Оректену механизмі 3 страница

3. Медициналық микробиология, Алматы, 2011.-683б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұ лы К.К редакциялаумен.

4. Ричард Дж.Ламонт., Роберт А.Берне., Мерилин С.Лантц., Дональд Дж.Лебланк., перевод с английского В.К. Леонтьева. Микробиология и иммунология для стоматологов. Практическая медицина. Москва 2010.- 502с.

5. Jacquelyn G Black “Microbiology”, 7 ^th , WILEY, 2010, p.846

Қ осымша:

1. Воробъев А.А., Кривошеин, Широбоков В.П. Медицинская и санитарная микробиология. – М.: Издательский центр «Академия», 2003. – 464 с.

2. Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец.лит, 2000.- 591 с.

3. Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии. – М., 2002

4. Компьютерная программа “Диаморф” - “Медицинская микробиология” - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад. проф.Воробьева А.А.

Контрольные вопросы (обратная связь):

1. Какие грамположительные кокки могут быть причиной гнойно-воспалительных и заболеваний у человека?

2. Какие грамположительные кокки играют роль в возникновении кариеса?

3. Какие заболевания вызываются грамотрицательной кокковой флорой?

4. В чем особенности морфологии возбудителя сифилиса?

5. Каковы проявления первичного сифилиса слизистой рта и губ?

6. Клинические особенности вторичного сифилиса слизистой рта и губ.

7. Какие правила безопасности должен соблюдать врач-стоматолог для профилактики профессионального заражения сифилисом?

8. Каковы пути заражения актиномикозом?

9. Назовите морфологические и культуральные особенности возбудителя туберкулеза?

10. Существуют ли препараты для специфической профилактики туберкулеза? Лепры? Какие?

11. Как проводят контроль состояния иммунитета при туберкулезе?

12. Какой метод исследования применяется при диагностике лепры?

13. Какие клинические проявления туберкулеза и лепры в полости рта?

14. Какие методы окраски применяют для выявления волютиновых зерен у возбудителя дифтерии?

15. Чем обусловлена токсигенность штаммов возбудителя дифтерии?

16. Какие проявления дифтерии в полости рта

Test questions (feedback):

1. Which gram-positive cocci can cause chronic inflammatory diseases in humans?

2. Which gram-positive cocci play a role in the occurrence of dental caries?

3. Which diseases are caused by gram-negative coccal flora?

4. What morphological features of causative agent of syphilis?

5. What are the manifestations of primary syphilis of the mouth and lips?

6. Clinical features of secondary syphilis of the mouth and lips.

7. What safety rules must comply with the dentist for the prevention of occupational infection with syphilis?

8. Actinomycosis infection What are the ways?

9. Name morphological and cultural characteristics of Mycobacterium tuberculosis?

10. Are there specific drugs for the prevention of tuberculosis? Leprosy? What?

11. How to control the state of immunity in tuberculosis?

12. Which method of research is used in the diagnosis of leprosy?

13. Which clinical manifestations of tuberculosis and leprosy in the mouth?

14. Which staining methods used for detection volyutinovyh grains in diphtheria?

15. Toxigenicity What causes strains of diphtheria?

16. Which manifestations of diphtheria in the mouth?

№4 Тақ ырып. «Вирусты инфекциялардың қ оздырғ ыштары сілемейлі ауыз қ уысының жә не еріннің зақ ымдалуы. Ортомиксовирустар. Парамиксовирустар. Аденовирустар. Пикорнавирустар. ЖҚ ТБ. ВПГ. Рабдовирустар. Паповавирустар»

Мақ саты: Негізгі мақ саты студенттердің инфекциялардың ВИЧ ортомиксовирусамтар, парамиксовирусамтар, аденовирусамтар, пикорнавирусамтар, сілемейлі ауыз қ уысының зақ ымдалуы туралы білім алуына жә не ЖҚ ТБ клиникалық кө рсеткіштері туралы білім қ абылдауы.Сонымен қ оса ұ шық ты вирустардың биологиялық қ асиеттері туралы, рабдовирусовтардың, паповавирустардың қ оздырғ ыштары тіс ауруларының этиологиялық стоматологиялық білімін жетілдіруге ық шам ету.

Лекция тезистері:

Ортомиксовирустар тобына жататын вирустар олар тұ мау вирусы. (orthos –, myxo – сілемей). Бұ л кү рделі РНК қ осындысы бар вирус, домалақ диаметрі 80 – 120 нм. Суперкапсид спикулалардан қ ұ ралады - (N) нейроминидоздан қ ұ ралғ ан тікенекті ө сінділерден жә не гемагглютининдер (Н). Бұ л негізі АГ беткей вирустары.Тұ мау А вирусы 13 бө лікке бө лінеді, олар13 антигенді гемоглютининді топшадан жә не 10 нейраминидазадан қ ұ ралады. Адам ауруын қ оздыратын тү рлері Н1, Н2, Н3 жә не N1, N2. Мө лшермен ә рбір 10 жыл сайын тұ мау эпидемиясы пандемия сипаттамасына айналады – мұ ның тү сініктемесі Н жә не N-Аг-дер вирустарының А (Аг дрейф жә не шифт): 1918 жылы -«испанка» (NSW1); 1957 жылы-«азиаттық» тұ мау (N2Н2); 1968 жылы-«гонконгский» (Н3N2) ө зара алмасуына байланысты.

В жә не С топтарындағ ы вирустар жоғ ары АГ ерекшелігімен байланысты: В – вирусы аса қ атты эпидемия шақ ырмайды жә не жергілікті болады; С- вирусы себебі спорадикалық қ оздырғ ыштан пайда болады; А – вирусы ө те ө згергіш болады, сондық тан ү лкен эпидемиялық қ ауіп туғ ызады. Инфекцияның ошағ ы - вирустасмалдаушылар мен науқ астар. Инфекцияның берілуі – ауалы-тамшылы жолмен жұ ғ ады (тү шкіру, жө телу). Аурудың кө бею жағ дайы суық кезең ге келеді. Профилакика ретінде тұ маулық егулер қ олданылады, олар ө те ә лсі жасушаларды иммунитетті кү шейтеді. Иммунитет қ ысқ а мерзімді сондық тан жыл сайын егуді қ ажет етеді. Негізгі себебі тұ мауғ а қ арсыегулердің осалдығ ы, вирустың қ ұ былмалығ ы жә не жаң а вирустың пайда болуы, вирустың типтік ө згеруі.

Парамикровирустарғ а жататын қ оздырғ ыштар парагриппа, паротит, қ ызылша, РС-инфекциялары. Бұ л инфекциялар ауалы-тамшылы жолмен жү реді, қ оздырғ ыштары болып вирустасмалдаушы аурулар болып табылады.

ВПГЧ (адам паратұ мау вирусы) 5 тү рі болады. ОРВИ, суық тиюді, ларинготрахеобронхитті, бронхиолит жә не пневмонияны шақ ырады. КЕйбірде эпидемиялар пайда болады.Бірақ та арнаулы профилактика қ олданбайды.

Эпидемиялық паротит – инфекция, сипаттамасы кө бінесе қ ұ лақ тың тү біріндегі бездерінің қ абынуына алып келеді жә не эпидемияның басталуына ә келуі мү мкін. Паротит вирусының 1 серотип тү рі болады. Арнаулы профилактика ү шін А.А.Смородинцевтің тірі вакцинасын қ олданылады немесе қ ызылшағ а қ арсы жә не моно вакцинасы қ олданылады. КЕшіккен профилактикамен емдеу тә сілдерінің бірі арнаулы иммуноглобулин қ олданады.

РСВ – респираторлық -синцитиалды вирус ө те патогенді, алғ ашқ а 6 айлық балалар ү шін, ауыр бронхит, пневмонияны шақ ырады. РС-вирусы иммуносупрессивті қ асиетпен пайдаланылады, сондық тан екіншілік бактериялық кү рделенуінің қ айталануы мү мкін. Ә рқ ашан ауру қ айталанады, ө йткені адамның иммунитет 1 жыл сақ талады. РС-вирусы ВБИ жиі себебі (пневмония жас ө спірімдер мен жас балаларда) соқ тырады. Арнаулы профилактика қ олданылмайды.

Аденовирустар – 1953 жылы аденоидтардан бө ліп шығ арылғ ан. Қ оздырғ ыштары - ДНК - қ ұ рамында бар вирус, ол Adenoviridae тұ қ ымдастығ ына жатады. Инфекция ошағ ы – латентті формадағ ы немесе ө ткір ауру болады. Берілу жолдары: ауалы-тамшылы жә не фекальді-оральді. Бұ нымен жиірек 6 айдан 2 жасқ а дейінгі балалар ауырады. Оның негізгі кө ріністері респираторлы аурулар, пневмония, конъюнктивиттер, гастроэнтериттер. Кейде ол созылмалы тү рге ауысады (созылмалы тонзиллит, гайморит, ангина). Оның аллергизациялануы мү мкін (астматикалық бронхит жә не ларинготрахеит). Арнаулы профилактика болып: тірі аденовирусты вакцинасы қ олданылады (АҚ Ш, - лейкоцитарлы интерферон, дезоксирибонуклеаз қ олданылады).

Пикорновирустар – бұ л ө те ұ сақ (28 нм) РНК-қ ұ рамындағ ы қ арапайым виирустар, олар ішек лимфатикалық тіндер жә не мұ рын қ уысында пайда болады. Бұ л топтың қ ұ рамына Picornaviridae 4 топ кіреді: Enterovirus (полиомиелит вирусы, Коксаки тобы А жә не В, ЕСНО, А гепатит вирусы); Rhinovirus – ОРВИ; Aphtovirus – ящур вирусы; Cardiovirus – жиірек жануарларда кездеседі, адамда аз.

Полиомиелит – ө ткір инфекциялық ауру, оның сипаттамалары, ол негізінен жұ лынның жоғ арғ ы бө лігіндегі алдың ғ ы сұ р заттарғ а зақ ым келтіреді, бұ ның нә тижесі ө мірлік аяқ тың салдығ ына алып келеді.Мұ нымен жас балалар ауырады. Арнаулы профилактика ретінде парентеральді полиомиелитті вакцина қ олданылады.

Коксаки А энтеровирустары герпангиндерді ұ шық тырушысы болып табылады. Бұ лардың кө рсеткіштері негізінен тамақ тың айналасындағ ы бө ртпе тү рінде кө рінеді немесе дисфагияммен, анорексиямен айқ ындалады. Ақ шыл афт пайда болғ ан кезде визукулалар жарыла бастайды. Ауру 7-10 тә улікке созылады жә не емсіз жазылады.

Стоматологияда афтовирустардың маң ызы ө те жоғ ары, олар ящур жә не везикулярлы стоматитінің ұ шыртқ ысы болып табылады.

Адам иммунтапшылық вирусының қ атарына қ осылатын Retroviridae туыстастығ ына, Lentivirus тобына жатады. Бұ л РНК-қ ұ рамында болады, сфералық кө лемі (100-120 нм).

ВИЧ-инфекциясының пандемиясы бү кіл жер жү зіне таралып кетті, адамдар арасында таралды. Алғ ашқ ы ВИЧ тіркелуінен бастап 65 млн. адам инфекцияғ а душар болды, оның 23 млн. адам қ айтыс болды. Казахстанда ВИЧ инфекциясымен ауырғ андар саны тоғ ыз мың адам тіркеуге алынғ ан. Вирус алдымен жасушаны, оның қ ұ рамындағ ы СD 4 рецепторларды жә не лимфоциттерді, моноциттерді жә не макрофагтарды зақ ымдайды. ВИЧ тің кө беюі Т- хелперлы лимфоциттердің ө луіне алып келеді, жә не иммундық жү йені ә лсіретеді.

ВИЧ инфекциясы ө те жоғ арғ ы ө згергіштік қ асиеттерге ие болады, ол негізінен вирус тасмалдаушының ағ засында пайда болады.Бұ л вирусқ а арнаулы жасырыну мү мкіндігін береді жә не АТ факторларының жасушалық иммунитетінің ә лсіреуіне алып келеді.

ВИЧ-инфекциясы – баяу ө сімтал келетін инфекциялық ауру, ол алдымен адамның иммундық жү йесін ә лсіретеді, сондық тан адамның ағ засы ә ртү рлі инфекцияларғ а тө зімділігін жоғ алтады да қ айтыс болуғ а себеп болады.

ВИЧ-инфекцияны зерттеу ү шін тек қ ана қ ан, қ анның қ ұ рамындағ ы лейкоциттер, жұ лын сұ йық тығ ы, жә не де сілекей, сперма, кө з жас тамшысы, ана сү ті, ө лген материалдар керек. Диагностикалық тә сілдері: серологиялық (ИФА, иммуноблот), генетикалық (ПЦР, генотиптеу), иммунологиялық (CD4 жә не CD8 жасушаларының санын анық тау), вирусологиялық (дені сау донердің лейкоциттеріне вирустық культивация жасау)

Бү гінгі таң да емдейтін препараттар жоқ, дегенмен вирусқ а қ арсы антиретровирусты терапия тә сілі қ олданылады, ол вирустың ә р кезең індегі репликациялық ө суіне ә сер етеді. Арнаулы профилактика жоқ.ВИЧ тен сақ тану профилактикасына ең тиімді тә сілдері арнаулы жеке басы қ олданатын заттарды қ олдану(қ олбақ тар, кө зә йнектер, маскалар, т.б.заттар)

Ауыз қ уысындағ ы ВИЧ инфекцияның клиникалық кө рсеткіштері: рецидивирусты афтозды стоматит, ангулярлы хейлит, рецидивирусты ұ шық, ауыз қ уысының кандидозы жә не т.б.

Ұ шық вирустары - бұ л ДНК-қ ұ рамындағ ы кү рделі вирустар, олар келесі бө лшектерден тұ рады: б-ұ шық вирустары (ұ шық вирустарының қ арапайым тү рі, жә й шешек, теміреткі); в -ұ шық вирустары (цитомегаловирустар, ВГ 6 немесе 7 тү рлері (экзантема, созылмалы шаршау синдромы)); г –ұ шық вирустары (Эпштейн-Барра вирусы (Беркита лимфомасы, Капоши саркомасы, мұ рын қ уысының карциномасы)). Жиі кездесетін жағ дай.Резервуары – инфекция тасмалдаушы адам.

Ауыз қ уысының зақ ымдануы ең алдымен ерінен басталады, кей жағ дайда тіл мен жақ ұ ртында, жұ тқ ыншақ та, тамақ та. Бұ лардың сипаттамасы: Ең алдымен ысу ә серін алады, кү ю ә сері, сә л шаншу, гиперэмия, ісіну, бірнеше домалақ ірің ді визикулалар пайда болады. Везикулалар пустулаларғ а ауысып эрозияның пайда болуы мү мкін. Ауырғ ан адамда ә лсіздік, дисфагия, безгек, бездері ү лкейіп ауыруы мү мкін.

Қ ұ тыру қ оздырғ ыштары Rhabdoviridae тұ қ ымдастығ ына, Lyssavirus тобына жатады. Қ ұ тырма - ө ткір зоонозды инфекция, жануарларда жә не адамдардағ ы қ атерлі жә не қ алыпқ а келмейтін дертке шалдық тырады, ең алдымен орталық нерв жү йесінің нейрондарын зақ ымдайды. Вирион оқ ша тү рде келген нуклеокапсид, оралмалы тү рдегі ішінде бір жіпшелі РНК.

Инфекция қ оймасы – жылық анды жануарлар, ит, мысық, тү лкі, қ асқ ыр, жә не т.б.Олар тістегенде жә не сілекей арқ ылы жұ ғ ады. Адам – биологиялық тұ ғ ырық болып табылады.арқ адағ ы жә не бастағ ы мидың нейрондарында цитоплазмалық вирустың репродукциясы болады, Бабеша – Негри енгізген. Профилактика ретінде қ олданатын антирабитикалық вакцина Ферми деп аталады, ол белсенділігі жойылғ ан вирустардан алынып, гамма-глобулин мен инактивацияғ а тү сіп, вакцина ретінде қ олданылады.

Бү гінгі кү нде жоғ арғ ы ә серлі емдеу тә сілдері жоқ. Инфекция арқ ашан ө лімге алып келеді.

Аурудың азабын жең ілдету ү шін симптоматикалық терапия қ олданады.

Паповавирустар – адамның папилома вирустары. Папиломавирустық ДНК жасушалық геномның қ ұ рамына кіреді. Эпителиалды жасушалар бө лінеді, бө лінген кезде ісік пайда болады, соның нә тижесінде олардың ішіне кератин жиналады. Генотип вирусы жергілікті ісіктің пайда болуын кө рсетеді.Соның нә тижесінде денеде сү йелдер немесе кондиломдар ауыз қ уысында емізік тә різді қ атерлі ісіктердің пайда болуы мү мкін. Ісіктер қ атерлі болып, метастазғ а айналуы мү мкін, емдеу тә сілі тек хирургиялық.

ИЛЛЮСТРАТИВТІ МАТЕРИАЛДАР: фотосуреттері, кестелері, фильмдері бар «Power Point» презентациясы.

Ә ДЕБИЕТТЕР:

Негізгі:

1. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология. - М.: МИА, 2001.- 734 с.

2. Табаева А.А. Микробиология поражений полости рта при стоматологических и инфекционных заболеваниях. Учебное пособие. – Алматы, 2006. -127с

3. Медициналық микробиология, Алматы, 2011.-683б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұ лы К.К редакциялаумен.

4. Ричард Дж.Ламонт., Роберт А.Берне., Мерилин С.Лантц., Дональд Дж.Лебланк., перевод с английского В.К. Леонтьева. Микробиология и иммунология для стоматологов. Практическая медицина. Москва 2010.- 502с.

5. Jacquelyn G Black “Microbiology”, 7 ^th , WILEY, 2010, p.846

Қ осымша:

1. Воробъев А.А., Кривошеин, Широбоков В.П. Медицинская и санитарная микробиология. – М.: Издательский центр «Академия», 2003. – 464 с.

2. Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец.лит, 2000.- 591 с.

3. Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии. – М., 2002

4. Компьютерная программа “Диаморф” - “Медицинская микробиология” - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад. проф.Воробьева А.А.

Контрольные вопросы (обратная связь):

1. Поражения полости рта, вызванные ортомиксовирусами.

2. Как происходит заражение ортомиксовирусами, парамиксовирусами, аденовирусами?

3. Какие клинические симптомы наблюдаются при ящуре в полости рта?

4. В чем особенности репродукции ВИЧ?

5. Почему нет эффективной вакцины от СПИДа?

6. СПИД-ассоциированные оппортунистические инфекции в полости рта.

7. Какие правила безопасности должен соблюдать врач стоматолог для исключения ятрогенного самозаражения ВИЧ?

8. Назовите заболевания вызываемые герпесвирусами.

9. К какому семейству относится вирус бешенства, в чем его морфологические особенности?

10. Как передается везикулярный стоматит?

11. Какие клинические проявления вызывают паповавирусы на слизистой рта и губ?

Test questions (feedback):

1. Oral lesions caused by orthomyxoviruses.

2. Infection by ortomiksovirusov, paramyxoviruses, adenoviruses?

3. Which clinical symptoms observed in FMD in the mouth?

4. What are the characteristics of HIV replication?

5. Why is there no effective vaccine for AIDS?

6. AIDS-related opportunistic infection in the oral cavity.

7. What safety rules must comply dentist to avoid iatrogenic autoinfection HIV?

8. Name Herpesvirus disease.

9. Which family include rabies virus, what is its morphological features?

10. How is vesicular stomatitis?

11. Which clinical manifestations cause papovaviruses in the mouth and lips?

№5 Тақ ырып. «Саң ырауқ ұ лақ кандиданың этиологиялық ролі жә не кандидозды стоматитінің дамуы. Жақ - бет стационарының ауруханаішілік инфекциясы»

Мақ саты: Тақ ырыптың негізгі мақ саты студенттердің саң ырқ ұ лақ стаматитінің этиологиясының қ оздырғ ыштары жә не кандидоз стоматиті, этиологиялық берілу тү п нұ сқ асы, аурухана аралық жә не стоматологиялық клиникадағ ы инфекциялардың қ алыптасуы туралы білімін қ алыптастыру.

Лекция тезистері:

Адамдардағ ы саң ырауқ ұ лақ тан жұ ғ атын инфекциялық аурулардың жалпы аты «микоздар». Микоздардың клиникалық этиологиялық, патогенездері клиникалық тү рде ә ртү рлі болады. Саң ырауқ ұ лақ тар негізінен барлық ағ заларғ а жә не тіндерге зақ ым ә келеді жә не олардың қ ұ рамында хлорафил болмағ андық тан қ ауіпті болады. Бү гінгі кү ні саң ырауқ ұ лақ тардың 80 мың тү рі белгілі, оның ішінде 500 тү рі адамғ а патогенді қ ауіпті деп есептеледі. Саң ырауқ ұ лақ ты инфекциялар жылдан жылғ а кө беюде, оның себебі химиотерапия мен химиопрофилактиканың ө су рө ліне байланысты, экологиялық жағ дайының нашарлауының себебінен, осындай жағ дайғ а алып келді. XXI ғ асырдың басында кейбір мә ліметтер бойынша дү ние жү зінің 40 % ә р жерде микоздан зардап шеккен..

Сілемейлі ауыз қ уысындағ ы микоздардың қ оздырғ ыштары саң ырауқ ұ лақ -сапрофиттер, олар ә рқ ашан біздің микрофлорамызда болады. Иммунобиологиялық факторлардың тө мендеу себебінен, рационалсыз антикобиотиикалық терапияның салдарынан саң ырауқ ұ лақ -сапрофиттер сілемейлі қ абық та микоздарды қ оздырады. Кө птеген саң ырауқ ұ лақ тардан сілемейлі қ абық та болатын аурулар организмнің қ олайсыз жағ дайда болғ ан кезең інде сілемейлі қ абық та болғ ан ауруды кандидоз деп атаймыз.

Кандидоз – бұ л антропонозды микоз, сипаттамасы сілемейлі қ абық ты жә не теріні зақ ымдайды. Негізгі қ оздырғ ыштары қ ұ рамында ашытқ ысы бар саң ырауқ ұ лақ тар – Candida тобына жатады, Cryptococcaceae тұ қ ымдастығ ынан, Deuteromycetes класынан бө лініп шық қ ан. Адамды зақ ымдайтын C. albicans (90 % зақ ымдайды), C. tropicalis, C. krusei, C. lusitaniae, C. parapsilosis, C. kefyr, C. guilliermondii жә не т.б. C. albicans – қ алыпты ауыз қ уысының комменсалы.Аурудың пайда болуына себеп кез келген ағ задағ ы резистентциялық бұ зылудан пайда болады.

Кандидалар негізгі диморфты саң ырауқ ұ лақ тарғ а жатпайды, ө йткені олардың қ ұ рамында ашытқ ы жә не гифтық жасушалар бар.Мицелиалды фазағ а кө шкен кезде осы жерде жасанды ө сіру ө те тө мен температурда (22-25⁰С) немесе қ оректену орталығ ының тасылу себебінен. Ашытқ ы фазасы мицелиалды фазағ а ауысу кезең інде in vivo организм тінінде кө руге болады.

Ашытқ ы фаза сопақ ша жә не домалақ жасуша-бластоспорлармен (4-8 мкм(болып кө рінеді), олар бү ршіктеніп кө бейеді(6 сурет). Жасуша қ абырғ асы 5-7 қ абаттан тұ рады. Ө су ү шін оптимальды температура 25-28⁰ С болып табылады.

Мицелиалды фаза ү ш қ абаттық жасушадан қ ұ ралады, олар ө зара байланыста болады(7 сурет). Олардың бетінде ашытқ ы тү рлі бластоспорлы бү ршіктер орналасады. Кейбір тү рлері оның ішінде C. Albicans терминалды хломидиоспораларды қ алыптастырады. (ү лкейген гифальды жасушалар қ алың қ абатты).

Патогенді факторлары бү гінгі кү нге дейін толық зерттелмеген. Кандидалардың ішінен адгезиндер бө лініп шығ ады (адгезиндерді бө ліп шығ арушылар эпителии), гемолизиндер, жасуша қ абырғ асындағ ы олигосахаридтер (иммунды реакция жасушаны тоқ татады), фосфолипаздар жә не қ ышқ ыл протеаздар, эндотоксиндер. Сонымен қ атар, кандидалар жоғ арғ ы структураларда жасырынуғ а мү мкіндігі бар, олар ө зара опсонинмен жә не компаненттермен қ арым қ атынаста болады.

Ауыз қ уысының негізгі кандидоздық формасы– псевдомембранозды кандидоз.Ө те жиі жаң а туғ ан балаларда (шала туғ ан, туылғ ан кезде зақ ым алғ анда) немесе иммунитеттапшылығ ы бар ересек адамдарда кездеседі. Алғ ашында сілемейлі қ абық та қ арайғ ан немесе жылтырағ анжетіле келе сарғ аятын аймақ тар пайда болады. (сондық тан оны «молочница»). Тү йіршектер тілде, таң лайда, тістің қ ызыл етінде, жұ тқ ыншақ та, ұ ртта, тамақ та орналасуы мү мкін (28-30 сурет). Тү йіршектер оң ай алынады, бірақ оның орнында қ анайтын ошақ қ алады. Тү йіршектердің тілді зақ ымдағ ан кезінде аурулар кө бінесе дә м солдің сезімінің ө згеруіне ұ шырайды немесе ыстық жә не ащты тағ амдарды сезгіш болады.Зардап кө п жағ дайда диффузды эритемиямен жә не сілемейлі қ абық тың қ ұ рғ ауына алып келеді. Ө те жоғ ары иммуно тапшылық кезінде барлық ауыз қ уысы зақ ымдалады, жұ тқ ыншақ, тамақ, ө ң еш, асқ азан, брохы жә не ө кпе.

Созылмалы кандидоз – пайда болуының себебі ө те ұ зақ мерзімде протез пайдалану немесе Т-лимфоциттердің патологиясы кезінде жә не сілемейлі қ абық тың зардап шегуіне хейлиттер, заедтер, глосситтер ық шам етеді.

Гиперпластикалық кандидоз – сілемейлі орталық та ақ таң лақ папулалардың пайда болады. Бұ ны біз қ атерлі ісіктің бастамасы деп есептейміз.

Ауруханаішілік, немесе госпитальды, немесе нозокомиалды (греч. nosocomeo – науқ астарғ а қ арау) инфекция – клиникалық кө рінетін ауру микробтық негізі бар, науқ ас стационарғ а немесе амбулаторлы-поликлиникалық мекемелерде ауруғ а душар болады, аурухана мекемесінің қ ызметкерлерінің ауруына байланысты.

Ауруханаішілік инфекция (АІИ) бү кіл дү ние жү зіндегі денсаулық сақ тау мекемелерінің негізгі мә селе болып есептеледі. Негізгі ауруғ а зардабын тигізе отырып, инфекциялар аурудың аурухана болу мерзімін ұ зартады жә не оның ө міріне қ ауіп тө ндіреді, бұ л ү лкен экономикағ а зиян тигізеді. Экономикалық дамығ ан мемлекеттерде бұ л инфекциялар тек 5-10 % тіркеледі. Мысалы, Германияда болницааралық инфекция науқ астардың арасында 3, 6-6, 3 % ғ ана қ ұ райды, Испанияда – 3, 9-9, 9 %, АҚ Ш – 5, 7-6, 2 %.Ресейде бұ л кө рсеткіштер 1000 науқ асқ а 1, 2-1, 6 қ ұ райды. Бұ л сандардың тө менділігі ауруханаішілік инфекциялардың ә лі кү нге дейін дұ рыс жолғ а қ ойылмағ андық тан, тіркеуге алынбағ аннан ірің ді – септикалық кү рделенуіне ық пал етеді.

АІИ қ алыптасуы бірнеше факторлардан тұ рады: емдеу орталығ ының мық тылығ ынан (диагностикалық жә не инвазивті емдеу кө рсеткішіне); қ ызметкерлерінің санына, олардың науқ ас пен қ арым қ атынаста болуына.

АІИ таралу себебі бірнеше комплексті традициалық факторларғ а байланысты: емдеу мекемесінің микроэкологиялық жағ дайы, қ ызметкерлер арасындағ ы шамм тасушылармен науқ астар арасындағ ы қ арым қ атынасына байланысты.

АІИ кө бею себебі бү гінгі кү нде екі факторғ а байланысты: 1) Жалпы халық тың иммунобиологиялық резистенсиясының тө мендеуіне жә не медициналық технологиялардың ө згеруіне байланысты; 2) бұ л аурудың қ оздырғ ыштарының микроорганизмдерінің биологиялық қ ұ рамының ө згеруіне байланысты.

Ауруханаішілік инфекциның эпидемиологиясы. АІИ негізі жұ қ тыру жолдары: ауалы-тамшылы, ауалы-шаң ды, қ арым қ атынас, қ ұ рал жабдық тар,, имплантатар арқ ылы. Инфекцияның жұ қ тырушысы болып науқ ас (науқ ас жә не микробтасушы), медициналық қ ызметкерлер, аурухана ортасы. Бұ л келесі мә селелерге байланысты, инфекциялардың қ оздырғ ыштарының кө бтігі, орталық қ а бейім болып алғ ан. (антибиотиктер, дезинфекцияғ а, ультра кулгін сә улесінде), сонымен қ атар инфекциялар аз ғ ана қ оректену орталығ ында кө бейе (қ ол жуатын жерде, дә рі дә рмектердің ерітінділерінде, жағ ылмады, физиологиялық ерітінділерде). Бұ л факторлардың бә рі, қ ызметкерлердің қ олдарының ластануына жә не науқ астармен қ арым қ атынас кезінде, медециналық қ ұ рал жабдық тар мен жұ ғ ады. Бұ л инфекциялардың даму себебі, грам теріс флоралардың 40 % жағ дайда микроорганизмдердің қ ызметкерлердің қ олдарында болуына байланысты.