Жасайды.

Коучинг / Коучинг / Сoaching - сө збе-сө з дайындау, жаттық тыру; ә ріптестердің

қ ұ пия, белсенді жә не жасампаз ө зара ә рекеттестік ү дерісі. Оның барысында

қ олданыстағ ы оқ ыту тә жірибелерін бірлесіп ойластыру, идеялармен алмасу,

коуч тарапынан рефлексивтік диалогқ а тарту негізінде ә ріптестер ө з жұ мысының

жекелеген салаларын жетілдіру, оларды терең ірек дамытып, анағ ұ рлым жоғ ары

сапалық дең гейге кө теру жә не іске асыру жө нінде шешім қ абылдау мақ сатында

кә сіби білімін, игерген дағ дылары мен тә жірибесін жетілдіреді. Коучинг ү дерісі

тә лімгерлік ү дерісімен байланысты: коучинг нақ ты тақ ырып бойынша ә ріптесінің

кә сіби мү мкіндіктерін ашуғ а бағ ытталса, тә лімгерлік оғ ан жү йелі, жан-жақ ты

кә сіби қ олдау кө рсетуді кө здейді.

Кө зқ арас / Видение / Vision – қ оршағ ан ортаны қ абылдау жә не бағ алау қ абілеті;

белгілі бір мә селе бойынша пікір; болжамды тә уекелдерді ескере отырып, барлығ ы

ойдағ ыдай болғ ан жағ дайда қ ол жеткізуге болатын бір нә рсе туралы орнық қ ан

пікірлер, кө зқ арастар жү йесі.

Кө птік зият (зияттың қ ырлары) теориясы / Теория множественного интеллекта

/ Theory of multiple intelligences - 1983 жылы Говард Гарднер ұ сынғ ан жә не

зиятты ә ртү рлі нақ ты жағ дайларда қ арастыратын, бір нә рсе жасауда жалғ ыз жалпы

қ абілеттілік болады дегенді жоқ қ а шығ аратын теория. Гарднердің айтуынша, зият

«нә рсе» емес, ол субъектінің басында орналасқ ан белгілі бір қ ұ рылғ ы, оның ә леуеті

индивидке мә нмә тінге нақ ты сә йкес келетін ойлау тү рлерін пайдалануғ а мү мкіндік

береді. Гарднер зияттың бір бірімен байланыспайтын, ә рқ айсысы жеке жү йе

(немесе модуль) сияқ ты жә не ө з ережелері бойынша жұ мыс істейтін алты тү рін

анық тағ ан. Олар: а) лингвистикалық; ә) логика-математикалық; б) кең істіктік; в)

музыкалық; г) дене-кинетикалық; ғ) жеке тұ лғ алық.

Креативтілік / Креативность / Creativity (ағ ыл. create – жасау, creative – жасампаз,

шығ армашыл) - индивидтің дә стү рлі немесе кө пшілік қ абылдағ ан идеялардан

ауытқ итын, тү бегейлі жаң а идеяларды қ абылдау мен жасауғ а дайындығ ымен

ерекшеленетін жә не тә уелсіз фактор ретінде дарындылық қ ұ рылымына кіретін

шығ армашылық қ абілеті, сондай-ақ проблемаларғ а ө згеше қ арап, оларды ерекше

тә сілдермен шешу қ абілеті.

Қ адағ алау / Наблюдение / Observation - 1. Белгілі бір

қ ұ былыстың қ арқ ынын немесе бақ ылау объектісінде болып

жатқ ан ө згерістерді кө руге мү мкіндік беретін жоспарлы

тү йсіну. 2. Қ оршағ ан орта объектілері туралы бастапқ ы тү сінікті

тү зу, фактілерді жинақ тауды мақ сат ететін сезімдік танудың

белсенді нысаны. Қ адағ алау ұ қ сас фактілерді, қ асиеттер мен

қ ұ былыстарды топтастыра білуді, олардың ұ қ састық тары мен айырмашылық тарын

аң ғ арып, оларды жіктей білуді жә не мү мкіндігінше, ү деріс немесе қ ұ былыс

барысының қ адағ аланатын жағ дайларғ а байланыстылығ ын айқ ындай алуды

кө здейді. Қ адағ алау барысында қ адағ алау объектісімен байланысты деректерді

интерпретациялау жү ргізіледі. Оның нә тижесінде қ орытынды жасалады.

• Қ адағ алау объектісі / Объект наблюдения / Object of observation –

қ адағ аланатын адам, ү деріс, қ ұ былыс, зат немесе т.б.

• Интерпретация / Интерпретация / Interpretation (лат. interpretatio –

мағ ынасын жеткізу, тү сіндіру) – қ андай да бір қ ұ былыс, оқ иғ а, ү деріс не-

месе мә тіннің мә нін ашып, мағ ынасын ажырату, тү сіндіру жә не мағ ынасын

жеткізу дегенді білдіретін ойлау жұ мысы.

• Қ орытынды / Заключение / Conclusion - бір нә рсенің негізінде жасалғ ан

қ орытынды немесе бір нә рседен туындағ ан салдар болып табылатын пай-

ымдау, ой-пікір, тұ жырым.

«Қ ара жә шік» / «Черный ящик» / The Black Box - ғ ылым мен техника саласынан

алынғ ан метафора, онда «қ ара жә шік» оның ішкі қ ұ рылымы туралы ештең е

білместен, яғ ни оның қ алай қ олданылатыны айқ ын емес (қ ара), тек қ ана енгізу,

шығ ару, беру сипаттамалары тұ рғ ысынан қ арастыруғ а болатын қ ұ рылғ ы, жү йе не

объект ретінде қ арастырылады. Кез келген затты (қ ұ былысты) «қ ара жә шік» деп

атауғ а болады: транзистор, алгоритм немесе адам санасы.

Ал педагогика ғ ылымында «қ ара жә шік ішіндегі жұ мыс» деген метафора сыныпқ а

қ атысты қ олданылып, білім беру мекемесінің қ ұ рылымымен шектелген жағ дайды

мең зейді.

Қ

20 21

Қ ұ ндылық тар (тү йінді қ ұ ндылық тар мен ұ станымдар) / Ценности (ключевые

ценности и убеждения) / Core values – баянды, мызғ ымас негізгі ішкі қ ағ идаттар

мен стандарттар. Тү йінді қ ұ ндылық тар ө те тұ рақ ты болып келеді, ал ө згерсе ө те

баяу, ә рі ұ зақ уақ ыт бойы ө згереді. Тү йінді қ ұ ндылық тар біздің ө мір, ө зіміз жә не

бізді қ оршағ ан адамдар, жалпы адамдардың ә леуеті жә не қ оршағ ан адамдардың

ә леуеті туралы кө зқ арасымыздың қ алыптасуына негіз болады. Сондай-ақ

қ ұ ндылық тар дегеніміз біздің сенетін дү ниеміз, олар біздің қ оршағ ан ортағ а деген

қ арым-қ атынасымызды жә не мінез-қ ұ лқ ымызды анық тайды.

Қ ұ рылымдалмай бө лінген топтардағ ы топтық жұ мыс / Групповая работа с

неструктурированным делением на группы / Unstructured group work - топтық

жұ мысты ұ йымдастыру нысаны. Білім беруші білім алушылардың қ абілеттерін,

кө шбасшылық қ асиеттерін ескермей, кездейсоқ таң дау ә дісімен топқ а бө леді.

Қ ұ рылымдалып бө лінген топтардағ ы топтық жұ мыс / Групповая работа со

структурированным делением на группы / Structured group work - топтық

жұ мысты ұ йымдастыру нысаны. Білім беруші білім алушыларды шағ ын топтарғ а

бө луді бү кіл топтың, сондай-ақ жекелеген білім алушылардың ерекшеліктерін

(мысалы, оқ у ү лгерімі, аталғ ан пә нді оқ уғ а деген қ абілеті, кө шбасшылық қ асиеттері,

қ арым-қ атынас жасау қ абілетінің дең гейі) ескере отырып, алдын ала жоспарлайды.

Қ ызмет теориясы / Теория деятельности / Action Theory - психикалық

феномендерді зерттеудің ә діснамалық жә не теориялық қ ағ идаттар жү йесі. Ондағ ы

негізгі зерттеу нысаны психикалық ү дерістердің аралық тү йіні болып табылатын

іс-ә рекет. Бұ л теория 1920-1930 жылдары Л.С.Выготский ұ сынғ ан сындарлы тә сіл

негізінде ә зірленді. Оның негізін қ алаушы А.Н.Леонтьев пен С.Л.Рубинштейн

болып саналады. Теорияның негізгі тезисі былай деп тұ жырымдалады: іс-ә рекетті

сана-сезім анық тамайды, керісінше іс-ә рекет сана-сезімді айқ ындайды. Сана-сезім

тек субъектілік қ арым-қ атынастар жү йесі, сондай-ақ субъекті дамитын ү дерістегі

субъектінің іс-ә рекеті арқ ылы танылады.

Л Lesson Study / Lesson Study / Lesson Study - мұ ғ алімдер тә жірибесі

саласындағ ы білімді жетілдіруге бағ ытталғ ан ынтымақ тастық

педагогикалық тә сіл. Бұ л тә сіл ХІХ ғ асырдың 70-ші жылдарында

Жапонияда негізі қ аланғ ан.

Lesson Study-ге жоспарлау, оқ ыту, қ адағ алау, оқ ыту мен оқ уды талдау,

ө з қ орытындыларын тұ жырымдап, қ ұ жаттауды бірлесіп жү зеге асыратын

мұ ғ алімдер тобы қ атысады. Lesson Study-дің циклін ө ткізген соң мұ ғ алімдер

педагогикалық тә сілдерді тү рлендіріп немесе жетілдіріп, кейіннен ашық Lesson

Study, таныстырылым ө ткізу, баспада жариялау арқ ылы ә ріптестеріне таратады.

Қ азіргі кезде оқ ыту ә дістемесін жетілдіру, оқ ушылардың бастауыш жә не орта

мектептегі негізгі пә ндер бойынша білім дең гейін арттыру, сондай-ақ тұ жырымды

педагогикалық тә сілдерді жасау мақ сатында Жапониямен қ атар Сингапур, Гонконг,

Қ ытай, АҚ Ш, Ұ лыбритания, Швеция жә не Канадада ойдағ ыдай қ олданылады.

Лейбл / Лейбл / Label - тапсырманы орындау дең гейінің сипаттамасы. Қ азақ стан

Республикасында лейбл ретінде 1-ден (немесе 0-ден) 5-ке дейінгі бағ алар ұ сынылады.

Дегенмен лейбл ретінде «ү здік», «озық», «жеткілікті», «толық тырылмағ ан»,

«толық тыруды қ ажет етеді» деген сипаттамалар да қ олданылуы мү мкін.

Маслоу қ ажеттіліктер пирамидасы / Пирамида потребностей

Маслоу / Maslow’s hierachy of Needs - адам қ ажеттіліктерінің

иерархиялық моделі. Америкалық психолог А. Маслоу ұ сынғ ан

идеялардың қ арапайым тү рде баяндалуы. Аталғ ан модель кең

тарағ ан ә рі танымал уә ж теорияларының бірі – қ ажеттіліктер