Иммундық жауап

Ә ртү рлі жағ дайғ а байланысты иммундық жауап иммунитетке жауапты жасушалар жасушалық немесе гуморальдық тү рмен жү ргізеді. Иммунитетке жауапты жасушалар – антиген ұ сынатын (презентация), реттеуші, иммундық реакцияны реттейтін жә не иммундық жауаптың ә серленушісі болып бө лінеді. Антиген ұ сынатын (кө рсететін) жасушаларғ а моноциттер, макрофагтар, эпителиальды жасушалар, терінің пигментті жасушалары (лангерганс жасушалары) жә не басқ алар кіреді. Реттеуші жасушаларғ а Т- жә не В- лимфоциттері, супрессорлар, контрсупрессорлар, естелік Т-лимфоциттері жатады. Иммунитет жауабының ә серленушілеріне Т- жә не В-киллерлер жә не негізгі антиденелер ө ндіретін В-лимфоциттері жатады. Айырша безде жетіліп шық қ ан Т-лимфоциттер пейер табақ шасына кіріп, онда киллерлер, хелперлер, индукторлар, супрессорлар, амплифайерлер, контрсупрессорлар болып толық жетіледі. Т-хелперлер антиген туралы хабарды Лангерганс жасушаларынан алып, осы антигенге қ арсы жасушалық жә не гуморальдық иммундық реакцияны қ осады. Т- супрессорлары иммунологиялық реакцияларды басады. Т-контрсупрессорлар супрессорлардың тежеуін алып тастайды.

Т-киллерлер микоздарды, қ арапайымдыларды, ішінде вирустары жә не бактериялары бар жасушаларды жояды. Мутациямен ө згерген ө з жасушаларымызды табиғ и киллерлер жояды.

Т-хелперлер Тх-1 жә не Тх-2 болып бө лінеді. Тх-1 хелперлердің ішінде IgG, A-ның синтезін, Т-В-хелперлерін жә не Т-лимфоциттерін жә не жоғ ары сезімталдық тың баяу реакциясын белсендіретін Т-Т-хелперлері (амплифайерлері) бар (9-сурет).

Тх-1 жә не Тх-2 бірін-бірі баса алады.

Т-супрессорлардың IgG-ның Fс- бө лігіне рецепторлары жә не арнайы ү стің гі СД8 антигені бар.

Т-киллерлердің де СД8 – антигені бар. Т- киллерлер сияқ ты К- жасушалар, табиғ и киллерлер, макрофагтарда киллинг жү ргізеді. Бұ л жасушалар ө згерген ө з жасушаларын, ракқ а ұ шырағ ан жасушаларды, қ арапайымдыларды жә не микоздарды ө лтіреді. Ә рқ айсысының киллинг жү ргізу ә дістері ә ртү рлі. Т-киллердің тек бір антигенді ғ ана танитын қ абілеті бар, осы антиген нысана-жасушаларының ү стінде болса, киллинг жү реді жә не IgG- мен жабылғ ан жасушаларды ө лтіреді.

К – жасушалары жә не макрофагтар тек IgG мен жабылғ ан жасушаларды ө лтіреді.

Табиғ и киллерлер ең кө не жә не бірінші қ орғ аныс болып саналады. Табиғ и киллерлер сенсибилизациясыз, мутациямен ө згерген жасушаларды немесе ішінде жұ қ пасы бар жасушаларды ө здері танып, жояды. Т-жасушалардың мутациядан, ө сіндіден, микоздардан, жасуша ішіндегі жұ қ падан қ орғ ануын жасушалық иммунитет дейді.

Гуморальдық иммунитетті ә ртү рлі антигендерге қ арсы антиденелер тү зетін В – лимфоциттері жү ргізеді. В – лимфоциттері сү йек миынан шығ ып, ішектегі пейер табақ шаларында жетіледі. Антидене Faв – фрагментімен антигенмен жә не Fс – фрагментімен макрофагтардың рецепторларымен байланысады, К – жасушаларды жә не комплементті белсендіреді.

Fс – фрагменттің қ ұ рылысы иммуноглобулиндердің жә не субкластарының ерекшелігін кө рсетеді. В – лимфоциттерінің барлық функциясын Т – хелперлер, супрессорлар жә не контрсупрессорлар реттейді. IgМ-ның синтезінің IgG-ге ауысуына Т-хелперлер жауапты.

IgG/IgМ қ атынасы Т-хелперлердің функциясының белсенділігін кө рсетеді.

Гуморальдық иммундық жауап қ ызыл сү йек миының бақ ылауымен ертінді белоктарғ а, липополисахаридтерге, экзотоксинге, жасуша сыртындағ ы паразиттерге қ арсы дамиды. Гуморальдық иммунды жауаптың екі варианты бар. Егер иммундық жауабы Т-тә уелсіз антигенге қ арсы болса, оны қ арапайым жауап дейді. Ө йткені кейбір антигендер Т-лимфоциттерді ө здері белсендіреді. Мұ ндай жағ дайда IgМ синтезі болғ анмен естелік клеткалар пайда болмайды.

Егер иммундық жауабы Т-тә уелді антигенге жү рсе Т- жә не В- лимфоциттердің кооперациясы пайда болады. Иммун жауабы мынандай кезең дерден тұ рады:

а) антигенді тану;

б) антигенді ұ сыну – макрофаг антигенді жұ тып, ыдыратады, МНС І жә не МНС ІІ белоктарымен байланыстырып, мембрана ү стіне шығ арады;

в) Т-хелперге хабар беру;

г) В – лимфоциттердің бласттрансфармациясы, бластардың плазмоциттерге жә не естелік В-жасушаларына айналуы;

д) антиденелер синтезі жә не антигендердің элиминациясы.

Т-киллерлер бө где жасушалармен кездескенде мембранасын бұ затын перфорин шығ арады. Т- ә серленгіштер хемотаксис, макрофагтардың жә не лейкоциттердің миграциясын басатын, белсендіретін факторларды шығ ару арқ ылы ә сер етеді. Микробтардың ошағ ында гранулемағ а айналатын инфильтрат қ ұ рылады. Инфильтратты фибробластар қ оршап, коллагендер ө ндіріп гранулема пайда болады. Гранулема қ абыну процесін шектеп, денеге тарауына бө гет жасайды.

Иммундық жауабында ерекше рө л цитокиндерге жатады. Олар иммунитет жауабында ә ртү рлі лейкоциттердің ө зара қ арым-қ атынасын қ амтамасыз ететіндіктен, интерлейкиндер деп атайды.

Гуморальдық иммунитет жауабында антигенге қ арсы ә уелі иммуноглобулин М, одан кейін IgG қ ұ ралады. Антиген екінші рет организмге тү скенде бұ л процесс тез жә не қ арқ ынды жү реді.

Сонымен, антигеннің белсендіруімен жү ретін иммундық жауап бірнеше кезең мен жү реді. Ә уелі антиген макрофагта ө ң деледі, ө ң деліп шық қ ан антиген кіші лимфоциттермен кездесіп, оларды сенсибилизацияғ а шалдық тырады. Олар лимфобластарғ а айналып антиденелер шығ атын плазмалық жасушалар қ ұ рады. Лимфобластар сенсибилизациясы бар лимфоциттерге айналып, жасушалық иммунитеттің сезімталдығ ы жоғ ары жү ретін реакцияларына қ атысады.

Келесі кезең де антиденелер сә йкесті антигендермен байланысып комплементті белсендіреді жә не сегментядролы лейкоциттерді айналасына тартып, жинайды. Осымен иммунологиялық зақ ымданудың қ абыну фазасы пайда болады.