Нимә һуң ул аң? Үҙгәрә торған төшөнсәме? Үҙгәрмәй торғанмы?

О л о н

(Булғ ан хә л)

Бер саҡ, яҙ ғ ы ташҡ ын ваҡ ытында, йылғ а аҫ тындағ ы суйыр таштарғ а ла, бер-береһ енә лә ҡ аҡ лығ ып, ә ллә ниндә й сә йер тауыштар сығ арып боҙ китә башлағ ан мә лдә, ө с-дү рт аҙ налыҡ ҡ ына ҡ олон Инйә ргә тө шө п киткә н. Ҡ олондоң тө шө ү е булғ ан, артынан бейә ырғ ығ ан. Халыҡ шаулашып яр буйына йыйыла башлағ анда, мин мә ктә птә н эштә н ҡ айтып килә инем. Яр текә. Ағ ым кө слө. Эре-эре боҙ ҙ ар бер яҡ тан — кешелә рҙ е, икенсе яҡ тан ҡ олон менә н бейә не ярғ а яҡ ын ебә рмә й. Яр ҙ а ишелеп тө шө рҙ ә й генә. Бейә ү ҙ е һ ыуҙ ың ташҡ ын яғ ынан йө ҙ ә, ҡ олонон томшоғ о менә н ярғ а табан этә ргә н була. Ҡ олонҡ айҙ ың башы саҡ -саҡ кү ренеп ҡ ала, алыҫ тан тырпайып ике ҡ олаҡ ҡ ына кү ҙ гә салына. Яр буйлап тағ ы бер ат ярһ ып сабып ү теп китте. Ни эшлә п ҡ отҡ арышмайһ ығ ыҙ, тигә н кеү ек тойолдо уның ҡ арашы. Ат кү ҙ ендә йә ш кү ргә нем юҡ ине. Ә ле уның кү ҙ ендә йә ш сағ ылып ҡ алғ андай булды. Шаулашҡ ан-сыулашҡ ан халыҡ ты ярғ а яҡ ын ебә рмә йҙ ә р, ҡ олондо ҡ урҡ ытып ҡ уймағ ыҙ, тиҙ ә р. Ә егеттә р Инйә рҙ ең һ ө ҙ ә к яры яғ ына йү герҙ е. Ҡ атындар, ҡ олондо йә ллә й, иҫ ә н ҡ алырына ышанмай ҙ а башланылар. Бына бер саҡ, байтаҡ араны ү теп, бейә менә н ҡ олон ярҙ ың һ ө ҙ ә к еренә килеп етте. Егеттә р боҙ ҙ ан боҙ ғ а һ икереп, ҡ олонҡ айҙ ың ҡ олағ ынан элә ктереп ө лгө рҙ ө лә р ҙ ә, ҡ улғ а-ҡ ул тотоношоп, бер-береһ ен һ ә м ҡ олондо тартып та сығ арҙ ылар. Ирҙ ә р ҡ олон менә н бейә ө ҫ тө нә толоп ябындыра һ алдылар, ашыҡ тырып ҡ аршылағ ы ихатағ а алып инеп киттелә р. Бейә һ ен – һ арайҙ а, ҡ олонон – ө йҙ ә араҡ ы менә н ыуып, йылындырып ҡ отҡ арып ҡ алғ андар. Яр буйынан улар ө сө н кө йө п-янып сабыулап йө рө гә н бейә тегелә рен сығ арғ анды ҡ апҡ а тө бө нә н китмә й кө тө п алғ ан.

Ә сә йлек тойғ оһ о ниндә й ғ ә жә п! Балаһ ы ө сө н утҡ а ла инә, һ ыуғ а ла ташлана. “Ү ҙ бауырым” тигә н тойғ о аң ғ а тә биғ ә ттә н ү к һ алына. Ҡ олонон ҡ отҡ арырғ а тип боҙ ло һ ыуғ а ташланғ ан инә бейә... Уның хә ү ефен аң лап, кешелә рҙ ә н ярҙ ам һ орағ андай, яр буйлап сабыулап йө рө гә н икенсе бейә... Мин башта айғ ыр шулай сабып йө рө ймө икә н, тип уйлағ айным, ул кү ршелә ренең бейә һ е булып сыҡ ҡ ан.

Анғ а һ алынғ ан ә сә йлек тойғ оһ о ниндә й кө слө! Ҡ ан аша кү скә н башҡ а холоҡ -фиғ ел дә, ҡ ылыҡ -ғ ә ҙ ә т тә шулай кө слө буламы икә н?

Юҡ. Тормошта булғ ан бик кү п ваҡ иғ аларҙ ы кү ҙ ә теп яһ алғ ан һ ығ ымталар бының киреһ ен иҫ батлай.Ү ҙ тә рбиә менә н шө ғ ө ллә нгә н кеше тә рбиә не генә тү гел, хатта ҡ андан һ алынғ ан аң ды ла ү ҙ гә ртә ала. Маҡ сат ҡ уйырғ а һ ә м Эске энергияң ды эшкә ҡ ушырғ а кә рә к.

Эске энергия иҫ китмә ле кө скә эйә. Уның аша ҡ анғ а һ алынғ ан, ә ммә ваҡ ытлыса ойоғ ан, йоҡ омһ орағ ан тойғ оларҙ ы уятып ебә рергә, камиллашыуғ а ынтылыш бирергә мө мкин.

“Шоң ҡ ар” журналы уҡ ыусыларына шундай ү тенесем бар: ү ҙ тә рбиә менә н шө ғ ө ллә неп, эске энергияһ ын уятып ебә реп, насар ғ ә ҙ ә ттә ренә н ҡ отолғ андар хаҡ ында яҙ ығ ыҙ ә ле.

“Арғ ымаҡ ”лы булыуғ а табан ырамлы ғ ына аҙ ым булыр был.

Тә биғ ә ттә н бирелгә н иҫ китмә ле мө мкинлегең де файҙ алан

Анғ а һ алынғ ан аң ды фә ҡ ә т эске кө с тә ьҫ ире менә н генә уятып була. Ә эске кө стө йә нлә ндереп ебә реү кешенең ү ҙ енә н тора. Психотерапия алымдары тә биғ ә ттең ошо серенә, ә кешенең тап ошо мө мкинлегенә нигеҙ лә нгә н һ ә м иҫ китмә ле һ ө ҙ ө мтә лә р бирә.

Аң дағ ы йоҡ омһ орағ ан ҡ айһ ы бер тойғ оларҙ ы уятып, булмышың ды ү ҙ гә ртерлек кө скә ә йлә ндереп ебә реү ҙ ә һ ү ҙ кө сө нө ң ә һ ә миә те ғ ә йә т ҙ ур.

Тел телеп һ ала, тип юҡ ҡ а ә йтмә гә ндә р. Һ ү ҙ кө сө менә н ни телә һ ә ң, шуны эшлә п була. Телә йһ ең икә н — яраштыр, телә йһ ең икә н — талаштыр. Телә һ ә ң — һ ауыҡ тыр, телә һ ә ң — ғ ү мерлек сиргә һ ал.

Бер ваҡ иғ а. “Башҡ ортостан” /Ул саҡ та “Совет Башҡ ортостаны”/ гә зите редакцияһ ында сибек кенә, кә ү ҙ ә гә бә лә кә й генә бер ир эшлә й ине. Ҡ атыны уны һ анғ а һ уҡ май ташлап сығ ып киткә н. Ә ир кеше – А. Б. ағ ай йә шә ү ҙ ә н тамам тө ң ө лгә н.

Машинистка ҡ атындар бик шаян да, кешегә иғ тибарлы ла, хә стә рлекле лә була торғ айны. Орҡ оя Хә йбуллина, Фә ниә Гә рә ева апайҙ ар менә н һ ө йлә штек тә: “Был ағ айҙ ы маҡ тап, кү ң елен кү тә реп, ирә йтеп ебә рә йек ә ле, юҡ ҡ а сығ ып ҡ уймаһ ын, йә ш бит ә ле, бә лки, ө йлә нер ҙ ә. Һ ә йбә т кеше, ” - тигә н һ ығ ымтағ а килдек. Мин тә ржемә се булып эшлә йем. Ул саҡ тарҙ а тә ржемә не ҡ улдан яҙ ып эшлә мә й, туранан-тура машинисткаларғ а ә йтә инек. Шуғ а гел генә машбюрола була торғ айным. Байтаҡ ҡ ына тә жрибә туплағ ан, донъя кү ргә н ө лкә н апайҙ ар менә н кө ндә р буйы бергә булыу, һ ө йлә шеү, кә ң ә шлә шеү минең ү ҙ емә лә фә һ емле була ине. Ә ле инде кү ҙ алдында шиң ә, юҡ ҡ а сығ а барғ ан ир кешене ҡ урсалап ҡ алыу хаҡ ында кә ң ә ш ҡ орабыҙ.

Ошондай һ ығ ымтағ а килдек. Был ир кешенең башҡ аларғ а оҡ шамағ ан ө ҫ тө нлө гө н табып, ошо ө ҫ тө нлө ктө фә ҡ ә т уның ғ ына ҡ аҙ анышы булараҡ маҡ тарғ а кә рә к. Шул саҡ та ул ү ҙ енә икенсе кү ҙ менә н ҡ арай башлар. Бер кө н шулай кә ң ә ш-тө ң ә ш итешеп һ ө йлә шеп кенә ултыра инек — бә лә кә й генә булып, кү ҙ леген рә тлә й-рә тлә й, башын бик ныҡ эйеп теге ағ ай килеп инде.

— Ағ ай, беҙ тап һ еҙ ҙ ең турала бә хә с алып барабыҙ. Беҙ ҙ ең редакцияла зә п-зә ң гә р кү ҙ ле кеше Ә ниф Бикҡ олов ҡ ына, тиҙ ә р. Ә мин, Һ еҙ ҙ ең дә кү ҙ ҙ ә регеҙ зә п-зә ң гә р, болотһ оҙ кү к йө ҙ ө һ ымаҡ, тием. Ышанмайҙ ар. Кү ҙ легегеҙ ҙ е сисеп, кү ҙ ҡ ыҫ ып ебә регеҙ ә ле йә шерә к машинистка ҡ ыҙ ҙ арғ а, ағ ай. Минең ең елеп ҡ алғ ы килмә й, — тием.

Ағ ай кү ҙ леген сисеп, йылмая-йылмая тирә -яҡ ҡ а ҡ арап алды. Ҡ улъяулығ ын сығ арып бик оҙ аҡ итеп кү ҙ леген һ ө ртө п ултырҙ ы. Ү ҙ е шул арала алмаш-тилмә ш машинисткаларғ а ҡ арай ине һ ә м бер аҙ ҙ ан хатта Эстонияла армияла хеҙ мә т иткә н саҡ та кү ҙ ҙ ә ренең тап-таҙ а зә ң гә рлеге арҡ аһ ында уны эстон егете тип уйлап, эстонса белмә гә не ө сө н тетеп ә рлә гә ндә рен дә һ ө йлә п ебә рҙ е. Унан һ уң, мә ҡ ә лә һ ен баҫ тырып алды ла, кә ү ҙ ә һ ен башҡ а ваҡ ыттағ ығ а ҡ арағ анда ҡ упшыраҡ тотоп, яурындарын яҙ ып, текә баҫ ып, эре-эре аҙ ымлап атлап сығ ып китте.

— Һ ин кү ҙ лек аша уның кү ҙ ҙ ә рен ҡ айҙ ан абайлап ҡ алдың? Кү ҙ ең ү ткер ҙ ә инде. Ысынлап та, зә п-зә ң гә р икә н шул, — тине Фә ниә апай.

Был ваҡ иғ анан һ уң уның галстугын маҡ тап ебә реү, яң ы кү лдә генең килешеү ен, ғ ө мү мә н, уның зауыҡ менә н кейенә белеү ен маҡ тауҙ ар йыш ҡ ына ҡ абатланып торҙ о. Ағ айыбыҙ кү ҙ гә кү ренеп ү ҙ гә реп китте. Шаянлығ ы кире ҡ айтты. Кө лә мә стә р һ ө йлә й, шаян һ ү ҙ ҙ ә р ә йтә башланы. Машинистка апайҙ арҙ ың береһ е уның тапҡ ырлығ ын, отҡ орлоғ он, бер ваҡ ытта ла юғ алып ҡ алмауын, ниндә й хә лдә рҙ ә н дә сығ ыу юлын таба алыуын маҡ таны. “Ү ҙ ең шулай булғ анғ а мә ҡ ә лә лә рең дә уҡ ымлы һ инең ”, — тип тә дә ртлә ндереп ебә рҙ ек. Ағ ай ү ҙ е менә н булғ ан бер ҡ ыҙ ыҡ хә лде лә һ ө йлә п алды.

. “...Яң ы ө йлә нешкә н саҡ. Ағ иҙ ел буйына һ ыу инергә барҙ ыҡ. Кә лә ш һ ыуғ а тө шмә й ҙ ә ҡ уя. Мин ү ҙ ем генә һ ыу инә башлағ айным, бер тө ркө м ҡ ыҙ ҙ ар һ ыу һ ибергә тотондо. Мин дә ҡ аршы һ ибә м тегелә ргә. Бер аҙ ҙ ан ҡ араһ ам, кә лә ш юҡ. Сыҡ һ ам, кейемемде тотош алғ ан да, ҡ айтҡ ан да киткә н. Ни эшлә ргә? Элекке замандағ ы оҙ он трусик, тубыҡ ҡ а етеп тора. Хә ҙ ерге кеү ек плавки тү гел. Йылғ а ярына барып ныҡ ҡ ына итеп һ ығ ып кейҙ ем дә, йү герә -атлай, ҡ улдарҙ ы тигеҙ генә һ елтә й-һ елтә й ҡ айтып киттем, йә нә һ е спортсымын инде...”

Шулай итеп, башын баҫ ып ҡ айғ ығ а бирешеп йө рө гә н ағ айыбыҙ элекке булмышына ҡ айтты ла ҡ уйҙ ы. Бер аҙ ҙ ан ул яң ынанғ аилә ҡ ороп ебә рҙ е. Һ ү ҙ ҙ ең тә ьҫ ир итеү кө сө иҫ китмә ле.