тақырып: Акциядан пайда. 33ҚЕХС

Акциядан пайда 33Қ ЕХС арқ ылы реттеліп отырады. Акциядан пайда компанияның уақ ыт аралығ ында пайда ө згерісі тенденциясын сипаттайды.Жалпы, бұ л кө рсеткіш таза есептік пайдағ а қ арағ анда тиімдірегі деп есептеледі. Себебі ол мерзім ішіндегі салым жө ніндегі еш ақ паратты қ амтымайды жә не бұ л кө рсеткіш компанияларды бір-бірімен салыстыру ү шін қ олданылмайды. №33Қ ЕХС компанияның жеке қ аржылық есептілігінде қ олданылады жә не бұ л компаниялардағ ы акциялар ашық нарық та ә р уақ ытта айналыста болады. Сонымен қ атар, №33Қ ЕХС шоғ ырландырылғ ан қ аржылық есептілігінде қ олданылады. Яғ ни бас кә сіпорын міндетті тү рде №33 Қ ЕХС негізінде ө з есептіліктерін жү ргізуге тиіс. Сондық тан бұ лар шоғ ырландырылғ ан қ аржылы есептілік нысандарын қ ұ рғ ан жағ дайда міндетті тү рде №33 Қ ЕХС талабын орындауы тиіс.

Қ арапайым акция – бұ л басқ а ү лестік қ ұ ралдармен салыстырғ анда ең тө менгі статустағ ы ү лестік қ ұ рал болып табылады.

Ү лестік қ ұ рал – бұ л компанияның барлық міндеттемелерін алып тастағ аннан кейінгі активті растайтын қ ұ қ ық жө ніндегі кез-келген келісім-шарт.

Конвертацияланатын қ ұ рал – бұ л оның иегеріне қ арапайым акция алуғ а қ ұ қ ық беретін келісім-шарт немесе қ аржылық қ ұ рал.

Варранттар мен опциондар – бұ л оның иесіне қ арапайым акция сатып алуғ а қ ұ қ ық беретін қ аржылық қ ұ рал болып табылады.

Акцияғ а базалық пайданы есептегенде ескеруге тиіс жағ дайлар:

· Қ арапайым акция иегерлеріне тиісті мерзім ішіндегі таза пайда жә не зиянды;

· Қ арапайым акция иегерлеріне жә не олар ө з қ ызметтерін ә рі қ арай жалғ астырамыз деген акционерлерге тиісті мерзім ішіндегі таза пайда немесе зиян.

Акцияларғ а базалық пайда қ арапайым акция иегерлеріне мерзім ішіндегі олардың таза пайдалары мен зияндарын мерзім ішіндегі айналыстағ ы қ арапайым акциялардың орта санына бө лу арқ ылы анық талады.Акцияғ а базалық пайда анық талғ ан жағ дайда 1)қ арапайым акция иегерлерінің таза пайда, зияндары; 2) қ арапайым акция иегерлерінің жә не олардың ө з қ ызметтерін ә рі қ арай жалғ астыратындық тарына тү зету енгізу арқ ылы таза пайда мен зияндарын, сонымен қ атар, артық шылығ ы бар акционерлердің дивиденттерін салығ ы алынып тасталғ аннан кейінгі артық шылығ ы бар акционерлердің дивиденттерін жә не бақ ыланбайтын акционердің ү лестерін ескере отырып анық тауы қ ажет.

Артық шылығ ы бар акция бойынша дивиденттер 2-ге бө лінеді: куммулятивті, куммулятивті емес.

Куммулятивті дивиденд егер мерзім ішіндегі дивиденттердің тө ленетіні туралы жария болмағ ан жағ дайда бір-біріне қ осылып отырылады.

Куммулятивті емес дивиденд егер мерзім ішінде дивидент жариланбағ ан жағ дайда оның иегерлері оны алу қ ұ қ ығ ын да жоғ алтады.

Қ арапайым акцияның орташа саны- акцияғ а пайданы есептеу ү шін қ арапайым акцияның саны мерзім ішіндегі айналыстағ ы акциялардың орташа санына тең етіп алынады. Қ арапайым акциялар санына мерзім ішінде шығ арылғ ан немесе тө ленген акцияларды ескере отырып тү зетулер енгізуі тиіс. Акция шығ аратын акционерлер ө здері шығ аратын акцияларын эмиссия деп атайды. Эмиссияны тө леу бірнеше ә дістермен жү зеге асады:

1) Эмиссия ақ ша қ аражаттары ү шін;

2) Басқ а компанияның бақ ылау пакетіне айырбас ү шін;

3) Қ арыздарды ө теу ү шін.

Осығ ан байланысты компанияның пайдасы да ө згеріп отырады. Сондық тан акциялар есепке олардың шығ аратын кү ні енгізілуі тиіс. Эмиссиялар тө лемақ ы алу немесе жең ілдікпен эмиссиялар болуы мү мкін. Жең ілдікпен 1 акцияғ а есептелетін коэффициент жең ілдік коэффициенті.

1.Мысалы: А кә сіпорнында қ аң тар 2009жылы айналыста 1млн акциясы болды. Ал 31.03.2009 жылы шығ аруғ а қ ұ қ ық 1 жаң а акция 5 айналыстағ ы акцияның ә р біреуі ү шін. Ал оның сатылу бағ асы 90тиын, акцияның нарық тық қ ұ ны-1тг.

Т/К акцияғ а пайданы есептеу ү шін қ анша акция санын қ олдануғ а тиіспіз.

1000000*3/12=250000*1/0, 9833=254246

31.12.09 1200000*9/12=900000

Акция сомасы

5 1бірлік 5

1 0, 9тг 0, 9

6 5, 9

Жең ілдік эмиссиясы: 5, 9/6=0, 9833

2.Мысалы: Х кә сіпорнында 01.01. 1млн акция қ олданыста болғ ан. 28ақ пан нарық тық қ ұ ны б/ша 200мың акция шығ арылғ ан. 31.07 ә рбір айналыстағ ы 3акцияғ а 1 жең ілдік эмиссиясы жү зеге асырылғ ан. 31.11 нарық тық қ ұ ны б/ша 250мың акция шығ арылғ ан.Акцияғ а базалық пайданы есептеу ү шін қ анша акция қ олданылады?

1.01 – 28.02

1000000*2/12*4/3= 222222

1.03 – 30.07

1200000*6/12*4/3=800000

1.09 – 30.11

1600000*3/12=400000

1.12 – 31.12

1850000*1/12=154166