Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Витамин жеткіліксіздігі
|
|
Витамин жеткіліксіздігі авитаминоз, гиповитаминоз жә не жасырын тү рінде кө рінуі мү мкін.
Авитаминоз – тағ ам рационында ұ зақ уақ ыт витаминдерінің толық болмауымен сипатталатын тамақ танудан туындайтын витамин жеткіліксіздігінің айқ ын ауыр тү рі. Авитаминоздар бұ рын соғ ыс уақ ытында кең таралғ ан жә не жабық қ орғ андар мен қ алада кө п болғ ан. Сонымен қ атар, тең із экспедиясына қ атысушыларда жә не басқ а ұ зақ тең із саяхатшыларында авитаминоз кең таралды. Авитаминоздар анық кешенді симптомдары бар белгілі клиникалық кө ріністерімен сипатталады. Кө бірек белгілі авитаминозғ а жататындар: С - авитаминоз (цинга, скорбут), В1-авитаминоз (алиментарлы полиневрит, бери-бери), РР - авитаминоз (пеллагра), В2-авитаминоз (арибофлавиноз), А-авитаминоз (гемералопия, ксерофтальмия), D-авитаминоз (рахит, остеопороз) жә не т.б. Витамин жеткіліксіздігі, оның ішінде авитаминоздар, асқ азан ішек жү йесіндегі кейбір ауруларда тағ аммен тү сетін витаминдердің сің ірілуінің бұ зылуымен болатын екіншілік авитаминоз тү рінде эндогенді дамуы мү мкін.
Витамин жеткіліксіздігінің негізгі тү рлерінің клиникалық белгілері 1 кестеде жү йеленген.
Гиповитаминоз авитаминоздың айқ ын емес тү рі немесе оның бастапқ ы тү рі ретінде қ арастырылуы мү мкін. Гиповитаминозды жағ дайдың кө ріністері аз байқ алады жә не жең іл тү рде ө туімен сипатталады. Гиповитаминоздар ағ заны қ анағ аттандыру ү шін тү сетін витаминдердің шектеулі, жеткіліксіз тү суі негізінде пайда болады.
1 кесте. Витамин жетіспеушілігінің негізгі тү рлерінің клиникалық белгілері жә не кейбір
лабораториялық кө рсеткіштері
| Витамин жеткіліксіздігі | Клиникалық белгілері | Лабораториялық кө рсеткіштер |
| С (аскорбин қ ышқ ылы, аскорбат) | Ерін, мұ рын, қ ұ лақ, тырнақ цианозы, қ ызыл иектің кебірсуі мен кө геруі, тіс аралық емізікшелердің ісінуі, ерінмен басқ анда жә не тіс шайғ анда қ ызыл иектің қ анақ қ ыштығ ы, терінің бозғ ылт жә не қ ұ рғ ақ тығ ы, гипотермия, бірлі – жарымды петехиямен шаш фолликулаларының мү йізденуі. | С витамині тә уліктік зә рде 567, 7 мкмоль/л (10 мг), аш қ арынғ а 1 сағ аттағ ы зә рде 0, 3 мг, плазмада 17, 0 мкмоль (0, 3мг%), лейкоциттерде 567, 8 мкмоль/л (10 мг %). Нестеров бойынша капилляр резистенттілігі 15 петехиядан жоғ ары. |
| В1 (тиамин) | Жылдам психикалық жә не физикалық қ ажу, тә беттің болмауы, іш қ ату, бұ лшық ет ә лсіздігі, аяқ та ауру сезімі жә не жү ргенде аяқ тың қ ажуы, бұ лшық еттердің пальпациясында ауру сезімі, парестезия, гиперестезия, ентігу. | В1 витамині тә уліктік зә рде 100 мкг, аш қ арынғ а 1 сағ аттағ ы зә рде 10 мг, пирожү зім қ ышқ ылы тә уліктік зә рде 30 мг аспау керек, плазмада 114 мкмоль(1 мг%). |
| В2 (рибофлавин) | Еріннің кө геруі жә не қ ұ рғ ауы, онда қ ызыл кайма мен тыртық тар – хейлоз, жырық тар жә не ерін бұ рышында қ абыршақ тар – ангулярлы стоматит, қ ұ рғ ақ ашық қ ызыл тү сті тіл, мұ рын-ерін қ атпарында себорейлі дерматит, жарық тан қ орқ у, коньюктивит, блефарит. | В2 витамині тә уліктік зә рде 30 мкг, аш қ арынғ а 1 сағ аттағ ы зә рде 15 мкг. |
| РР (никотин қ ышқ ылы, ниацин) | Неврастениялық синдром (тітіркенгіш, ұ йқ ысыздық, тежелгіш, шаршағ ыштық), қ ансыз жә не шырышсыз іш ө ту, жү йке-бұ лшық ет ауру сезімі, еріннің қ ұ рғ ақ тығ ы мен бозғ ылт болуы, тіл ісінген, қ ұ рғ ақ немесе ирімді, ашық қ ызыл тү сті, ауру сезімі бар, жырық тар, қ ол саусақ тарының сыртқ ы беті мен мойында эритема, қ абыршақ тану, гиперкератоз, пигментация. | N1 – метилникотинамид тә уліктік зә рде 4 мкг, аш қ арынғ а 1 сағ аттағ ы зә рде 0, 3 мг. |
| В6 (пиридоксин) | Ерте жастағ ы балаларда ө судің кідіруі, асқ азан–ішек жолдары бұ зылыстары, қ озғ ыштық тың жоғ ары болуы, эпилептиформалы қ ұ рысулар, гипохромды микроцитарлы анемия. Ересектерде тә беттің болмауы, лоқ су, мазасыздану, қ ұ рғ ақ себорейлі дерматит, хейлоз, коньюктивит, глоссит. Жү кті ә йелдерде тітіркенгіштік, депрессия, ұ йқ ысыздық, психикалық реакциялар, қ ұ су мен лоқ су, стоматит, глосситтің болуы. Беттің, бастың шашты бө лігінің, мойынның себорейлі жә не десквамативті дерматиті. | тә уліктік зә рде 4–пиридоксин қ ышқ ылы 0, 5 мг, аш қ арынғ а 1 сағ аттағ ы зә рде 30 мкг. 10 г триптофан ішкеннен кейін ксантурен қ ышқ ылы 50 мг. |
| А (ретинол) | Терінің бозғ ылттығ ы жә не қ ұ рғ ақ тығ ы, қ абыршақ тану, шаш фолликулаларының мү йізденуі, ірің ді зақ ымдалуғ а бейім безеулердің шығ уы, шаштың қ ұ рғ ақ тығ ы жә не тү суі, тырнақ тың сынғ ыштығ ы, коньюктивит, блефарит, бірлі–жарым Бито тү йіндақ тары, жарық тан қ орқ у, тү нгі соқ ырлық, немесе гемералопия. | А витамині қ ан сарысуында 0, 52 мкгмоль/л (15 мкг %), каротин 0, 75 мкгмоль/л (40 мкг %). Тү нгі бейімделу норма сызығ ынан тө мен (Рипак бойынша). |
| D (кальциферол) | Балаларда жоғ ары тітіркенгіштік, қ озғ алысты мазасыздану, жалпы ә лсіздік, тершең дік, тіс шығ уының кешеуілдеуі, жең іл спазмофилия, тыныс жолдары ауруларына бейімділік. Ересектерде енжарлық, шаршағ ыштық, жамбас пен аяқ та бұ лшық еттің тартылып ауруы, ақ саң дау. | Сілтілі фосфатаза қ ан сарысуында балаларда 100 бірліктен жоғ ары, ересектерде 60 бірліктен жоғ ары. |
Витамин жеткіліксіздігінің жасырын тү рінің қ андай да бір сыртқ ы кө ріністері мен симптомдары болмайды, бірақ жұ мыс қ абілеттігіне, ағ заның жалпы тонусына жә не оның ә р тү рлі қ олайсыз факторларғ а қ арсы тұ руына теріс ә сер етеді. Жасырын витамин жеткіліксіздігінде ауырып болғ ан соң жазылу кезең інің ұ заруы, сонымен бірге миокард инфарктісінен кейінгі реабилитация уақ ытысының ұ заруы байқ алады.
Витамин жеткіліксіздігі анемия дамуына ә сер етуі мү мкін. Фолацин (фоли қ ышқ ылы) жеткіліксіздігі, В6 жеткіліксіздігі жә не т.б. нә тижесінде дамитын анемиялар белгілі.
Витамин жә не белок жеткіліксіздігінің сә йкес келуіндегі анемиялар кең тарағ ан. Коланиалды елдерде халық тың тамақ тануында жануар текті белок жеткіліксіздігі ересектер жә не балалар арасында анемия дамуының негізгі себебі болып табылады.
Спру ауруы ішек дисфункциясымен (стеаторейлі сипатта іш ө ту) жә не макроцитарлы, гиперхромды анемиямен сипатталады. Спру жағ дайлары ертеде Орта Азия мен Кавказ маң ында кездескен.
Бирмер анемиясы (қ атерлі ісікті қ ан аздық) тамақ танудың жалпы жеткіліксіздігінде жә не витамин В12 жетіспеушілігінде дамиды.
Алиментарлық анемиялар кө п тү рлі формаларда жә не жиі кешенді сипатта болуы мү мкін витамин жеткіліксіздігі тамақ танудың бұ зылыстарымен сә йкес келеді. Ә сіресе, алиментарлы анемиялар тағ амда жануар текті белоктың жә не витамин жеткіліксіздігімен байқ алады. Мысалы, вегетариандық тардан анемияның алиментарлық тү рі В6 витамин жеткіліксіздігімен жә не жануар текті белоктардың жеткіліксіздігімен байланысты.
Қ арт адамдарда анемия гиперхолестеринемия фонында ө тетін В6 витамин жеткіліксіздігімен байланысты.
Салыстырмалы сирек жағ дайда гипервитаминоздар болуы мү мкін, негізінен А гипервитаминозы, каротинемия жә не D гипервитаминозы кездеседі.