə gö rə mü kafat on də fə də n yeddi yü z də fə yə qə də r və hə tta daha artı q artı rı lacaqdı r. Allah xeyirxahlı q edə nlə rin mü kafatı nı itirmə z və buna gö rə də sonra Fö vqə luca hə m bu dü nyada və hə m də ö lü mü ndə n sonra mö minlə ri gö zlə yə n mü kafatlandı rmanı xatı rladı r. Fö vqə luca belə buyurur:

ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ

Mö min olaraq yaxş ı iş gö ­rə n kiş i və qadı nlara ə lbə ttə gö zə l hə yat bə xş edə cə k və et­diklə ri ə n yaxş ı ə mə llə rə gö rə onları mü tlə q mü kafatlandı ra­ca­ğ ı q”.

Xeyirxah ə mə llə rin qə bul olunması nı n zə ruri ş ə rti dü zgü n imandı r. Bundan baş qa, xeyirxah ə mə llə r – sahibi dü zgü n baxı ş lara etiqad edilmə dikcə, xeyirxah adlandı rı la bilmə z. Belə baxı ş lara aid olanlar – qeybə qə ti imandı r ki, mö mini fə rz və kö nü llü xeyirxah ə mə llə r icra etmə yə yö nə ldir. Ə gə r insan ö zü ndə iman və saleh ə mə llə ri birlə ş dirə bilirsə, onda Allah ona mü tlə q gö zə l hə yat bə xş edir. Belə insan ruhi rahatlı q, inam ə ldə edir və ruhuna ziyan vura bilə cə k hə rə kə tlə rə yol vermir. Fö vqə luca Allah isə onun heç gö zlə mə diyi bir yerdə n ona pak ruzi ə ta edir. O, dü nya hə yatı ndan ayrı ldı qda, Allah onu nə zə rlə rin gö rmə diyi, qulaqları n barə sində eş itmə diyi və hə tta insanı n heç xə yalı na belə gə tirmə diyi hə r cü r nemə tlə rlə tə min edir. Allah onu hə m bu dü nyada və hə m də ö lü mü ndə n sonra gö zə l bir tə rzdə mü kafatla tə ltif edir.

ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ

(16.98) “Quran oxuduqda qo­vul­muş və daş -qalaq edilmiş ş ey­tan­dan Allaha sı ğ ı n! ”

Mü qə ddə s Quran bü tü n Kitabları n ə n ş ə rə flisi və ə zə mə t­lisidir. O, insanları n qə lbini sahmana salı r və onları n qarş ı sı nda geniş biliklə rə yol aç ı r. Ə gə r insan Allahı n Yazı sı nı oxumaq istə yirsə, onda o, xeyirxah addı m atmağ a və Quran ayə lə rinin mə nası nı və ə hə miyyə tini baş a dü ş mə yə ç alı ş anda onunla amansı z dö yü ş ə baş layan lə nə tlə nmiş ş eytandan Onun himayə sinə sı ğ ı nmalı dı r. Ş eytanı n fitnə lə rində n qorunmaq ü ç ü n Allahı n qulu yardı m mə qsə dilə ö z Rə bbinə mü raciə t etmə lidir. Buna gö rə Quranı oxumağ a baş lamazdə n ə vvə l: “Lə nə tlə nmiş ş eytandan Allaha sı ö ı nı ram! ” – demə lidir. Bunu dedikdə sö ylə nə n sö zlə rin mahiyyə tinə varmalı və bü tü n varlı ğ ı ilə, ş eytandan xilas olmaq­ ü midi ilə, Allaha doğ ru can atmalı və onun və svə sə sində n, yaramaz tə lqinlə rində n xilas olmalı dı r. Bu o demə kdir ki, mü sə lman iman və tə və kkü l libası geymə li və ö z dü ş mə ninə qarş ı mü barizə də ə n gü clü silahdan istifadə etmə lidir.

ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ

Uuml; bhə siz ki, iman gə ­ti­rib yalnı z ö z Rə bbi­­nə tə və k­kü l edə nlə r ü zə rində ş eytanı n heç bir hö km­ranlı ğ ı yoxdur”.