CHÂM CỨU

Theo truyề n thuyế t, Hoà ng Đ ế là cha đ ẻ củ a châ m cứ u. Trong Hoà ng Đ ế Nộ i Kinh, thâ n thể gồ m 12 kinh mạ ch và nguồ n sinh lự c là khí lư u thô ng qua chú ng. Nộ i Kinh cò n mô tả 10 kinh mạ ch nố i liề n lụ c phủ ngũ tạ ng đ ế n da. Trê n da có cá c huyệ t vị mà ta có thể dù ng kim châ m (gọ i là châ m huyệ t) hay đ ố t ngả i cứ u. Dụ ng cụ ban đ ầ u đ ể châ m chư a phả i bằ ng kim loạ i, mà bằ ng đ á, gọ i là biế m. Hứ a Thậ n đ ã giả i thí ch trong Thuyế t Vă n Giả i Tự rằ ng: «Biế m là dù ng đ á, châ m đ ể trị bệ nh.» Nghĩ a là ban đ ầ u ngư ờ i ta dù ng mả nh đ á sắ c bé n đ ể rạ ch vỡ nhữ ng chỗ tụ má u hoặ c có mủ.

Biế m đ ể trị bệ nh

Về sau ngư ờ i ta dù ng que bằ ng xư ơ ng hoặ c tre đ ể châ m. Kim châ m bằ ng kim loạ i chỉ phá t triể n khi ngư ờ i ta nắ m vữ ng kỹ thuậ t dã kim. Ngư ờ i ta cho rằ ng kim châ m bằ ng kim loạ i tố t sẽ có hiệ u quả tinh tế tá c đ ộ ng tố t đ ế n dò ng khí và tinh trong thâ n thể. Phá t hiệ n khả o cổ sớ m nhấ t về kim châ m là ở ngô i mộ Tâ y Há n, khai quậ t nă m 1968 ở Hà Bắ c. Trong đ ó có bố n chiế c kim bằ ng và ng cò n nguyê n vẹ n và nă m chiế c kim bạ c bị gẫ y.

Kim châ m đ ư ợ c dù ng kế t hợ p vớ i ngả i cứ u đ ầ u tiê n và o đ ờ i Há n mặ c dù thao tá c khô ng hoà n toà n giố ng như ngà y nay. Truyệ n củ a thầ n y Biể n Thư ớ c cho ta thấ y ô ng đ ã dù ng kim (châ m) và đ á quý (ngọ c thạ ch) đ ể trị bệ nh về má u huyế t. Hoà ng Đ ế Nộ i Kinh, nhấ t là phầ n Linh Khu, là y đ iể n bà n nhiề u về châ m cứ u, do Linh Khu ngà y xư a cũ ng có tê n là Châ m Kinh. Châ m và cứ u khở i phá t từ sự tổ ng hợ p cá c y thuậ t ban sơ vớ i nhữ ng ý tư ở ng mớ i mẻ về sinh lý họ c, mà đ iề u nà y về sau hư ng thị nh thà nh bộ mô n dư ỡ ng sinh.

Thầ n y Biể n Thư ớ c (Tầ n Việ t Nhâ n)

Nguồ n gố c củ a cứ u có thể là do kinh nghiệ m củ a ngư ờ i cổ đ ạ i thấ y rằ ng khi ngồ i bê n bế p lử a, hơ i nó ng củ a lử a có thể tiê u trừ mộ t số bệ nh. Cũ ng có thể trong sinh hoạ t hà ng ngà y họ bị phỏ ng lử a, như ng bù lạ i họ tì nh cờ đ ư ợ c khỏ i mộ t thứ bệ nh nà o đ ó. Có lẽ vì thế mà cá ch trị bằ ng hơ i nó ng đ ã xuấ t hiệ n. Trong ngô i Há n mộ số 3 khai quậ t ở Mã Vư ơ ng Đ ô i (Trư ờ ng Sa) nă m 1974, có bố n vă n bả n ghi ché p về kinh mạ ch và phư ơ ng phá p cứ u. Chấ t liệ u ban đ ầ u đ ư ợ c dù ng đ ể cứ u vị tấ t đ ã là ngả i. Ngư ờ i ta đ ã thử nhiề u chấ t liệ u và câ y cỏ khá c nhau, và cuố i cù ng nhậ n thấ y ngả i cứ u có ư u đ iể m hơ n cả. Ngả i cấ t trữ lâ u nă m lạ i tố t hơ n ngả i cò n tư ơ i.

Nhữ ng phá t hiệ n khả o cổ gầ n đ â y về đ ờ i Tâ y Há n giú p ta khá m phá sự thự c hà nh châ m cứ u vớ i kinh mạ ch. Hai vă n bả n ché p tay mô tả rằ ng thâ n thể có 11 mạ ch mà tê n củ a cá c mạ ch nà y cũ ng tư ơ ng tự như tê n cá c mạ ch trong lý thuyế t cổ đ iể n. Mộ t hì nh nhâ n nhỏ bằ ng gỗ sơ n mà i mà u đ en (đ ư ợ c chô n trễ lắ m là khoả ng nă m 118 tcn) bê n trê n có vẽ cá c mạ ch mà u đ ỏ. Hì nh nhâ n đ ư ợ c tạ o tá c mộ t cá ch tư ợ ng trư ng về cấ u trú c xư ơ ng, cơ bắ p, và hệ đ ộ ng-tĩ nh mạ ch, như ng khô ng cho thấ y cá c huyệ t châ m cứ u. Hai vă n bả n và hì nh nhâ n nà y là nhữ ng nỗ lự c chí nh thứ c hoá cá c ý tư ở ng về kinh nghiệ m và việ c là m giả m đ au đ ớ n.

Trư ớ c khi phá t hiệ n đ ư ợ c hì nh nhâ n gỗ nà y, ngư ờ i ta đ ã phá t hiệ n đ ư ợ c cá c hì nh nhâ n bằ ng đ ồ ng và giá m đ ị nh niê n đ ạ i là có từ đ ờ i Bắ c Tố ng. Nhữ ng hì nh nhâ n đ ồ ng rỗ ng ruộ t nà y thể hiệ n hệ thố ng kinh mạ ch và cá c huyệ t vị, và dù ng đ ể dạ y y thuậ t. Hì nh nhâ n đ ư ợ c phủ mộ t lớ p sá p mà u và ng, bê n trong đ ư ợ c đ ổ nư ớ c. Khi họ c sinh châ m kim xuyê n qua lớ p sá p và xoi đ ú ng và o mộ t huyệ t thì nư ớ c chả y ra ngoà i.

Châ m cứ u hì nh thà nh mộ t bộ phậ n Trung y «cao cấ p» cho giớ i thư ợ ng lư u. Châ m cứ u rấ t phổ biế n trong triề u đ ì nh đ ờ i Đ ư ờ ng và là mô n họ c chí nh thứ c trong Thá i Y Việ n đ ờ i Tố ng. Tuy nhiê n có lú c cá c y sư phỉ bá ng châ m cứ u là nguy hiể m, là cô ng việ c củ a phụ nữ hay củ a thầ y lang khô ng chuyê n. Nă m 1822 (niê n hiệ u Đ ạ o Quang đ ờ i Thanh), châ m cứ u bị cấ m dạ y trong Thá i Y Việ n. Và vớ i sự lấ n á t ngà y cà ng mạ nh củ a Tâ y y và o đ ầ u thế kỷ XX, sự thự c hà nh châ m cứ u cà ng í t đ i tuy rằ ng nó khô ng bao giờ bị triệ t tiê u. Suố t chiế n dị ch đ ề cao di sả n dâ n tộ c và o cuố i thậ p niê n 1950 củ a Mao Trạ ch Đ ô ng, châ m cứ u đ ư ợ c hồ i sinh vớ i việ c thà nh lậ p cá c cơ sở trị liệ u, dư ỡ ng đ ư ờ ng, và cá c trung tâ m dạ y châ m cứ u.