Ішкі сөлініс бездері гормондарының әсерін зерттеу.

а) Инсулиннің ақ тышқ андарғ а тигізетін ә сері.

Инсулин ұ йқ ы безінің эндокриндік бө лімінің (Лангерганс аралшық тарында) В-клеткаларында тү зіледі. Адам жә не омыртқ алы жануарлардың организміндегі қ ан қ ұ рамындағ ы қ ант (глюкоза) мө лшерін азайтатын жалғ ыз гормон - инсулин болып саналады. Организмге сырттан кө п мө лшерде инсулин енгізілсе, қ андағ ы қ ант мө лшері 2, 250 м/моль-ден тө мен болады (гипогликемия). Мұ ндай жағ дайда мидың глюкозамен қ амтамасыз етілуі бұ зылып, организмде гипогликемиялық талық су байқ алады.

Жұ мысты орындау: Тә жірибе алдын ала 24 сағ ат ішінде аш отырғ ан екі тышқ анғ а жасалады. Ә р тышқ анның қ ұ рсақ терісінің астына 1 мл инсулин егіледі де, оларды жекелеп шыны ыдыстың астына отырғ ызады. Бақ ылауда болатын тышқ анның қ ұ рсағ ына 1 мл 10%-тік глюкоза ерітіндісі бірден егіледі. Сонан кейін белгілі уақ ыт ішінде тә жірибедегі тышқ андардың кү йі мен мінез ө згерістеріне кө ң іл аударып, бақ ылау жү ргізіледі. Тә жірибедегі тышқ анда 40-50 минуттан кейін гипогликемиялық талық судың белгілері (жү ндері тікірейгені, тыныс алуы жиілегені, дене тұ лғ асы мен қ алпы бұ зылғ аны, қ ұ рысуы жә не т. б.) байқ алады. Қ оршағ ан орта температурасы жоғ ары болғ ан сайын инсулиннің ә сері жедел басталады. Егер еттердің қ ұ рысуы 20 с аса ұ зақ созылса, бұ л жануарлар ө ліп кетуі мү мкін. Сондық тан дер кезінде тә жірибедегі тышқ анның қ ұ рсағ ына 1 мл 10%-тік глюкоза егілсе, бірнеше минуттан кейін оның жағ дайы оң алып, алғ ашқ ы қ алпына келеді. Ал бақ ылауда болғ ан тышқ анда мұ ндай гипогикемиялық талық судың белгілері болмайды.

Жұ мыс орындалғ аннан соң тә жірибенің нә тижесін талдап, қ орытынды жасау керек.

б) Галли-Майнини реакциясы.

Бұ л реакция жү ктіліктің ерте кезең ін анық тауғ а мү мкіндік береді, сондық тан клиникалық маң ызы зор.

Жұ мысты орындау: Тә жірибені аталық жынысты бақ ағ а жасайды. Ол ү шін алдын ала дә рі тамызғ ышпен бақ аның қ атпаршақ ішегінің (клоака) сұ йығ ын алып, зат шынысының ү стіне тамызады да, микроскоп астында оны қ арайды. Қ алыпты жағ дайда бұ л сұ йық тық та бірен-саран кілегейлі қ абаттың клеткаларынан басқ а ешқ андай клеткалар кө рінбейді. Сонан кейін бақ аның лимфа қ абына анализге алынғ ан жү кті ә йелдің 1-2 мл кө лемдегі несебін шприцпен егеді де, оны аздау су қ ұ йылган ыдысқ а отырғ ызып қ араң ғ ылау жерде ұ стайды. Бір сағ аттан кейін қ айтадан бақ аның қ атпаршақ ішегінің сұ йығ ын алып, микроскоптың астында зерттейді. Егер зерттеуге алынғ ан расында жү кті ә йелдің несебі болса, онда осы сұ йық тық тың ішінде кө птеген сперматозоидтар кө рінеді. Себебі жү кті ә йелдің несебінің қ ұ рамында хориональды гонадотропин болады. Бұ л гормон бақ аның аталық жыныс клеткаларының тү зілуін (сперматогенезді) кү шейтеді.

Тә жірибенің соң ында, протокол жазылатын дә птерге микроскоп астындағ ы ө згерістердің суретін салып, қ орытынды жасау керек.