Жүкті әйелдердің тамақтануы

Жү кті ә йелдердің тиімді тамақ тануы ұ рық тың қ алыпты дамуына, жү ктіліктің адекватты ағ ымына, сонымен бірге жү кті ә йелдің денсаулығ ын сақ тау мен ө зін-ө зі жақ сы сезінуінің қ ажетті шарттары болып табылады. Жү кті ә йелдердің адекватты жә не ү йлесімді тамақ тануы жү ктіліктің ағ ымы мен нә тижесінің қ олайлы болуына, баланың денсаулығ ы мен дамуына маң ызы зор. Ә йел ағ засына тү сіп отыратын тағ амдық заттектер (белоктар, майлар, кө мірсулар, макро- жә не микроэлементтер, витаминдер) ананың тамақ тануы жә не ұ рық тың тіндері мен мү шелерінің қ алыптасуы мен оның ө мір сү руін қ амтамасыз ету ү шін қ олданылады.

Жү кті ә йелдердің тамақ тануын жоспарлағ ан кезде тө мендегідей физиологиялық жә не метаболизмдік ө згерістерді ескеру қ ажет:

1) Жү ктіліктің барлық кезең деріндегі дене салмағ ының артуы (тиімдісі 11-13 кг). Жү ктілікке дейін дене салмағ ының индексі 20-25 кг/м2 аралығ ында болуы керек, себебі бұ л кө рсеткіштер артып немесе кеміген кезде ана мен баланың ө лім-жітімі кө бейеді;

2) Қ андағ ы эритроциттердің салмағ ының аз артуына қ атысты алғ андағ ық ан кө лемінің артуы;

3) Асқ азан мен ішектің моторлық белсенділігінің тө мендеуі;

4) Диафрагманың жоғ ары тұ руы;

5) Бауыр мен бү йректің жоғ ары зат алмасу метаболиялық белсенділігі.

Жү ктіліктің алғ ашқ ы жартысында ә йел адамның энергия шығ ыны онша ө згере қ оймайды. Ал екінші жағ ынан жатырдағ ы нә рестенің кө лемі бұ л кезең де кішірек болғ андық тан, ө суін қ амтамасыз етуге қ ажетті энергияғ а сұ раныс аса кө п емес. Бұ л кезең де дұ рыс тамақ танудың негізгі шарттары: ас ү лесінің қ ажетті мө лшерде ә ртү рлі болуы жә не оның қ ұ рамына қ ажетті барлық витаминдер мен микроэлементтерге бай тағ амның барлығ ы кіруі тиіс. Жү ктіліктің алғ ашқ ы аптасындағ ы маң ызды мә селелер тә беттің ө згеруі мен ә ртү рлі тағ амдарды кө тере алмау болып табылады.

Гипервитаминоздық тың нә ресте ағ засына тератогенді ә серінің қ аупін есепке ала отырып, алғ ашқ ы 12 аптада химиялық витаминдер мен тағ ам ү стемелерін қ олданудан бас тарта тұ ру қ ажет.

II жә не III триместрлерде нә ресте ү лкейген кезде оның ө лшемдері ұ лғ айып жә не плацентаның, жатырдың жә не емшек безінің ө суі ү шін қ осымша энергия, белок, кальций, темір жә не витаминдер қ ажет.

Жү кті ә йелдердің рационына барлық тағ амдық заттектердің негізгі топтары қ осылуы тиіс:

ü Ет жә не ет ө німдері (сиыр, қ ой, тауық, ү ндік, бірақ шұ жық ө німдерінен басқ асы).

ü Балық жә не балық ө німдері майлы емес сұ рыптары– кө ксерке, майшабақ жә не т.б.)

ü Сү т жә не сү т ө німдері (айран, йогурт, ряженка, сү збе, ірімшік, қ аймақ жә не т.с.с.)

ü Жармалар (сұ лы мен қ арақ ұ мық) жә не макарон ө німдері.

ü Нан жә не нан-тоқ аш ө німдері (мү мкіндігінше қ ара бидай немесе кебекті нан).

ü Тағ амдық майлар (20 – 40 гр. сары май жә не 15 – 20 гр. ө сімдік майы; қ ажет болғ анда 10 – 20 гр. маргарин.)

ü Қ ант жә не кондитерлік ө німдері (ә сіресе мармелад, пастила, зефир, майлы емес пирожный мен торттар) белгілі мө лшерде қ олданғ ан жө н.

ü Кө кө ністер (300 – 500 г/тә ул.) мен жемістерді (кем дегенде 200 г/тә ул) қ олданғ ан пайдалы. Кө кө ністерден ә сіресе сә біз, қ ызылша, кә ді, қ ызанақ, қ ияр, аскө к, сельдерей. Картоп пен қ ырық қ абатты шектеген жө н. Жемістерден – алма, алмұ рт, ө рік, қ ара ө рік, шабдалы, шие, қ арақ ат, банан. Цитрустармен абайлағ ан жө н – киви, грейпфрут, манго, апельсин, мандарин, лимон.

Жү ктіліктің бірінші жартысында 4 реттік тамақ тану режимі ұ сынылады, екінші жартысында - 5 – 6 реттік тамақ тану. Тамақ ішкен соң жатуғ а болмайды, белсенді тү рде демалу тиіс. Жалпы алғ анда, жү кті ә йелдердің тамақ тануы толық қ ұ нды жә не ә ртү рлі болуы тиіс.

Ерте токсикоз кезінде жең іл жағ дайда қ ұ сумен аяқ талады, жү ктіліктің екінші жартысында тағ айындалатын тамақ ұ сынылады, бірақ кө мірсуларды 20 - 25% жә не ас тұ зының қ ұ рамын (15г) шектеу керек. Тағ амды жақ сылап қ айнатып, ү гітілген кү йінде тұ тынғ ан жө н. Тағ амды 2 - 3 сағ ат аралығ ымен қ абылдағ ан дұ рыс, ү лкен емес порциялармен аздап қ ыздырылғ ан. Сұ йық тық ты шектемейді, бірақ кішкене порциялармен беріледі (50 - 100 мг).

Жең ілдетілген кү ндер ұ йымдастырылады: алма (езбе тү рінде), компот, сү збелі-қ аймақ ты. Кеш токсикозда рационның қ ұ рамында жү кті ә йел ү шін қ ажетті мө лшерде белок тү суі тиіс, ең бірінші сү т ө німдері, ә сіресе сү збе. Майларды 60 г дейін шектейді, кем дегенде артық салмақ кезінде 40 г дейін. Мү мкіндігінше сү тті-ө сімдікті диета жеміс-кө кө нінісі мол. Қ антты балмен алмастырғ ан жө н.

Жү кті ә йелдердің тамақ тануының негізгі принциптері болып табылады:

ü Тағ ам рационының қ ұ рамында жеткілікті мө лшерде барлық алмастырылмайтын нутриенттер болуы тиіс;

ü Жү кті ә йелдер қ осымша энергияғ а мұ қ таж болып келеді;

ü Тұ зды, тұ зды тағ амдарды, сұ йық тық ты шектеп тұ тыну.

ü Тағ ам рационына максималды барлық ә ртү рлі тағ амдардың тү рлері қ осылуы тиіс;

ü Асшеберлік ө ң делуі мү мкіндігінше барлық аялау шараларын қ арастыруы қ ажет, қ айнатылып, бұ қ тырылып пісірілген ұ сынылады;

ü Қ осымша витаминді-минералды препараттарды қ абылдау;

ü Жоғ ары сезімталдық белсенділігі бар тағ амдарды шектеу, сонымен қ атар эфир майларына, дә мдеуіштерге, консерванттарғ а, тұ рақ тандырғ ыштарғ а, бояғ ыштарғ а бай жә не т.б.азық -тү ліктер.

ü Ә йелдердің жеке физиологиялық қ ажеттілігін барынша ескеру.

Дұ рыс, толық қ ұ нды тамақ тану – жү ктіліктің ағ ымын оң тайлы қ амтамасыз етіп, дені сау сә бидің ө мірге келуімен сипатталады.