Ayətullah Cavadi Amulinin Behcətə münasibəti

1989-cu ildə Ayə tullah Cavadi ö z tə fsir də rslə rinin birində buyurdu: “Biz ç ox vaxt Ə llamə Tə batə baiyə deyə rdik: “Bizə ə xlaq də rsi de. O cavabı nda belə deyə rdi: “Ə xlaq deyilə si yox, ə mə l edilə sidir və ə xlaqa ə mə l etmə k lazı mdı r. Sizin tanı dı ğ ı nı z bu Behcə tin bü tü n hə yatı, baş qaları yla get-gə li və onlara qarş ı olan mü nasibə ti bü tü nlü klə ə xlaq də rsidir. Baş qa fə qihlə r kimi də rs deyə r və digə r piş namazlar kimi camaat namazı qı lar.”

Behcə tin mə `nə viyyatla dolu olan camaat namazı nı bə `zə n onun hə zin ağ lamaq sə si bu mə `nə viyyatı birə on artı rı r. Hə rdə n Ayə tullah Behcə tin bu hə zin sə si namaz qı lanları n ağ lamaq sə silə qarı ş ı r. Onun namazı nda iş tirak edə nlə rin ruhu qanad aç ı r və gö zlə r yaş la dolur. Ü rə klə r dolmuş buluda bə nzə yir və gö z yaş ları sə ccadə lə rə tö kü lü r. Ç ox vaxt onun camaat namazı qı ldı ğ ı mə sciddə namaz qı lmaq ü ç ü n ç oxları na yer olmur.

Onun namazı ndan feyz almaq ü ç ü n yaxı ndan-uzaqdan gə lə nlə rin ç oxu mə sciddə yer olmadı ğ ı ndan oranı tə rk etmə k mə cburiyyə tində qalı rlar.[49]

Gü nlə r iç ə risində cü mə axş amları onun namazı baş qa gecə lə rdə n ç ox fə rqli olur. Behcə t “xiftə n” namazı nı n birinci rə kə tində “Cü mə ” və ikinci rə kə tində isə “ə `la” surə lə rini oxuyur. “Onlara de ki, sizin qaç dı ğ ı nı z ö lü m mü tlə q sizi haqlayacaq və sonra isə zahir və qeybdə n xə bə rdar olanı n hü zuruna aparı lacaqsı nı z. O vaxt sizə ə mə llə riniz barə də mə `lumat verilə cə kdir.” və “Sonra orada nə ö lə rlə r, nə də dirilə rlə r.” ayə lə rinə ç atanda, ü rə yi Allah eş qilə yanan arifin ağ lamaq sə si ucalı r. Namaz qı lanları n da ağ lamaq sə si onun sə sinə qarı ş araq mə scidə ruhani bir alə m bə xş edir.

Ayə tullah Behcə tin ş agirdlə rində n birinin dili ilə

Bir də fə Ə llamə Tə batə baidə n soruş dum: Siz ə xlaqi yö ndə n Behcə ti necə gö rü rsü nü z? Ə llamə dedi: “O zö hd, tə qva və ə mə l sahibidir.”

Ə sas mə sə lə ə mə l etmə kdir. Gə rə k hə m ş agird, hə m də ustad ə mə l ə hli olsun. Bir gü n Ə llamə Tə batə baidə n ş agirdlə rində n biri onun ə xlaq də rslə ri haqqı nda soruş anda belə cavab verdi: “Biri quru-quru danı ş ı r, ancaq ə mə l etmir və bunun heç bir tə `siri yoxdur. Elə si də var ki, ə mə l sahibidir və insan gə rə k bu cü r ş ə xsiyyə tlə rdə n bə hrə lə nsin.”

Mə nim nə zə rimcə “ustad tapa bilmirik”– deyə nlə r ü ç ü n heç bir bə hanə yeri yoxdur. Ustad nə qə də r istə sə k var. Ə sas problem ustadı n olmamağ ı deyil. Mü hü m olan ə mə ldir. Heç kim deyə bilmə z ki, ay Allah mə nim ustadı m olmadı ğ ı ü ç ü n Ağ a Mirzə Cavad Mə liki, Ə llamə Tə batə bai, Ayə tullah Behcə t, İ mam Xomeyni kimi ola bilmə dim.

Behcə ti tanı dı ğ ı m bu uzun mü ddə t ə rzində bir neç ə də fə ona ə rz etdim: Ağ a, ə gə r mü mkü nsə bizi ö z ə xlaq ş agirdlə rinizin sı rası na qə bul edin. Hə r də fə onun verdiyi cavabı n mə nə bö yü k kö mə yi və xeyiri oldu. Deyirdim: Ağ a, sizin hü zurunuzdan bə hrə lə nmə k ü ç ü n vaxtı nı z varmı? Hə miş ə verdiyi mü hü m cavablardan biri də bu idi: “Nə halı m var, nə vaxtı m.” Bizi gö rmə k istə yə n hə r kə s namaz və rö vzə [50] mə clisinə gə lsin. İ nş allah, bir ş eylə r ö yrə nə r.”

Ayə tullah Behcə t “Nə halı m var, nə vaxtı m” demə sinə baxmayaraq bü tü n mə sə lə lə ri bə yan və mə nim ü ç ü n hö ccə ti tamam etdi. Hə m elmi, hə m də ə xlaqi bə hslə rdə sö ylə mə diyi bir ş ey qalmadı, getmə k istə diyim yolu tamamilə iş ı qlandı rdı. O, bizi rə smi surə tdə ş agirdliyə gö tü rmə mə sinə baxmayaraq, mə `nə vi baxı mdan ehtiyac duyduğ um bü tü n mə sə lə lə ri aydı nlaş dı rdı.

Ə llamə Tə batə bainin hü zuruna getdim və o, rə smi olaraq mə ni ə xlaq də rslə rinə ş agirdliyə qə bul etdi. Bunu da deyim ki, Behcə tin elmində n və mə `nə viyyat xə zinə sində n aldı ğ ı m bə hrə lə r Ə llamə Tə batə bainin hü zurunda ə ldə etdiyim bə hrə lə rdə n heç də az olmamı ş dı r.

Ayə tullah Behcə t vaxtı olmaması na baxmayaraq ə mə l sahibi olan hə r bir kə sə –istə r kiç ik, istə r bö yü yü n onun ü ç ü n heç fə rqi olmadan yol gö stə rə r və hidayə t edə rdi. Bə `zə n ustadı n bir də qiqə lik moizə si insanı bir ö mü r hidayə t edib, qabağ a aparı r. Behcə t elə bu cü r halı və vaxtı olmaya-olmaya, sakit halda ç oxları nı haqq yoluna hidayə t edir.

Ayə tullah Behcə t deyir: “Peyğ ə mbə rin gö zə l bir cü mlə si var ki, buyurub: “Bu dü nyanı n ü ç ş eyində n xoş um gə lir: Qadı n, ə tir və namaz. “Bu cü mlə də n mə `lum olur ki, namazı n da lə zzə ti var. Qadı nla evlilikdə olan lə zzə t namazda da var.”

Tanı dı ğ ı m doxsan yaş lı bir alim hə miş ə deyə rdi: Mə n yemə kdə n lə zzə t almı ram. Ç ü nki bir ş ey yemə k boş kisə ni doldurmaq kimi bir ş eydir. Amma namazdan bö yü k lə zzə t alı ram.” Ə sas me`yar namazdı r.

İ badə tlə r arası nda ə n ü stü n və ə n ş irin zikr namazdı r. Bə `zilə ri heç kə sin eş itmə diyi xü susi zikrlə r axtarı rlar. Bir də fə yayda İ mam Rzanı n (ə) ziyarə tinə getmə k istə yirdim. Ə llamə Tə batə bainin hü zuruna gedib dedim: Mə ş hə də ziyarə tə getmə k istə yirə m. Gedə cə yim bu mü qə ddə s mə kanda hansı ə mə li etsə m daha yaxş ı dı r. Ə llamə dedi: “Ə n yaxş ı sı namazdı r.” Bə ndə nin Allaha daha yaxı n olması ü ç ü n bu tapş ı rı ğ a ə mə l etmə yi tə `kid edir.

Bir gü n Behcə tdə n soruş dum: Sü bh namazı nı n tə `qibatları arası nda hansı daha ə fzə ldir? Dedi: “Hamı sı yaxş ı dı r.” Fikirlə ş ə ndə gö rdü m ki, doğ rudan da bunları n hə r biri bir də rdin də rmanı dı r.

Ağ a Behcə t Bə hrul-Ü lumun fiqhə aid mə nzumə sini sanki bü tü nlü kdə ə zbə r bilir. O bə `zə n də rslə rində bu ş e`rlə rdə n bir neç ə beyt oxuyar və me`rac haqqı nda olan bir beyti ç ox tə krarlayardı. Me`rac istə yə nlə r ü ç ü n ə n yaxş ı sı namazdı r. Ə lbə ttə bu namazı tə kmillə ş dirmə k lazı mdı r. Behcə tin dediyi kimi gə rə k namazı ə mə lli-baş lı dü zə ldə k. Hə mç inin ə lavə edə rə k deyir: “Salman Farsinin qı ldı ğ ı namazı qı lmağ ı mı za hə lə ç ox var.” İ mam Xomeynidə n ş agirdlə rində n ikisi onun hə ftə də bir gü n və ya hə r gü n bir neç ə də qiqə ə xlaq də rsi demə sini tə `kidlə istə yə ndə İ mam buyurdu: “Fə qih olmaq ü ç ü n otuz il zə hmə t ç ə kdiyin kimi, adam olmaq ü ç ü n də neç ə illə r ə ziyyə t ç ə kmə lisə n. Bir neç ə də qiqə lik ə xlaq də rsi kafi deyil. Namazı nı ə mə lli-baş lı dü zə ldə n ş ə xs, demə k adam olmuş dur. Behcə t buyurmuş dur: “İ nsanlı ğ ı n ö lç ü daş ı namazdı r.”

Mə n hə miş ə Behcə tin Hə zrə t Mə `sumə nin (ə) hə rə mində yarı m saat, 45 də qiqə ayaq ü stə durub ziyarə t oxuması nı n ş ahidi olmuş am. Bu cü r namaz və ibadi ə mə llə r onun sahibi olması nı n aş kar nü munə sidir. Ç ox vaxt namazı n qunutunda “Ə bu Hə mzə Sumali” duası nı oxuyar. Onun beş yü z də fə “tö vhid” surə si oxuduğ u namazları ndan mə nim xə bə rim var. Bu rə cə b ayı nı n xü susi namazları ndandı r.”

Bu ibadi proqramlar onun uzun illə r ə mə l etdiyi gü ndə lik iş lə rdə ndir. Mə n baş qa mə sə lə lə ri deyil, bu proqramları onun kə ramə ti hesab edirə m.

Mə ş hə din tanı nmı ş ş ə xslə rinin toplaş dı ğ ı bir mə clisdə olduğ um vaxt bir kə ramə t sahibində n sö hbə t gedirdi. Dostlardan biri dedi: “Hidayə tdə n ü stü n kə ramə t ola bilmə z.”

Qur`anda buyurulur: “Sizlə rdə n ə n kə ramə tlisi tə qvalı olan ş ə xsdir.”

Bir də fə bir ş ə xs Behcə tdə n moizə etmə sini xahiş edə ndə ona dedi: “Deyilə cə k moizə hə min sö zlə rdir ki, bö yü klə rimiz buyurmuş lar.” Bə `zi vaxtlar ondan nə sihə t istə yə nlə rə belə deyirdi: “İ ndiyə qə də r eş itdiyin nə sihə tlə rə ə mə l etmisə n? ” Bə `zilə ri Behcə tin yanı na gə lib soruş ardı lar: “Adam olmaq ü ç ü n nə etmə k lazı mdı r, yolu nə dir? ” Behcə t deyirdi: “Bizim gö rdü yü mü z iş lə ri siz də gö rü n. Bə li, ə gə r hə qiqə tə n də ə mə l sahibiyiksə, hə qiqə t sorağ ı ndayı qsa, yol budur: Camaat namazı na ə hə miyyə t vermə k, sü bh ç ağ ı yatmamaq, sü bh azanı ndan qabaq oyaq olmaq və sair.”

Bir gü n Ayə tullah Behcə tə dedim: Ağ a, 20-30 il tə lə bə likdə n sonra nə elm, nə də ə mə l sahə sində heç bir irə lilə yiş etmə miş ə m.” Buyurdu: “Mə gə r ö zü nü ö lç mü sə nmi? ” Bə li, bir cü mlə də mə nə cavab verdi. Sonralar bu haqda fikirlə ş ə ndə bu cü mlə nin nə qə də r kamil olduğ unu baş a dü ş dü m. Ə gə r yü z il ö mü r sü rsə m belə bu bir cü mlə mə nə kifayə t edə r. İ nsan ö z ə mə llə rini ö lç mə k ü ç ü n namazı na fikir vermə lidir.

Ayə tullah Behcə t bir də fə buyurdu: “Mə `nə vi-ə xlaqi cə hə tdə n ç ox-ç ox ü stü n olan bir ustad ö z ş agirdlə rinə deyə rdi: Allaha ş ü kü rlə r olsun ki, indi biz qeybə t etmə diyimizi bu mə clisdə ç ox rahat deyə bilə rik. Amma yalanı deyə bilmə rə m.”

Ayə tullah Behcə t boş yerə hə r kə si tə `riflə mə z və onun mə `nə vi ə xlaqı na bu qə də r tə `kid etmə zdi. Amma bu ustadı n kimliyi və neç ə ildə n sonra ö z ş agirdlə rinə bu sö zü demə si bizim ü ç ü n namə lum qaldı. Bə lkə, bu ustad Ayə tullah Qazi və ş agirdlə r isə Ə llamə Tə batə bai və Behcə t kimi ş ixsiyyə tlə r olmuş lar. Bu ustad iyirmi-otuz il nə fsilə cihad edə ndə n sonra bu sö zü demiş dir.

Behcə t hə miş ə deyə rdi: “Gü man etdiyin bir ş eyi doğ ru-də qiq kimi sö ylə mə yin ö zü yalandı r.” Ə llamə Tə batə bai buyurardı: “Ö z-ö zü nlə hesab-kitab etmə yə nə qə də r hansı gü nahlara mü rtə kib olduğ unu bilmə zsə n.” Belə liklə, insan ö zü nə rə qib olmasa, yalanı n mə `nası nı də rk edə bilmə z. Bü tü n bu yazı lar Behcə tin ö mü r sə rmayə sidir. Bunları də fə lə rlə oxuyub bu haqda tə fə kkü r etmə yə də yə r.[51] Behcə t deyir: “İ nsan xilqə tinin hə də fini (mə `nası nı) də rk etmə k bir ş ə xs ü ç ü n yetmiş də fə dirilib yenidə n ş ə hid olmaqdan artı qdı r.”[52]