CẤU TRÚC CƠ THỂ CON NGƯỜI

Nhữ ng quan niệ m củ a ngư ờ i Trung Quố c về cá c cấ u trú c và chứ c nă ng khá c nhau củ a cơ thể đ ã phả n á nh thự c tế chí nh trị, tô n giá o, và triế t lý củ a Trung Quố c, và chú ng phụ c chế từ ng phư ơ ng diệ n củ a thế giớ i con ngư ờ i và thiê n nhiê n trong giả i phẫ u họ c cũ ng như sinh lý họ c. Cá c y đ iể n đ ã mô tả cơ thể con ngư ờ i giố ng như mộ t tiể u vũ trụ, mà mỗ i bộ phậ n cơ thể tư ợ ng trư ng cho mặ t trờ i, mặ t tră ng, tinh tú, nú i non, sô ng ngò i, đ ộ ng vậ t, thả o mộ c, v.v...

Cá c huyệ t đ ể châ m cứ u

Ngư ờ i ta cho rằ ng trong thâ n thể có chư thầ n và hồ n phá ch. Thí dụ thầ n ngụ ở tim (tâ m thầ n) giú p ta thô ng minh mẫ n tiệ p. Cá c y đ iể n đ ờ i Há n đ ã mô tả về hồ n và phá ch có thể gâ y ra bệ nh tâ m lý và chứ ng chiê m bao mộ ng mị. Ngư ờ i ta cho rằ ng khi mộ t ngư ờ i chế t thì hồ n và phá ch củ a kẻ ấ y vẫ n cò n quanh quẩ n nơ i mộ phầ n, và nế u khô ng đ ư ợ c cú ng bá i thì vong hồ n đ ó sẽ quấ y phá ngư ờ i số ng.

Suố t đ ờ i Chiế n Quố c, thuyế t â m dư ơ ng đ ã mô tả tí nh chấ t lư ỡ ng diệ n (nhị nguyê n) trong cơ thể: trong-ngoà i, trê n-dư ớ i, nó ng-lạ nh, v.v... Cá c triế t gia về chí nh trị thuở ban đ ầ u đ ã tiế p thu và phá t huy thuyế t â m dư ơ ng bằ ng cá ch bổ sung sự tư ơ ng tá c củ a ngũ hà nh. Khi đ ư ợ c vậ n dụ ng đ ể trị bệ nh, ngũ hà nh phả i tư ơ ng thí ch vớ i cá c yế u tố như tứ thờ i, mầ u sắ c, tì nh cả m, ngũ tạ ng, cá c chứ c nă ng sinh lý, cũ ng như là cá c kinh lạ c châ m cứ u.

Sứ c khoẻ củ a mỗ i cá nhâ n có thể đ ư ợ c xé t qua cá c triệ u chứ ng cụ thể và sự tư ơ ng khắ c hay tư ơ ng sinh củ a ngũ hà nh. Bằ ng cá ch kí ch thí ch nhữ ng huyệ t vị tứ c là châ m cứ u trê n cơ thể bệ nh nhâ n, y sư có thể đ iề u chỉ nh tì nh trạ ng sứ c khoẻ củ a ngư ờ i đ ó.

Đ ố t ngả i cứ u (moxa)

Sau cuộ c thố ng nhấ t Trung Quố c củ a Tầ n Thuỷ Hoà ng Đ ế, kinh đ iể n Trung y cũ ng phả n á nh sự thố ng nhấ t trong mộ t quan niệ m mớ i mẻ về cơ thể. Tấ t cả cá c phư ơ ng diệ n sinh lý củ a con ngư ờ i đ ề u chị u ả nh hư ở ng củ a mộ t nguyê n lý thố ng nhấ t, đ ó là khí. Cơ thể cũ ng đ ư ợ c xem là mộ t vư ơ ng quố c, và mỗ i bộ phậ n chí nh là mộ t cơ quan hà nh chí nh.

Tư liệ u xư a nhấ t về cá c huyệ t vị châ m cứ u là cá c vă n bả n đ ư ợ c khai quậ t tạ i mộ t ngô i mộ ở Vũ Uy (niê n đ ạ i đ ư ợ c giá m đ ị nh là thế kỷ I tcn). Cá c huyệ t vị đ ư ợ c đ ặ t tê n theo thiê n nhiê n, bầ u trờ i, tinh tú, hoà ng cung. Thí dụ như thiê n khu, nhậ t nguyệ t, và thư ợ ng tinh phả n á nh trậ t tự vũ trụ; thầ n đ ì nh, thâ n trụ, và nộ i cung phả n á nh kiế n trú c hoà ng cung trong cơ thể; nú i Cô n Lô n, chiế u hả i cù ng vớ i cá c tê n sô ng ngò i, ao đ ầ m đ ã vẽ nê n bả n đ ồ cơ thể như là hì nh ả nh củ a hệ thố ng sô ng ngò i trong thiê n nhiê n.