Шоғырландыру процедуралары.

Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілік нысанын қ ұ рудың негізгі мақ саты бас жә не еншілес кә сіпорындардың қ ызметін бірегей етіп кө рсету. Мысалы шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланста бас жә не еншілес кә сіпорындардың мү ліктері бірге кө рсетілетін болады. Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептіліктің қ олдану аясы: еншілес кә сіпорындары бар компаниялар, кә сіпорындар.

Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілік компанияларды біріктірген жағ дайда сол жө нінде ақ парат беруі тиіс. Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілік нысанын қ ұ ру процедуралары:

27 Қ аржылық есептіліктің халық аралық стандартына сә йкес Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілік нысандарын қ ұ ру барысында бас жә не еншілес компаниялардың активтері мен міндеттемелері, капиталдары, кірістері мен шығ ыстарының сә йкес баптарының қ осылулары арқ ылы жү зеге асырылады.

Шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілік нысандарында ақ параттар топ жө нінде бірегей кә сіпорын негізінде берілу ү шін қ ажеттісі: бас компанияғ а салынғ ан инвестициялардың баланстық қ ұ ны жә не ә рбір еншілес компанияларғ а салынғ ан капиталдың бір бө ліктері бас компанияғ а қ атыстыны еншілес компаниялардан алып тастап отырамыз. Шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланс қ ұ ру ү шін бас жә не еншілес кә сіпорынның баланстарын қ арастырамыз:

Егер бас компания еншілес компанияның акцияларын 100% сатып алып, оның қ ұ ны сә йкесінше компанияның баланстық қ ұ нына тең. Еншілес кә сіпорынның баланстык қ ұ ны 75000 $ тең болады (85000-10000).

Бас компанияның бухгалтерлік есебінде кө рсетіледі:

ДТ еншілес компанияғ а инвестиция 75000

КТ ақ ша қ аражаттары 75000

Шоғ ырландырылғ ан баланс қ ұ ру ү шін жұ мыс кестесі қ ұ рылады:

Сатып алғ аннан кейінгі шоғ ырландырылғ ан баланс:

Шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланста кішігірім ү лес бас компанияның акционерлік капиталынан, міндеттемелерінен жеке кө рсетілуі тиіс.

Мысалы:

Бас компания еншілес компанияның акциясының 90%-ын сатып алды. 67500$

Еншілес компанияғ а салым, яғ ни 67500$ оның акционерлік капиталы 75000-нан алынып тасталады, сонда айырма 7500$ кішігірім ү лес болып табылады. Осы кішігірім ү лес шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланста екі тү рлі ә діспен кө рсетуге болады:

1) Бұ л ү лесті ұ зақ мерзімді міндеттеме мен акционерлік капиталдың арасында кө рсетуге болады.

2) Акционерлік капиталды кішігірім акционерлік ү лес деп кө рсетуге болады.

Кішігірім ү лес: 7500

Жай акция: 600000

Бө лінбеген пайда: 200000

Барлық акционерлік капитал: 807500

Сатып алу мерзіміне шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланс қ ұ ру ү шін жұ міс кестесі:

Мысалы:

Б компаниясының 100%-ы А компаниясының иелігінде.

А компаниясының бухгалтерлік балансы: (мың тең ге)

Б компаниясының бухгалтерлік балансы: (мың тең ге)

шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланс қ ұ ру қ ажет?

Шешуі:

Шоғ ырландырылғ ан бухгалтерлік баланс қ ұ ру ү шін жұ мыс кестесі:

Мысалы:

HLTD бас компания еншілес SLTD компаниясының 31.12.2010 жылы 100% акциясын сатып алды. Ескерту:

1) Топтық акционерлік капитал ә р уақ ытта HLTD бас компанияның акционерлік капиталы.

2) Инвестициялық салымның бастапқ ы қ ұ ны жойылады, ол ауысады.

Бас компанияның жеке қ аржылық есептілігінде еншілес компанияларғ а инвестиция шоғ ырландырылғ ан есептілікте кө рсетілуі ү шін мынадай жағ дайлар ескерілуі тиіс:

1) Нақ тылы ө зіндік қ ұ ны бойынша;

2) 39 Қ ЕХС-на сә йкес салымдарды тану ә діл қ ұ ны бойынша ескерілуге тиісті.

Егер бас компания жоғ ары бас компанияғ а бағ ынышты болғ ан жағ дайда тө менгі бас компанияның шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілік нысандарын қ ұ ру, қ ұ рмауы жоғ ары бас компанияғ а байланысты.

Салынғ ан салым инвестордың бухгалтерлік балансында бастапқ ы қ ұ ны бойынша кө рсетілуі тиіс. Мұ ндай салым инвестордың активтеріне бақ ылау жасауды қ амтамасыз етеді, себебі: салынғ ан салымдарғ а байланысты бастапқ ы қ ұ н ө згеріп отырады.

МЫСАЛЫ: H жә не S екі компаниялары

H S

80% S компаниясына салым 100 -

Таза активтер 900 1800

Барлығ ы: 1000 1800

1800*80% =1440$ (инвестиция қ ұ ны)

Соң ғ ы есепті кезең ге еншілес компаниялары бар бас компания ө зінің жеке қ аржылық есеп нысандарына қ оса шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есеп нысандарын қ ұ руғ а тиесілі. Ә детте,

1) еншілес компаниялары бар бас компания шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есеп нысандарын қ ұ руғ а міндетті;

2) Оғ ан қ осымша шоғ ырландырылғ ан баланс, жиынтық, жылдық табыс туралы есептілік ж\е оларғ а сә йкесінше қ осымша ескертпе беруге тиісті.

Жалпы шоғ ырландыру-инвестицияның бастапқ ы қ ұ нын бас компания есептілігінде ө згерту, яғ ни инвестицияның дә л сомасын айқ ындау болып табылады. Есепті кезең де еншілес компанияның бас компаниядағ ы таза активіндегі ү лесін кө рсету, мысалы:

Сатылып алынғ ан қ ұ н - 1000 800(бас комп-ғ ы ү лесі)+200(гудвил)

Ағ ымдағ ы қ ұ н -1000 1200(баланс шоғ ыр/н кейінгі) + 200(гудвил)

МЫСАЛ:

31.12.2010 жылы

31.12.2010 жылы «Н» бас компаниясы «S» компаниясының 100% акциясын сатып алғ ан. Еншілес «S» компаниясының бө лінбеген пайдасы сатып алғ ан кү ні 100 % ды қ ұ рағ ан.

Шоғ ырландырылғ ан баланс:

Таза активтерді есептеу: Гудвиллді есептеу:

Бө лінбеген пайданы есептеу:

Мысалы:

H S

Негізгі қ ұ рал 1400 1000

S копаниясына салымның баст қ ұ ны 1200

Таза ағ ыдағ ы актив 700 600

Барлығ ы: 3300 1600

H S

Акцион.капитал 100 900

Бө лінбеген пайда 3200 700

Барлығ ы 3300 1600

Қ осымша ақ парат: 2жыл бұ рын бас H компаниясы еншілес S компаниясының 100% акциясын сатып алғ ан. S копаниясының бө лінбеген пайдасы сатып алынғ ан кү ні 100$ды қ ұ рағ ан. Сатып алынғ ан кү ннен бастап гудвилдің 80$-ғ а кеміген.

Гудвилл 120

Негізгі қ ұ рал 2400

Ағ.таза актив 1300

Барлығ ы: 3820

Ак.капитал 100

Бө лінбеген пайда 3720

Барлығ ы: 3820

Таза активін қ ұ рамыз:

Есепті кезең Сатып алынғ ан қ ұ н

Ак.капитал 900 900

Бө лінбеген пайда 700 100

Барлығ ы: 1600 1000

Гудвилл:

Бастапқ ы қ ұ ны 1200

Таза активтегі ү лесі (1000)

Барлығ ы: 200

Қ ұ нсыздануы 80

Активтің қ ұ рамына кіргені 120

Бө лінбеген пайда:

H 3200

S 600

Шығ ысталғ ан гудвил 3720

МЫСАЛ: Бақ ыланбайтын акционерлердегі ү лесі.

31/12/2010 Hжә не S компаниялары.

Қ осымша ақ парат: 2 жыл бұ рын бас H компаниясы еншілес S компаниясының 80 % акциясын сатып алғ ан. S компаниясының сатылып алынғ ан кү нгібө лінбеген пайдасы 150 долларды қ ұ рағ ан. Сатып алғ ан кү ннен бастап гудвилл 208 долларғ а қ ұ нсызданғ ан.

Шоғ ырландырылғ ан баланс:

Бө лінбеген пайда =80%(1130-150) 800

2000+800-208=3132