Мухаммад): Шапағат тұтасымен Аллаһтың иелігінде, - де».

«Ә л-Бақ ара» сү ресі, 255-аят:

م َ ن ْ ذ َ ا ا ل ّ َ ذ ِ ي ي َ ش ْ ف َ ع ُ ع ِ ن ْ د َ ه ُ إ ِ ل ا ب ِ إ ِ ذ ْ ن ِ ه ِ

«Оның қ ұ зырында Оның рұ қ сатынсыз кім шапағ ат етеді?»

Бұ л аяттарда ө здеріне періштелерді, немесе пайғ амбарларды, немесе ө здері оларғ а ізгі кісілердің бейнесін берген, яғ ни ескерткіш-мү сіндерін жасап алғ ан пұ ттарды Аллаһ тан басқ а шапағ атшы етіп алғ ан кө пқ ұ дайшылдарды теріске шығ ару бар. Бұ л адамдардар осы ізгілерді, періштелерді, пұ ттарды шапағ атқ а, не шапағ аттан ә лдебір нә рсеге ие деп ойлайды, ә рі Аллаһ тың алдында Оның рұ қ сатынсыз олар ү шін шапағ ат жасай алады деп сенеді.

Аяттардан алынатын пайдалар:

1. Аяттарда жаратылыстардан шапағ ат тілейтін кө пқ ұ дайшылдарды теріске шығ ару бар.

2. Аяттарда шапат тек жалғ ыз Аллаһ Тағ аланың иелігінде екеніне, ә рі сондық тан да шапағ атты тек жалғ ыз Одан ғ ана сұ рау керек екеніне нұ сқ ау бар.

3. Аяттарда Қ асиетті ә рі Пә к Аллаһ Тағ аланың ұ лық тығ ына жә не жоғ арылығ ына, сондай-ақ барлық жаратылыстар Оның билігіне бағ ынышты екеніне нұ сқ ау бар.

4. Аяттарда шапағ атты Аллаһ Тағ ала кімге рұ қ сат етсе, сол ғ ана жасайтынына нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

«Ә н-Нә жм» сү ресі, 26-аят:

و َ ك َ م ْ م ِ ن ْ م َ ل َ ك ٍ ف ِ ي ا ل س ّ َ م َ ا و َ ا ت ِ ل ا ت ُ غ ْ ن ِ ي ش َ ف َ ا ع َ ت ُ ه ُ م ْ ش َ ي ْ ئ ً ا إ ِ ل ا م ِ ن ْ ب َ ع ْ د ِ أ َ ن ْ ي َ أ ْ ذ َ ن َ ا ل ل ّ َ ه ُ ل ِ م َ ن ْ ي َ ش َ ا ء ُ و َ ي َ ر ْ ض َ ى (٢ ٦)

«Кө ктерде қ аншалағ ан періште бар. Аллаһ қ алап, разы болғ ан кісісіне рұ қ сат бермейінше, олардың шапағ аты еш нә рсеге жарамайды!»

Бұ л аятта періштелер мен Аллаһ тың басқ а да жаратылыстарынан шапағ ат тілейтін кө пқ ұ дайшылдарды теріске шығ ару бар.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта ә лдебір жаратылыстардан шапағ ат тілеп оларғ а жақ ындайтын кө пқ ұ дайшылдарды теріске шығ ару бар.

2. Аятта шапағ ат тек Аллаһ Тағ аланың иелігінде екеніне ә рі оны тек жалғ ыз Одан ғ ана тілеу керек екеніне нұ сқ ау бар.

3. Аятта келесі екі шарт орындалмай шапағ ат жарамды болмайтынына нұ сқ ау бар: біріншісі – шапағ ат жасаушығ а Раббының рұ қ сат етуі; екіншісі – шапағ ат жасалатынғ а Аллаһ тың разы болуы, ол бірқ ұ дайшылдардан жә не Оның ық ыласты қ ұ лдарынан болуы.

------------------------------------------------------------------------------------------------

«Сә ба» сү ресі, 22-23 аяттар:

ق ُ ل ِ ا د ْ ع ُ و ا ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ز َ ع َ م ْ ت ُ م ْ م ِ ن ْ د ُ و ن ِ ا ل ل ّ َ ه ِ ل ا ي َ م ْ ل ِ ك ُ و ن َ م ِ ث ْ ق َ ا ل َ ذ َ ر ّ َ ة ٍ ف ِ ي ا ل س ّ َ م َ ا و َ ا ت ِ و َ ل ا ف ِ ي ا ل أ ر ْ ض ِ و َ م َ ا ل َ ه ُ م ْ ف ِ ي ه ِ م َ ا م ِ ن ْ ش ِ ر ْ ك ٍ و َ م َ ا ل َ ه ُ م ِ ن ْ ه ُ م ْ م ِ ن ْ ظ َ ه ِ ي ر ٍ (٢ ٢)و َ ل ا ت َ ن ْ ف َ ع ُ ا ل ش ّ َ ف َ ا ع َ ة ُ ع ِ ن ْ د َ ه ُ إ ِ ل ا ل ِ م َ ن ْ أ َ ذ ِ ن َ ل َ ه ُ ح َ ت ّ َ ى إ ِ ذ َ ا ف ُ ز ِ ّ ع َ ع َ ن ْ ق ُ ل ُ و ب ِ ه ِ م ْ ق َ ا ل ُ و ا م َ ا ذ َ ا ق َ ا ل َ ر َ ب ّ ُ ك ُ م ْ ق َ ا ل ُ و ا ا ل ْ ح َ ق ّ َ و َ ه ُ و َ ا ل ْ ع َ ل ِ ي ّ ُ ا ل ْ ك َ ب ِ ي ر ُ (٢ ٣)

Мухаммад,) оларғ а: «Кө ктерде де, жерде де тозаң ның салмағ ындай тү кке ие бола алмайтын, екеуіндегі иелікке бір ортақ тығ ы жоқ, сондай-ақ Аллаһ қ а олардың ешбіреуі кө мекші де емес Аллаһ тан ө зге кұ дай санайтындарың ды шақ ырың дар», - де. Аллаһ тың қ асында рұ қ сат берілген біреуден басқ а ешкімнің шапағ аты пайда бермейді. Ақ ыр жү ректерінен шошыну кеткен кезде, олар ө зара: «Раббыларың не айтты?», - десе: «Хақ ты айтты. Ол Аллаһ – аса Жоғ ары, тым Ү лкен», - деседі”.

Бұ л аяттарда ә улиелерге жақ ындап, олардан шапағ ат тілейтін, ә рі олардан ө здеріне бір пайда келтіруін жә не зияннан қ орғ ауын сұ рап жалбарынатын кө пқ ұ дайшылдарды теріске шығ ару бар.

Аяттардан алынатын пайдалар:

1. Аяттарда Аллаһ пен қ атар ә лдебір қ ұ дайларғ а немесе періштелерге, немесе басқ аларғ а дұ ғ а етіп жалбарынатын ә рі олар пайда келтіреді не зияннан қ орғ айды деп сенетін кө пқ ұ дайшылдарды теріске шығ ару бар.

2. Аяттарда кө пқ ұ дайшылық тың жарамсыз екенін дә лелдеу жә не ақ иқ атты айқ ын ету мақ сатында кө пқ ұ дайшылдармен пікірталастырудың заң ды екеніне нұ сқ ау бар.

3. Аяттарда кө пқ ұ дайшылдардың (ө здері) байланғ ан барлық себептерін ү зуге нұ сқ ау бар, ө йткені кө пқ ұ дайшыл Аллаһ тан басқ а біреуді ө зіне пайда келтіреді деп санап, қ ұ лшылық ету объектісі ретінде алып алады. Ал пайда тек келесі тө рт сипаттың біреуінің иесінен ғ ана болуы мү мкін: біріншісі – неол ө зіне қ ұ лшылық етушінің одан қ алайтын нә рсесіне ие болуы; екіншісі – не олсоның иесінің серігі, не иелігіндегі ортақ тасы болуы; ү шіншісі – не ол оның кө мекшісі болуы; тө ртіншісі – неол оның алдында шапағ атшы болуы. Ә рі Қ асиетті жә не Пә к Аллаһ Тағ ала осы барлық тө рт сипаттың кө пқ ұ дайшылдардың қ ұ дайларында бар екенін теріске шығ арады, ә рі сондық тан да олардың қ ұ лшылығ ы жарамсыз болады.

4. Аяттарда шапағ ат тек Аллаһ тың рұ қ сат етуімен ғ ана болатынына нұ сқ ау бар.

5. Аяттарда кө пқ ұ дайшылдарғ а шапағ аттың кө мек етпейтініне нұ сқ ау бар, ө йткені Аллаһ Тағ ала кө пқ ұ дайшылдар ү шін шапағ ат жасауғ а рұ қ сат етпейді.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Абу ә л-Аббас былай деді: «Аллаһ кө пқ ұ дайшылдар ү міт ететін барлық нә рсені теріске шығ арды. Ол Одан басқ а ешкім ө здігінше мү лікке ие емес екенін жә не оғ ан иелік жасауда ортақ тас та емес екенін хабарлады. Ол сондай-ақ Аллаһ та кө мекшілер жоқ екенін де хабар етті. Сө йтіп, тек шапағ ат қ ана қ алады, алайда ол тек Раббы рұ қ сат еткендерге ғ ана кө мек береді. Бұ ғ ан байланысты Аллаһ былай деді:

و َ ل ا ي َ ش ْ ف َ ع ُ و ن َ إ ِ ل ا ل ِ م َ ن ِ ا ر ْ ت َ ض َ ى

«Олар тек Ол разы болғ андарғ а ғ ана шапағ ат жасайды» («ә л-Ә нбия» сү ресі, 28-аят).

Қ иямет Кү ні кө пқ ұ дайшылдардың тә уекел ететін шапағ аты болмайды, ө йткені Қ ұ ран мұ ны теріске шығ арады. Ал Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зінің келетінін жә не Раббысының алдында Оғ ан мадақ айтып, сә ждеге жығ ылатынын хабарлады. Ол бірінші болып адамдарғ а шапағ ат етуді бастап кетпейді, алайда кейін оғ ан: «Басың ды кө тер де, сө йле, ә рі сен тың даласың; сұ ра, ә рі (сұ рағ аның ды) аласың, шапағ ат жаса, ә рі сенің шапағ атың қ абыл етіледі», - деп айтылады (ә л-Бухари 6/264, 265, 8/300, Муслим (194)).

Бірде Абу Хурайра Пайғ амбардан (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Сіздің шапағ атың ызғ а лайық болатын ең бақ ытты адамдар кімдер?», - деп сұ рады. Ол: «Олар – шын жү регімен «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ», - деп айтқ андар», - деп жауап берді(Ахмад 2/373, ә л-Бухари 1/173, 174, ә н-Нә саи 11/385).

Мұ ндай шапағ ат Аллаһ тың рұ қ сатымен жалғ ыз Аллаһ қ а ғ ана қ ұ лшылық еткен адамдарғ а ғ ана жасалады, ал Аллаһ қ а серік қ осқ андар оны ала алмайды.

Мұ ның мә ні Пә к Аллаһ тың Ө зі Ө зінің ық ыласты қ ұ лдарына рахым етіп, Ө зі олар ү шін шапағ ат жасауғ а рұ қ сат еткеннің дұ ғ асы ү шін оларды кешіреді. Сонысымен Аллаһ оғ ан сый-қ ұ рмет кө рсетіп, Мақ таулы орынғ а («Мақ амун махмуд») лайық ты етеді.

Алайда Қ ұ ран қ ұ рамында кө пқ ұ дайшылық тың бө лшектері болғ ан шапағ атты кері қ айтарады, ә рі сондық тан да кө птеген жерлерде тек Аллаһ тың рұ қ сатымен жасалатын шапағ ат аталады. Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) сондай-ақ шапағ ат тек жалғ ыз Аллаһ қ а ық ыласты тү рде қ ұ лшылық еткен бірқ ұ дайшылық ты ұ станушыларғ а ғ ана жасалатынын тү сіндіріп берді».

Абу ә л-Аббас – бұ л шейхул-Ислам Тақ қ июддин Ахмад ибн Абдил Халим ибн Абди Сә лә м ибн Таймия, атақ ты имам, кө птеген пайдалы ең бектердің авторы. Ол һ ижраның 728 жылы қ айтыс болды, Аллаһ оны Ө з рахымына бө лесін.

Автор шейхул-Ислам Ибн Таймияның сө здерін келтіруінің мә ні – ол сө здерде осы тарауда келген аяттардың тү сіндірмесі мен тә псірінің бар болуында.

1. Оларда қ айтарылатын шапағ ат пен расталатын шапағ аттың сипаттамасы бар.

2. Оларда ұ лы шапағ ат туралы айтып ө тілген, ал бұ л – Мақ таулы орын мен Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зіне шапағ ат жасауына рұ қ сат етілгенге дейін не істейтіні.

3. Оларда шапағ ат жасалатын ең бақ ытты адамдар – дұ рыс иманның иелері екені туралы атап кетіледі.

Осының барлығ ынан алынатын пайдалар:

1. Тек Пайғ амбарымызғ а ғ ана (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) берілетін ең ұ лы шапағ атқ а нұ сқ ау, ал бұ л оның Қ иямет Кү ні жиналатындар ү шін, Аллаһ Тағ ала олардың арасында ү кім шығ аруын ә рі оларды осы тұ рудан қ ұ тқ аруын сұ рап шапағ ат жасауы.

2. Оның (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Жә ннат иелері ү шін, олардың Жә ннатқ а кіруін сұ рап шапағ ат жасайтынына нұ сқ ау.

3. Оның (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Тозақ қ а кіруге тиіс болғ ан кү нә харлар ү шін, олардың Тозақ қ а кіргізілмеуін сұ рап шапағ ат жасайтынына нұ сқ ау.

4. Оның (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Тозақ қ а кірген кү нахарлар ү шін, олардың ол жерден шығ уын сұ рап шапағ ат жасайтынына нұ сқ ау.

5. Жә ннат иелері ү шін, олардың сый-сауаптарының кө бейтілуін жә не мә ртебелерінің жоғ арылатуын сұ рап шапағ ат жасайтынына нұ сқ ау.

6. Оның (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зінің кө кесі Абу Талиб ү шін, Аллаһ Тағ ала оның Тозақ тағ ы жазасын жең ілдетуін сұ рап шапағ ат жасайтынына нұ сқ ау.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

ОН СЕГІЗІНШІ ТАРАУ:

Аллаһ Тағ аланың:

إ ِ ن ّ َ ك َ ل ا ت َ ه ْ د ِ ي م َ ن ْ أ َ ح ْ ب َ ب ْ ت َ و َ ل َ ك ِ ن ّ َ ا ل ل ّ َ ه َ ي َ ه ْ د ِ ي م َ ن ْ ي َ ش َ ا ء ُ و َ ه ُ و َ أ َ ع ْ ل َ م ُ ب ِ ا ل ْ م ُ ه ْ ت َ د ِ ي ن َ (٥ ٦)

Расында, жақ сы кө ргенің ді тура жолғ а сала алмайсың. Бірақ Аллаһ кімді қ аласа, соны тура жолғ а салады. Сондай-ақ Ол тура жолмен жү рушілерді жақ сы біледі»(«ә л-Қ асас» сү ресі, 56-аят), - деген сө здері туралы.

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық кітабына» сә йкестілігі:

Бұ л тарауда пайғ амбарлар мен ізгілерге (ә улиелерге) қ атысты олар ө здеріне пайда келтіруге немесе олардан ә лдебір зиянды тойтаруғ а қ ұ діретті деген наным-сенімге ие қ абірлерге табынушыларды теріске шығ ару бар. Ә рі бұ л теріске шығ ару Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зінің кө кесі Абу Талибті кө зі тірісінде тура жолғ а салуғ а тырысқ анында, бірақ бұ л оғ ан жең ілдетілмегенінде, ә рі ол (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Абу Талиб қ айтыс болғ аннан кейін де Аллаһ Тағ аладан ол ү шін кешірім сұ рағ анында, бірақ бұ л оғ ан тыйым салынғ анында кө рініс табады. Ә рі Аллаһ Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зі жақ сы кө ретін адамын тура жолғ а салалмайтынын тү сіндіріп берді. Ә рі осыда Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) пайда келтіруге де, зиянды тойтаруғ а да ие емес екеніне, ал басқ алар тіпті бұ ғ ан иелік ете алмайтынына нұ сқ ау бар.

Бұ л аятта Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) пайда келтіруге де, зиянды тойтаруғ а да ие емес екеніне, Аллаһ Тағ аланың ғ ана иелік ететінінен еш нә рсені бере де, тыя да алмайтынына нұ сқ ау бар. Сондай-ақ онда бү кіл нә рсеге тек Аллаһ Тағ ала ғ ана иелік ететініне нұ сқ ау бар. Сондық тан да бұ л аятта Пайғ амбарғ а (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ол оларды бақ ытсыздық тан қ ұ тқ арсын немесе мұ қ таждық тарын орындасын деп дұ ғ а етіп жалбарынатындарды теріске шығ ару бар.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта ә улиелер пайда келтіре алады немесе ә лдебір зиян тигізе алады, немесе ө лгендерінен соң ә лдебір нә рсені басқ ара алады, ә рі Аллаһ оларғ а жомарттық танытып, болмысты басқ ару мү мкіндігін берді деп сенетіндерді теріске шығ ару бар.

2. Аятта тура жолғ а салу тек Аллаһ Тағ аланың қ олында екеніне нұ сқ ау бар.

3. Аятта Қ асиетті ә рі Пә к Аллаһ Тағ аланың білімінің растауы бар.

4. Аятта Қ асиетті ә рі Пә к Аллаһ Тағ аланың даналығ ының растауы бар.

5. Аятта ө зің ді Аллаһ Тағ аладан басқ а кіммен болса да байлаудың негізсіз екеніне нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Ә л-Бухаридің “ә с-Сахихында” Ибн ә л-Мусайабтың ә кесінің атынан былай деп баяндағ аны келтіріледі: «Абу Талиб ө лім аузында жатқ ан кезінде оғ ан Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) келді. Жан тапсырып жатқ анның жанында сол кезде Абдуллаһ ибн Абу Умайя мен Абу Жә хл болатын. Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) оғ ан: “Уа, кө ке, «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» деп айтшы.Сол сө здер арқ ылы мен сені Аллаһ тың алдында қ орғ ай алатын боламын”, - деп айтты. Сол жерде тұ рғ ан екеуі оғ ан: «Сонда сен Абд ә л-Мутталибтің дінінен бас тартпақ сың ба?» - деді. Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө з айтқ ан сө зін қ айталады, ә рі олар да ө з айтқ андарын қ айталады. Ә рі оның соң ғ ы сө здері ол Абд ә л-Мутталибтің дінінде қ алатыны, ә рі Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ екенін жариялаудан бас тартатыны болды. Сонда Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Егер мағ ан бұ л тыйым салынбаса, мен міндетті тү рде сен ү шін кешірім сұ раймын», - деді.

Сонда Ұ лы ә рі Қ ұ діретті Аллаһ оғ ан келесі уахиді тү сірді:

م َ ا ك َ ا ن َ ل ِ ل ن ّ َ ب ِ ي ِ ّ و َ ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ آ م َ ن ُ و ا أ َ ن ْ ي َ س ْ ت َ غ ْ ف ِ ر ُ و ا ل ِ ل ْ م ُ ش ْ ر ِ ك ِ ي ن َ و َ ل َ و ْ ك َ ا ن ُ و ا أ ُ و ل ِ ي ق ُ ر ْ ب َ ى م ِ ن ْ ب َ ع ْ د ِ م َ ا ت َ ب َ ي ّ َ ن َ ل َ ه ُ م ْ أ َ ن ّ َ ه ُ م ْ أ َ ص ْ ح َ ا ب ُ ا ل ْ ج َ ح ِ ي م ِ (١ ١ ٣)

«Пайғ амбарғ а жә не мү миндерге мү шриктер тозақ тық екендігі ө здеріне білінгеннен кейін олар ү шін жарылқ ау тілеулеріне болмайды, тіпті олар туысқ андары болса да» («ә т-Тауба» сү ресі, 113-аят).

Ал Абу Талибке қ атысты Аллаһ Тағ ала келесі аятты тү сірді:

إ ِ ن ّ َ ك َ ل ا ت َ ه ْ د ِ ي م َ ن ْ أ َ ح ْ ب َ ب ْ ت َ و َ ل َ ك ِ ن ّ َ ا ل ل ّ َ ه َ ي َ ه ْ د ِ ي م َ ن ْ ي َ ش َ ا ء ُ و َ ه ُ و َ أ َ ع ْ ل َ م ُ ب ِ ا ل ْ م ُ ه ْ ت َ د ِ ي ن َ (٥ ٦)

«Расында, жақ сы кө ргенің ді тура жолғ а сала алмайсың. Бірақ Аллаһ кімді қ аласа, соны тура жолғ а салады. Сондай-ақ Ол тура жолмен жү рушілерді жақ сы біледі» («ә л-Қ асас» сү ресі, 56-аят)» (ә л-Бухари 1320, Муслим 24, Ахмад «Муснадта» 168/5, 433).

Ибн Мусайаб туралы айтар болсақ – ол Саид ибну Мусайаб, табиғ индерден болғ ан ғ алымдардың жә не ү лкен фақ иһ тардың бірі. Ол һ ижраның 90 жылынан кейін қ айтыс болды. Оның ә кесі Мусайаб Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) сахабасы еді, ә рі Усманның билік қ ұ ру тұ сында қ айтыс болды.

Бұ л хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зінің ең жақ ын адамдары ү шін де пайдағ а ие емес екеніне нұ сқ ау бар, ал бұ л ө зің ді Пайғ амбармен (оғ ан Алллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ол пайда келтіре алады немесе зиянды тойтара алады деген сеніммен байлаудың негізсіз екеніне нұ сқ ау бар. Ә рі егер Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зіне қ атысты ү кім осындай болатын болса, онда бұ л ү кім басқ а кез-келгенге тіпті де кү шіне ие болады.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте кө пқ ұ дайшыл болғ ан науқ ас Исламды қ абылдайды деген ү міт болса, оны зиярат етудің рұ қ сат етілетіндігіне нұ сқ ау бар.

2. Хадисте адам ү шін жаман дос пен нашар жолдастың зиян екендігіне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» куә лігінің мә н-мағ ынасы пұ ттарғ а, ә улиелерге жә не ізгілерге қ ұ лшылық етуді тә рк етуде екеніне жә не жалғ ыз Қ аситетті ә рі Пә к Аллаһ Тағ алағ а ғ ана қ ұ лшылық етудің міндетті болып табылатынында екеніне нұ сқ алады. Онда сондай-ақ кө пқ ұ дайшыл-мү шриктер бұ л куә ліктің мағ ынасын білгендігіне нұ сқ ау бар.

4. Хадисте кім білімнің негізінде «Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық қ а лайық ты қ ұ дай жоқ» куә лігін айтса, сол Исламғ а кіретініне нұ сқ ау бар.

5. Хадисте амалдармен олардың соң ына (яғ ни қ алай аяқ талатынына) қ арап санасатындығ ына нұ сқ ау бар.

6. Хадисте кө пқ ұ дайшылдар ү шін жарылқ ау тілеп дұ ғ а етудің жә не олармен дос болудың ә рі оларғ а сү йіспеншілік танытудың тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

7. Хадисте ө зін Пайғ амбармен (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) немесе басқ а біреумен, ол оғ ан пайда, не зиян келтіре алады деген сеніммен байлаудың негізсіз екеніне нұ сқ ау бар.

8. Хадисте Абу Талиб мұ сылман болғ ан деп айтушыларды теріске шығ ару бар.

9. Хадисте ата-бабалардың немесе қ ұ рметті кісілердің сө здерін дә лелге айналдырып алатындай жә не адамдар арасында келіспеушілік туындағ анда соларғ а оралатындай етіп, олардың наным-сенімдеріне соқ ыр тү рде ілесудің зиянды екеніне нұ сқ ау бар.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

ОН ТОҒ ЫЗЫНШЫ ТАРАУ:

Адамдардың кү пірлігінің жә не діндерін тастауының себебі ізгі-салиқ алы кісілерді шектен тыс ұ лық тауы болып табылатындығ ы туралы

Аса Қ ұ діретті Аллаһ Тағ ала былай деді:

ي َ ا أ َ ه ْ ل َ ا ل ْ ك ِ ت َ ا ب ِ ل ا ت َ غ ْ ل ُ و ا ف ِ ي د ِ ي ن ِ ك ُ م ْ و َ ل ا ت َ ق ُ و ل ُ و ا ع َ ل َ ى ا ل ل ّ َ ه ِ إ ِ ل ا ا ل ْ ح َ ق ّ َ إ ِ ن ّ َ م َ ا ا ل ْ م َ س ِ ي ح ُ ع ِ ي س َ ى ا ب ْ ن ُ م َ ر ْ ي َ م َ ر َ س ُ و ل ُ ا ل ل ّ َ ه ِ و َ ك َ ل ِ م َ ت ُ ه ُ أ َ ل ْ ق َ ا ه َ ا إ ِ ل َ ى م َ ر ْ ي َ م َ و َ ر ُ و ح ٌ م ِ ن ْ ه ُ ف َ آ م ِ ن ُ و ا ب ِ ا ل ل ّ َ ه ِ و َ ر ُ س ُ ل ِ ه ِ و َ ل ا ت َ ق ُ و ل ُ و ا ث َ ل ا ث َ ة ٌ ا ن ْ ت َ ه ُ و ا خ َ ي ْ ر ً ا ل َ ك ُ م ْ إ ِ ن ّ َ م َ ا ا ل ل ّ َ ه ُ إ ِ ل َ ه ٌ و َ ا ح ِ د ٌ س ُ ب ْ ح َ ا ن َ ه ُ أ َ ن ْ ي َ ك ُ و ن َ ل َ ه ُ و َ ل َ د ٌ ل َ ه ُ م َ ا ف ِ ي ا ل س ّ َ م َ ا و َ ا ت ِ و َ م َ ا ف ِ ي ا ل أ ر ْ ض ِ و َ ك َ ف َ ى ب ِ ا ل ل ّ َ ه ِ و َ ك ِ ي ل ا (١ ٧ ١)

«Ә й, Кітап иелері! Діндерің де артық кетпең дер. Аллаһ қ а байланысты шындық ты ғ ана айтың дар» («ә н-Ниса» сү ресі, 171).

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық кітабына» сә йкестілігі:

Автор, Аллаһ оны рахымына бө лесін, қ абірлерге табынушылар істейтін нә рселердің бір бө лігін – яғ ни олардың таухидке қ айшы келетін кө пқ ұ дайшылық танытып, ө лілерге қ атысты істейтіндерін тү сіндіріп ө ткен соң, бұ л тарауда ол адамдар осының барлығ ын не ү шін істейтіндерінің себептерін ашып кө рсетеді. Осынысымен автор, Аллаһ оны рахымына бө лесін, адамдардың осыдан сақ болуын жә не ізгі-салиқ алы кісілерге қ атысты жасалатын осы артық кетушіліктерден аулақ болуын қ алады.

Бұ л аятта артық кетушіліктің (нысапсыздық тың) кез-келген тү ріне жалпы тыйым қ амтылғ ан, ол сондай-ақ ізгі-салиқ алы адамдарғ а қ атысты нысапсыздық танытуғ а деген тыйымды да ө зіне қ амтиды. Ә рі осы аят Кітап иелеріне айтылғ ан болса да, ол жалпы шариғ и кү шіне ие, яғ ни бү кіл ү мметті қ амтып, оның мү шелерін осындайды ө здерінің Пайғ амбарына (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жә не ізгі-салиқ алы адамдарына қ атысты істеулерінен сақ тандырады, мұ ны христиандар Исағ а, ал яһ удилер Узайрғ а (оларғ а Аллаһ тың сә лемі болсын) қ атысты істегендеріндей.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта жеке тұ лғ аларғ а қ атысты да ә рі іс-амалдарда да артық кетушілік танытуғ а тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

2. Аятта яһ удилерді, христиандарды жә не жеке тұ лғ аларғ а немесе іс-амалдарғ а немесе басқ а да нә рсерлерге қ атысты артық кетушілік танытуда оларғ а ұ қ сайтындарды теріске шығ ару бар.

3. Аятта адамдарды дінде жә не барлық істерде орташылдық ұ стануғ а жә не салғ ырттық пен артық кетушілік сияқ ты екі шектен шығ ушылық тан аулақ болуғ а ынталандыру бар.

4. Аятта кө пқ ұ дайшылық тан жә не оның себептерінен, ә рі оғ ан жетелейтін барлық нә рселерден сақ тандыру бар.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Ә л-Бухаридің «ә с-Сахихында» Аллаһ Тағ аланың: “ Олар зор айлакерлік ойластырды жә не: «Қ ұ дайларың ды тастамаң дар; Уад, Суағ, Яғ ус, Яғ уқ жә не Насырды ә сте тастамаң дар», - деді” («Нух» сү ресі, 71: 21-23 аяттар)» - деген сө здеріне Ибн Аббастың жасағ ан тә псірі келтірілген. Ол былай деді: «Бұ л – Нұ х қ ауымындағ ы салиқ алы адамдардың есімдері. Олар қ айтыс болғ аннан кейін шайтан олардың қ ауымына ө здері жиналатын орындарда олардың ескерткіштерін орнатуды ә рі оларды солардың есімдерімен атауды ү йретіп азғ ырды да, олар бұ л азғ ыруды орындады. Олар осылай істеді, бірақ алғ ашында оларғ а қ ұ лшылық етпейтін. Бұ л ескерткіштерді орнатқ андар қ айтыс болып, білім ұ мытылғ ан соң адамдар оларғ а қ ұ лшылық ете бастайды» (ә л-Бухари 4920).

Ибн ә л-Қ айим былай деді: “Кейбір ертедегі мұ сылмандар былай деп хабарлағ ан: «Олар қ айтыс болғ аннан кейін адамдар солардың қ абірлерінде ыждағ аттылық пен намаз оқ итын болды, кейін олардың мү сіндерін орнатты, ал біраз уақ ыт ө те келе, олар соларғ а қ ұ лшылық ете бастады»”.

Ибн Қ айим – ғ алым жә не имам, оның есімі Мухаммад ибн Абу Бакр ибн Аюб ә з-Зари ә д-Димашқ и, ол шейхул-Ислам ибн Таймияның шә кірті, һ ижраның 751 жылы қ айтыс болды. Ол кө птеген атақ ты жә не пайдалы ең бектерін қ алдырды.

Бұ л хабарда ізгі-салиқ алы адамдарғ а қ атысты шектен шығ ушылық Аллаһ тан басқ а оларғ а қ ұ лшылық етудің себебі болғ анына нұ сқ ау бар.

Хабардан алынатын пайдалар:

1. Хабарда ізгі-салиқ алы кісілерге қ атысты артық кетушілік Аллаһ тан басқ а оларғ а қ ұ лшылық ету жә не дінді толық тә рк ету болып табылатынына нұ сқ ау бар.

2. Хабарда бейнелер жасаудан жә не оларды ілуден сақ тандыру бар, ә сіресе, бұ л мү сіндер мен ә лдебір ұ лы тұ лғ алардың суреттеріне қ атысты.

3. Хабарда шайтанның айласынан сақ тандыру ә рі шайтан ү немі ө тірікті ақ иқ ат тү рінде кө рсететініне нұ сқ ау бар.

4. Хабарда бидғ аттар мен дінге енгізілген жаң алық тардан сақ тандыру бар, тіпті мұ ны істеушінің ниеті игі болса да.

5. Хабарда онда келтірілген барлық нә рселер кө пқ ұ дайшылық қ а алып баратын себептер екеніне, ә рі сондық тан да одан сақ тану қ ажет екеніне нұ сқ ау бар.

6. Хабарда білімнің бар болуының пайдасын дұ рыс тү сінуге жә не оны жоғ алтудың зиянына нұ сқ ау бар.

7. Хабарда білімді жоғ алтудың себебі ғ алымдардың дү ниеден ө туі болып табылатынына нұ сқ ау бар.

8. Хабарда соқ ыр ілесушіліктен сақ тандыру бар ә рі бұ л ә лдебіреуге соқ ыр тү рде ілесушіні Исламнан шығ аруы мү мкін екеніне нұ сқ алады.

-------------------------------------------------------------------------------------------

“Умардың, оғ ан Аллаһ разы болсын, сө здерінен ол Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Христиандар Мә риям ұ лы Исаны ұ лық тағ анындай мені ұ лық тамаң дар. Мен бар болғ аны қ ұ лмын, сондық тан да: «Аллаһ тың қ ұ лы ә рі Оның Елшісі», - деп айтың дар», – дегенін естігені туралы жеткізілген”(Бухари 3445, Ахмад 55, 47, 24, 23/1).

Умар, оғ ан Аллаһ разы болсын – бұ л Умар ибн Хаттаб ибн Нуфайл ә л-Қ ураши ә л-Ә дий, мү миндердің ә мірі, Абу Бакр ә с-Сыддық тан кейінгі ең жақ сы сахаба, Аллаһ оларғ а разы болсын. Һ ижраның 23 жылының зул-хижжа айында қ айтыс болды.

Бұ л хадисте Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө зіне қ атысты артық кетушілікке, яғ ни адамдар оғ ан раббылық (рубубия) сипаттың кейбірін тели бастауына тыйым салды, ал бұ да артық кетушіліктің тыйым салынғ андығ ына ә рі ол кө пқ ұ дайшылық қ а алып келетініне нұ сқ ау бар, бұ л христиандармен Исағ а (оғ ан Аллаһ тың сә лемі болсын) қ атысты орын алғ анындай.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте Пайғ амбарды (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мақ тауда, адамдар оны ө з мақ тауларымен Аллаһ тың қ ұ лы ә рі елшісі деген мә ртебесінен асырып жіберетіндей етіп шектен шығ уғ а тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

2. Хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө з ү мметіне қ атысты ық ыластылығ ының кү шіне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте ізгі-салиқ алы кісілерді шектен тыс ұ лық тау кө пқ ұ дайшылық қ а тү судің себебі болатынына нұ сқ ау бар.

4. Хадисте кә пірлерге ұ қ сап-еліктеудің тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Шектен шығ ушылық тан сақ таның дар, ө йткені шектен шығ ушылық сендерден бұ рынғ ыларды опат етті», - деді(Ахмад «Муснадта» 347 215/1, Ибн Мә жаһ 4029, Ибн Хазм 2867, Хаким 466/1).

Автор, Аллаһ оны рахымына бө лесін, бұ л хадисті, оны жеткізушісін атамай, келтірді. Ахмад, ә т-Тирмизи жә не Ибн Мә жаһ оны Ибн Аббастан келтіреді.

Бұ л хадисте шектен шығ ушылық қ а бір мағ ыналы тү рде тыйым салынғ ан жә не ол бұ л дү ниеде де, Ақ ыретте де опат болудың себебі екеніне нұ сқ алады. Ә рі бұ л тыйым ізгі-салиқ алы адамдарғ а қ атысты шектен шығ ушылық ты тіптен қ амтиды, ө йткені ол кө пқ ұ дайшылық тың себебі болып табылады.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте шектен шығ ушылық қ а деген тыйым жә не оның кесірлі салдарын тү сіндіру бар.

2. Хадисте бізден бұ рын ө мір сү рген қ ауымдардың қ ателіктерінен, ө зіміз сондайды істемеуіміз ү шін, ғ ибрат алу қ ажет екеніне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө з ү мметін кө пқ ұ дайшылық тан жә не оғ ан алып баратын нә рселерден қ ұ тқ аруғ а бү кіл ынта-жігерімен ұ мтылғ анына нұ сқ ау бар.

4. Хадисте қ ұ лшылық -ғ ибадатта ә рі басқ а барлық нә рселерде де орташылдық ұ стануғ а, яғ ни артық кетушілік пен осалдық сияқ ты екі шектен шығ ушылық тың арасында орташыл болуғ а деген ынталандыру бар

5. Хадисте ізгі-салиқ алы адамдарғ а қ атысты шектен шығ ушылық кө пқ ұ дайшылық қ а алып баратын себеп екеніне нұ сқ ау бар.

6. Хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кө пқ ұ дайшылық қ а тү суден қ андай қ орық қ андығ ына жә не ол одан қ аншалық ты ынталы тү рде сақ тандырғ анына нұ сқ ау бар.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Муслим Аллаһ Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Артық кетушілер жоқ болып жойылды», - деп айтып, осыны ү ш рет қ айталағ андығ ы туралы Ибн Масғ удтың хадисін жеткізеді (Муслим 2680, Абу Дауд 4608, Ахмад 386/1).

Бұ л хадисте ә лдебір нә рсеге шектен тыс терең деп ену тыйым салынғ ан артық кетушілік екеніне нұ сқ ау бар. Ә рі осығ ан сондай-ақ кө пқ ұ дайшылық қ а алап баратын ізгі-салиқ алы адамдарды шектен тыс ұ лық тау да жатады.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте ә рбір нә рседе, ә сіресе, ғ ибадатта жә не ізгі адамдарды ұ лық тауда шектен шығ ушылық тан аулақ болуғ а ынталандыру бар.

2. Хадисте бү кіл істерде орташылдық ұ стануғ а ынталандыру бар.

3. Хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө з ү мметін қ ұ тқ аруғ а деген ұ мтылысына ә рі осыда ынта-жігер танытқ анына нұ сқ ау бар.

--------------------------------------------------------------------------------------------

ЖИЫРМАСЫНШЫ ТАРАУ:

Ізгі салиқ алы адамның ө зіне немесе оның қ абіріне қ ұ лшылық етуді айтпағ анның ө зінде, Аллаһ қ а ізгі-салиқ алы адамның қ абірінің жанында қ ұ лшылық етуге болмайтындығ ы туралы

Ә л-Бухари мен Муслимнің «ә с-Сахихтарында» (бірде) Умм Сә лә ма Аллаһ Елшісіне (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) Эфиопияда кө рген шіркеуі жә не ондағ ы иконалар туралы баяндағ аны жайындағ ы Айшаның хадисі келтіріледі. Ол (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай деді: «Оларда салиқ алы кісі немесе (Аллаһ тың) ізгі пендесі қ айтыс болса, оның қ абірінің ү стіне ғ ибадатхана қ ұ рады да, оның ішіне осы суреттерді салады. Қ иямет Кү ні мұ ндай адамдар Аллаһ тың алдында жаратылыстардың ең жамандары болып шығ ады» (ә л-Бухари 427, Муслим 528, Ахмад 51/2).

Ә рі қ арай шейх шейхул-Ислам ибн Таймияның: «Олар (бір мезгілде) екі бү лікке: қ абірлердің бү лігіне жә не бейнелердің бү лігіне - тү сті (қ абірлермен азғ ырылуғ а жә не бейнелермен азғ ырылуғ а)», - деген сө здерін келтіреді.

Умм Сә лә ма – бұ л мү миндердің анасы Хинд бинт Аби Умаййя ә л-Махзумия ә л-Қ урашия, һ ижраның 62 жылы қ айтыс болды, Аллаһ оғ ан разы болсын.

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық кітабына» сә йкестілігі:

Бұ л тарауда Аллаһ қ а қ ұ лшылық ету кө пқ ұ дайшылық қ а алып баратын жә не бірқ ұ дайшылық қ а қ арама-қ айшы келетін себеп болып табылатындығ ының тү сіндірмесі қ амтылғ ан.

Бұ л хадисте ізгі-салиқ алы адамдардың қ абірінің жанында Аллаһ қ а қ ұ лшылық етуге тыйым салынғ андығ ына айқ ын нұ сқ ау қ амтылғ ан, себебі бұ л христиандардың амалы болып табылады, ә рі мұ ндайды істеген адам жаратылыстардың ең нашары болып табылады.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте ізгі адамдардың қ абірлерінің жанында Аллаһ қ а қ ұ лшылық етуге тыйым салынғ андығ ына нұ сқ алады, ө йткені бұ л кө пқ ұ дайшылық қ а алып келетін нә рсе ә рі христиандардың амалы болып табылады.

2. Хадисте мұ сылмандарды кә пірлердің амалдарынан сақ тандыру ү шін, олардың істеп жатқ ан істері туралы айтуғ а рұ қ сат етілетініне нұ сқ ау бар.

3. Хадисте тірі жандардың бейнесін мү сіндеудің немесе суретін салудың тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау ә рі мұ ндайдан сақ тандыру бар, ө йткені мұ ның барлығ ы кө пқ ұ дайшылық қ а алып келеді.

4. Хадисте кім ізгі-салиқ алы адамның қ абірінің жанында мешіт қ ұ ратын болса, сол жаратылыстардың ең жаманы екеніне нұ сқ ау бар, тіпті оның ниеті жақ сы болғ ан болса да.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Айша мен Абдуллаһ ибн Аббастың, Аллаһ оларғ а разы болсын, сө здерінен былай деп жеткізілген: «Ө зінің дә л қ айтыс болуының алдында Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) жамылғ ысын бетіне жаба бастады да, ал (дем алуы) қ иындағ ан соң, оны бетінен алып тастады, ә рі осындай болғ ан кү йінде: «Ө здерінің пайғ амбарларының қ абірлерін намаз оқ у орындарына айналдырғ ан яһ удилер мен христиандарды Аллаһ лағ ынеттесін!», - деп, (мұ сылмандарды осы адамдар) істеген нә рселерді қ айталаудан сақ тандырып ескертті. Ә рі егер оның (осы) сө здері болмағ анда, (сахабалар) оны ашық жерге жерлейтін еді. Алайда (адамдар) оның қ абірін мешітке айналдырады деген қ ауіппен бұ л орындалмады» (ә л-Бухари 435, Муслим 531).

Бұ л хадисте Аллаһ қ а пайғ амбарлардың қ абірлерінің алдында қ ұ лшылық етуге жә не оларды мешіттерге айналдыруғ а деген тыйым бар, ө йткені мұ ның барлығ ы адамды Аллаһ қ а серік қ осуғ а алып келеді.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте пайғ амбарлар мен ізгілердің қ абірлерін Аллаһ қ а қ ұ лшылық жасалатын мешіттерге айналдырудың тыйым салынғ андығ ына нұ сқ ау бар, ө йткені мұ ның барлығ ы кө пқ ұ дайшылық қ а алып келеді.

2. Хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) таухидке қ атысты қ амқ орлығ ының жә не ық ылас-ілтипатының кү штілігіне, сондай-ақ ө з қ абірінің ұ лық талатынынан қ орық қ анына нұ сқ ау бар, ө йткені мұ ның барлығ ы кө пқ ұ дайшылық қ а алып келеді.

3. Хадисте христиандар мен қ абірлерге ғ имараттар соғ у жә не оларды мешіттерге айналдыру сияқ ты олардың амалдарына ұ қ сас амалдарды істейтіндерді лағ ынеттеудің рұ қ сат етілгендігіне нұ сқ ау бар.

4. Хадисте Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ө з ү йінде жерленгенінің даналығ ына нұ сқ ау бар: бұ л Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ абірі адамдар ү шін бү лікке айналмауы ү шін істелген болатын.

5. Хадисте Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) адам болғ анына, ә рі онымен де адамдармен орын алатын ө лім жә не ө лімнің алдындағ ы жанталас орын алғ анына нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Муслим Жундуб ибн Абдуллаһ тың (Аллаһ оғ ан разы болсын) былай деп баяндағ анын жеткізген: «Мен Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ айтыс болуынан бес кү н бұ рын былай деп айтқ анын естідім: “Мен сендердің араларың нан сү йіктім болмағ анына қ атысты Аллаһ тың алдында тазамын. Аллаһ Ибраһ имді Ө зінің сү йіктісі еткеніндей, мені де Ө зінің сү йіктісі етті. Бірақ мағ ан ө з ү мметімнің ішінен сү йікті таң дап алуғ а тура келгенде, мен Абу Бакрді таң дар едім.

Расында, сендерден бұ рың ғ ылар ө з пайғ амбарларының қ абірлерін ғ ибадатханаларғ а айналдырды. Бірақ сендер қ абірлерді мешіттерге айналдырмаң дар, ө йткені мен сендерге мұ ны тыйым саламын” » (Муслим 532).

Жундуб ибн Абдуллаһ ибн Суфиян ә л-Бә жали – атақ ты сахаба, шамамен 60 жасында қ айтыс болды, оғ ан Аллаһ разы болсын.

Абу Бакр ә с-Сыддық – Абдуллаһ ибн Усман ибн Амир ибн Амр ибн Қ ааб ә т-Тайми, Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) халифасы. Ол мұ сылмандардың бірауызды келісімі бойынша – сахабалардың ең жақ сысы. Һ ижраның 13 жылы 63 жасында қ айтыс болғ ан, оғ ан Аллаһ разы болсын.

Бұ л хадисте қ абірлерді, бұ ны христиандар мен яһ удилер ә рі басқ а да бидғ атшылар істейтіндеріндей, қ ұ лшылық орындарына айналдыруғ а деген тыйым бар, ө йткені бұ л кө пқ ұ дайшылық қ а алып келетін қ ұ рал болып табылады.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте қ абірлерді ғ ибадат жасау орындарына айналдырудың, олардың жанында намаз оқ удың, олардың ү стіне кү мбез-кесенелер қ ұ рудың тыйым салынғ анына, ә рі бұ л тыйым адамдарды осы себепті кө пқ ұ дайшылық қ а тү сулерінен қ орғ ау ү шін салынғ анына нұ сқ ау бар.

2. Хадисте кө пқ ұ дайшылық қ а алып баратын барлық жолдарды жабуғ а нұ сқ ау бар.

3. Хадисте Қ асиетт ә рі Пә к Аллаһ Тағ ала Ө зінің ұ лылығ ына сә йкес болғ ан болғ ан сипатта сү йетініне нұ сқ ау бар.

4. Хадисте Аллаһ тың қ ос сү йіктісі: Ибраһ имнің (оғ ан Аллаһ тың сә лемі болсын) жә не Мухаммадтың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) артық шылық тарына нұ сқ ау бар.

5. Хадисте Абу Бакр ә с-Сыддық тың артық шылығ ына ә рі ол осы ү мметтің ішіндегі бір мағ ыналы тү рде ең жақ сы адам екеніне нұ сқ ау бар.

6. Хадисте Абу Бакр ә с-Сыддық тың Пайғ амбардан (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кейінгі заң ды халифа болып табылатынына нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Ол мұ ны ө мірінің соң ында тыйым салды ә рі тіпті ө лім аузында бола тұ ра, мұ ндайды жасайтындарды лағ ынеттеді.

Ал тыйым салынғ ан іс-амалдарғ а қ абірлерде намаз оқ у да жатады, тіпті оның ү стіне еш нә рсе қ ұ рылмағ ан болса да. Осыда Пайғ амбар қ абірі мешітке айналу қ ауіпі бар екендігі туралы Айшаның сө здерінің мә н-мағ ынасы жатыр. Ә рине, сахабалар оның қ абірінің ү стіне мешіт қ ұ рудан алыс болатын, бірақ егер адам намазды белгілі бір орында орындауғ а ұ мтылса, ол сонысымен ә лгі орынды мешітке айналдырады. Бұ дан қ алса, намаз орындалатын кез-келген орын мешіт деп аталады, ө йткені Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «...Жер мен ү шін мешіт, таза ә рі тазартушы етілді», - деп айтты (ә л-Бухари 1/369, 370 жә не 444, Муслим (521)).

Шейхул-Исламның бұ л сө здеріне осы тарауда келген хадистер нұ сқ айды.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Ахмад жеткізушілердің жақ сы тізбегімен Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Адамдардың ішіндегі ең жамандары - солардың ө мір сү ру кезінде Қ иямет басталатын (адамдар) жә не қ абірлерді мешіттерге айналдыратындар», - деп айтқ аны туралы Ибн Масғ удтың хадисін жеткізген. Бұ л хадисті сондай-ақ Абу Хатим де “ә с-Сахихта” жеткізген(Ахмад «Муснадта» 435/1, Ибн Хиббан ө зінің жинағ ында 340).

Хадисте адамдарды қ абірлерді мешіттерге айналдырудан жә не оларда намаз оқ удан, жә не олардан қ ұ т-береке іздеуден сақ тандыру қ амтылады, ө йткені мұ ның барлығ ы кө пқ ұ дайшылық қ а алып келеді.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте қ абірдің қ асында намаз оқ удан сақ тандыру бар, ө йткені бұ л кө пқ ұ дайшылық қ а алып келеді.

2. Хадисте ізгі-салиқ алы адамдардың қ абірлерін мешітке айналдыратын адамдар жаратылыстардың ең жамандары екеніне нұ сқ ау бар, тіпті олардың осыдағ ы мақ саты Аллаһ қ а жақ ындау болса да.

3. Хадисте Қ иямет Кү ні жер бетінде ең жаман адамдар ө мір сү ретін кезде орын алатынына нұ сқ ау бар.

4. Хадисте кө пқ ұ дайшылық тан жә не оғ ан алып келетін ә рі жақ ындататын нә рселерден сақ тандыру бар, осығ ан жү гінетін адамның ниеті қ андай болса да.

------------------------------------------------------------------------------------------------

ЖИЫРМА БІРІНШІ ТАРАУ:

Ізгі-салиқ алы адамдамдардың қ абірлерін шектен тыс қ ұ рметтеу олардан Аллаһ тан басқ а қ ұ лшылық жасалатын пұ ттар жасайтыны туралы

Имам Мә лик ө зінің «Мууатта» атты хадистер жинағ ында Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай деп айтқ ан хадисін жеткізеді: «Я, Аллаһ! Менің қ абірімді қ ұ лшылық жасалатын пұ тқ а айналдырма. Ақ иқ атында, пайғ амбарларының қ абірлерін ғ ибадат орындарына айналдырғ ан адамдарғ а Аллаһ тың ашу-ызасы қ атты» (Мә лик «Мууатта» 85, Ахмад «Муснад» 246/2).

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық кітабына» сә йкестілігі:

Автор, Аллаһ оны рахымына бө лесін, осыдан бұ рың ғ ы тарауда ізгі-салиқ алы кісілерге қ атысты артық кетушіліктен сақ тандыру жасағ ан соң, олардың қ абірлеріне қ атысты артық кетушілік те таухидке қ айшы келетін кө пқ ұ дайшылық қ а алып келетінін тү сіндіргісі келді, ал бұ л – қ айтыс болғ ан адамдарғ а сиыну. Осынысымен ол қ абірлерге қ атысты артық кетушілік танытудан сақ тандырғ ысы келді.

Имам Мә лик – бұ л имам Мә лик ибн Ә нас ибн Мә лик ибн Аби Амир Асбахи, Мә динаның имамы, тө рт атақ ты имамның бірі, һ ижра жыл санауы бойынша 179 жылы қ айтыс болды, Аллаһ оны рахымына бө лесін.

Бұ л хадисте қ абірлерге қ атысты артық кетушілік адамдардың оларғ а қ ұ лшылық етуіне алып келетініне нұ сқ ау бар, ө йткені Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын): «Я, Аллаһ! Менің қ абірімді қ ұ лшылық жасалатын пұ тқ а айналдырма», - деді. Ә рі ол мұ ны «Ақ иқ атында, пайғ амбарларының қ абірлерін ғ ибадат орындарына айналдырғ ан адамдарғ а Аллаһ тың ашуы қ атты» деген сө здермен тү сіндірді.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте пайғ амбарлардың қ абірлеріне қ атысты артық кетушілік адамдардың оларды қ ұ лшылы&#