![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Тақырып - А/Ш КӘСІПОРЫДАРЫНДА ЕҢБЕКАҚЫНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУСтр 1 из 6Следующая ⇒
Ең бекақ ы – ө ндірілген ө нім кө леміне жә не сапасына, орындалғ ан жұ мыс, қ ызмет кө леміне сә йкес тиісті уақ ыт аралығ ындағ ы – сағ., кү н, ай т.б. ақ ы тө лем формасы; жұ мыс кү шінің қ ұ ны. Жұ мыскер ү шін ең бекақ ы – негізгі табысы, жанұ ясының материалдық жағ дайын жақ сарту кө зі. Жұ мыс беруші ү шін жұ мыскерлерінің ең бекақ ысы – жалдамалы жұ мыс кү шін пайдалану шығ ыны, ө німнің ө зіндік қ ұ нындағ ы негізгі шығ ын статьясы; жұ мыс берушілер ө нім бірлігіне ең бекақ ы ү лесін азайтуғ а тырысады (ө зіндік қ ұ ндағ ы). Ең бекақ ының нақ тылы мө лшері ө ндірістегі, нарық тағ ы ә ртү рлі факторларғ а байланысты:
Ә р жұ мыскердің ең бекақ ысының мө лшері алдымен жұ мыс кү шінің қ ұ нына байланысты болады. Ә р топ ү шін жұ мыс кү ші қ ұ нының тө менгі жә не жоғ арғ ы дең гейі болады. Тө менгі шегіне жұ мыскердің жұ мыс қ абілеттілігін қ алпына келтіруге, мамандық қ а ү йренуге жә не жанұ я мү ддесіне қ ажетті қ аражат сомасы аталады. Қ азіргі кезең ге минималды ең бекақ ы 13515 тг мө лшерінде бекітілді. Бірақ, экономиканың кү йзеліс жағ дайында бү гінгі минималды ең бекақ ы мө лшері физиологиялық қ ажеттілік мө лшерінде ғ ана анық талды. Ә деттегі жағ дайда минималды ең бекақ ы мө лшерін тағ айындауда тұ тыну корзинасына кіретін тауарлар мен қ ызмет қ ұ нына сә йкестендіру қ ажет, яғ ни тек ғ ана физиологиялық қ ажеттілікті ескермей, сонымен бірге мамандық тың ө суін жә не жұ мыскердің творчестволық потенциалын дамытуын ескеру қ ажет. «Кү нелту минимумы туралы» (1999ж) заң ғ а сә йкес республикада кү нелту минимумын анық таудың, пайдаланудың қ ұ қ ық тық негізі анық талады. Кү нелту минимумы – 1 адамғ а қ ажетті минималды тұ тыну корзинасына сә йкес келетін минималды ақ шалай табысы. Минималды тұ тыну корзинасы – натуралды жә не қ ұ ндық бірліктегі тауарлар мен қ ызметтердің минималды тізімі:
Тағ амдық корзина тағ амдарды физиологиялық пайдалану нормаларына сә йкес анық талады. Кү нелту минимумы тө мендегідей мақ саттарда ескеріледі:
Жұ мыс кү ші қ ұ нының жоғ арғ ы шегі ә леуметтік-мә дени қ ажеттілігін қ анағ аттандыру ү шін қ ажетті қ осымша шығ ындарын ескереді.
1 кесте. Ең бекақ ының принциптері жә не функциялары
1 принцип – жұ мыскерлер ең бекақ ы жә не сиақ ы жағ дайларын толық білуі қ ажет. Нә тижесінде ө ндіріс тиімділігінің ө суіне оларды ынталандырады. 2 принцип – ең бекақ ыны ең бектің соң ғ ы нә тижелерімен байланыстыру қ ажет: ө нім кө лемімен, сапасымен. Аталғ ан байланыстың болмауы артық жалақ ыны, инфляцияны тудырады, нақ ты жалақ ы мө лшерін азайтады. 3 принцип - кә сіпорын ішінде ең бекақ ы тағ айындауда ә ділеттіліктің сақ талуын талап етеді (стаж, мамандық, біліктілік, білім, ең бек жағ дайының ЕҚ К жә не т.б. факторлар арқ ылы ескерілуі). 4 принцип – ең бекақ ы саясатының негізгі бағ ыттары жә не ә леуметтік нормативтер мемлекет дең гейінде анық талуын талап етеді (минималды ең бекақ ы, тарифтік жү йе – 21-разрядтық, ең бекақ ыдан салық тар). 6 принцип – ең бектің кү рделілігін, ең бек жағ дайларының, ең бектің географиялық орналасуын, халық шаруашылығ ындағ ы маң ызын, кә сіпорын жұ мыскерінің ең бекке қ осқ ан ү лесін бағ алау формаларын ескеруді талап етеді.
Ең бекақ ының ұ дайы ө ндірістік функциясы ең бекақ ыны жұ мыскердің ө мір сү руін қ анағ аттандыратын, жұ мыс кү шін ұ дайы жетілдіруіне қ ажетті негізгі қ аражат кө зі ретінде қ арастырады. Ең бекақ ының реттеуші функциясы ең бекақ ынының минималды мө лшерін мемлекеттік реттеу, Бірың ғ ай тарифтік жү йені қ ұ ру арқ ылы жү зеге асады.
Кә сіпорында ең бекақ ыны ұ йымдастырудың негізгі элементтері: · тарифтік жү йе · ең бекақ ы формалары жә не жү йесі · ең бекті нормалау Тарифтік жү йе – тарифтік жү йе арқ ылы жұ мыскерлердің біліктілігіне, жұ мыс жағ дайына, ең бекінің географиялық орналасуына байланысты жалақ ысы тағ айындалады. Ең бекақ ы формалары мен жү йесі - ең бекақ ыны жұ мыс кө леміне жә не сапасына сә йкес тағ айындау механизмі. Ең бекті нормалау – ғ ылыми негізделген ең бек шығ ындарын жә не нә тижелерін анық тау (жұ мыскерлердің ең бек нә тижесіне ү лесін есептеуге қ ажетті уақ ыт, жұ мыскерлер саны, кү ту, ө німділік нормалары, нормаланғ ан тапсырмалар). Негізгі ең бекақ ы Бірың ғ ай тарифтік жү йе арқ ылы анық талады. Тарифтік жү йе нің негізгі элементтері:
Тарифтік тө лем – ең бекақ ының уақ ыт бірлігіндегі абсолютті мө лшері. Тарифтік разряд – жұ мыстың кү рделілігі, жұ мыскердің біліктілігі дең гейінің кө рсеткіші. Тарифтік коэффициент – тиісті разряд бойынша тарифтік тө лем 1 разрядтың тарифтік тө лемінен неше есе артық тығ ын кө рсетеді. Ең бекақ ының барлық формаларында тарифтік тө лемдер мен лауазымдық окладтар минималды ең бекақ ы жә не Бірың ғ ай тарифтік жү йені (БТЖ) пайдалану арқ ылы анық талады. Кә сіпорында ең бекақ ыны ұ йымдастыру жұ мыстарының тә ртібі:
Қ азіргі кезең де республикада ең бекақ ыны реформалау жү зеге асырылуда – ең бекақ ыны нарық тық реттеу механизмін қ ұ руғ а бағ ытталғ ан біршама іс-шаралар. Республикада мемлекеттік реттеу бағ ыттары:
Ең бекақ ы жү йесін мемлекеттік реттеу:
Басқ а жағ дайлар кә сіпорынның ө з міндетінде болады:
Тарифтік жү йенің негізгі элементтері:
|