Тақырып: Протестантизм діні және оның негізгі ағымдары.

1. Реформация қ озғ алысы жә не протестантизм дінінің пайда болуы.

2. Протестантизм дінінің негізгі шіркеулері.

3. Протестантизм дінінің екінші буын шіркеулері мен секталары.

4. Қ азіргі заманғ ы христиан дінінің жағ дайы.

Протестантизм реформация (лат. reformatio — қ айта қ ұ ру, тү зегу) барысында пайда болды.

Реформация - бірқ атар еуропа елдеріндегі шіркеуді евангелия мү раттары рухында қ айта қ ү руғ а бағ ытталғ ан жоне ортағ асырлық католицизмдегі бү л мү раттарғ а сай келмейтіннің бә рін бү рмалау- шылық деп санағ ан қ озғ алыс.

Протестантизм ілімі, ұ йымы мен культініц ерекшеліктері.

Реформаторлар адам мен Қ ұ дайдың тікелей сұ хбаттасуын талап етеді. Олар орбір христианның Библияны еркін оқ у қ ү қ ы ү шін кү ресті. Протестантизмде Библия ілімінің бірден-бір қ айнары деп жарияланады, ал аң ыз теріске шығ арылады немесе Жазуғ а сә йкес деп танылғ ан аумақ та ғ ана колданылады. Протестантизм негізін салушылар бастапқ ы кү нә адам табиғ атына зиян келтіріп қ ана қ оймай (православие мен католицизм осылай дейді) оны тү тастай бү зды деп санайды. Сойтіп кү нә ғ а батқ ан адам жақ сылық жасау қ абілетінен мү лдем айырылады. Сондық тан адам оздігінен аман қ ала алмайды. Аман қ алу тек Қ ұ дайдың араласуымен ғ ана орын алуы мү мкін. Протестанттық конфессиялардың басым копшілігінің маң ызды догматы - Христостың адамдар кү носін ө теу кү рбан- дығ ына сену арқ ылы ақ талу ілімі. Ал аман қ алудың басқ а тә сілдері (рө сімдер, аскеза, Қ ұ дайғ а жағ ымды істер жә не т.б.) маң ызды емес деп саналады. Игі істер Қ ұ дайғ а деген махаббаттан туындайды.

Протестанттық шіркеудің ү йымдық қ ұ рылымына жаң а қ оғ амдық -мә дени ахуал ық пал етті, онда сословиелік-корпоративті қ ү рсаудан босанғ ан тү лғ аның жаң а рухани талагітары кө рініс тапты. Барлық протестантгарды Рим папасыныц билігін мойын- дамау біріктіреді.

Жалпы шарапаттылық принципі протестантизмде оте маң ызды болып табылады. Кез келген христианғ а протестанттар козқ ара- сыпа сө йкес шоқ ыну қ уаты арқ ылы Қ ұ дайылық қ ү дірет дариды, Қ ұ дай шарапаты сенім арқ ылы шоқ ынғ андардыц боріне таралады. Шіркеудің барлық мү шелері қ ауымда белсенді рө л атқ арып, сай- ланбалы жетекші органдарғ а қ атыса алады. Қ ауымдар дьякондар мен пресвитерлерді, уағ ызшылдар мен игі хабар айтатындарды, пасторлар мен епископтарды сайлайды немесе шақ ырады.

Методизм

18-ғ асырда англикандық тағ ы индифферентизмді езгіндеу талпынысы ретінде методистер қ озғ алысы пайда болды. Оның негізін қ апағ андар - ағ айынды Джон (1703-1788) мен Чарльз (1707- 1788) Уә слилер. Бұ л атау олардың студенттік жылдары Оксфордта ө здері қ ұ рғ ан «Қ асиетті Клубта» христиан жарлық тарын орындауғ а жә не уағ ыздық ә рекеттің жаң а тә сілдерін қ олдануғ а байланысты пайда болды.

Меннониттер

Анабаптистерге тарихи жақ ын бұ л конфессия 1544 голландық уағ ызшыл Менно Симсонстың (1492-1559) атымен аталады. Ол ересектерді сенім бойынша шоқ ындыру принципін қ орғ ады. «Біздің христиандық ортақ сеніміміздің басты статьяларының декларациясында» баяндалғ ан (1632) меннониттер ілімі қ ауым мү шелерінің тең дігін, зү лымдылық қ а кү ш кө рсетіп қ арсы тү рмауды (қ олына қ ару ү стап ә скерде қ ызмет етуге дейін тыйым салады), қ ауымдардың автономдылығ ын жариялайды. Голландия мен Германиядан шық қ ан меннониттер кө птеген елдерге (Ресейге де) таралды.

Баптистер

Баптистік қ ауымдар XVII ғ. басында пайда болды. Алғ ашқ ы ағ ылшын баптисі Джон Смит (1554-1612) болып саналады. Қ ауымдарда ересектерді суғ а батыру арқ ылы шоқ ындыру енгізілді. Конфессия атауы да осымен байланысты (грек. - baptize суғ а батыру, шоқ ындыру). Баптистер діни еркіндікті, тө зімділікті, шіркеуді мемлекеттен бө луді талап етті. Баптизм ілімінде жеке сенімге жә не дінді қ абылдауғ а кө п кө ң іл бө лінеді. «Жалпы бап­тистер» аман қ алуғ а адам ырқ ының қ атысуын мойындағ ан XVI ғ. голландық реформатор Яков Арминийдің ық палында болды жә не Христосқ а сенгендердің бә рі аман қ алады деген доктринаны ү станды. «Жеке баптистер» кальвиндік жазмыш ілімін қ атаң сақ тайды.

Адвентистер

19 ғ. 30-жылдарының басында, АҚ Ш-та баптизмнен адвен­тистер (лат. adventus - келу) діни ағ ымы бө лініп шық ты. Уағ ызшыл Уильям Миллер (1782-1849) 1831 жылдың жазында Христостың екінші рет келетін кү нін - 1843 жылдың 21 наурызын есептеп шық тым деп жариялады.

Елуіншілер (пятидесятниктер)

Осы атауғ а ие болғ ан протестанттық қ озғ алыс XIX ғ. соң ында АҚ Ш-та пайда болып, кейін басқ а елдерге тарады. Бү л конфессияның негізінде жаң а ө сиеттік «Апостолдар істері» кітабында баяндалғ ан, Пасхадан елу кү н ө ткен соң Қ асиетті Рухтың апостолдарғ а тү суі туралы аң ыз жатыр.

Иегова куә гсрлері

1872 жылы АҚ Ш-та «Библияны зерттеушілердің халық аралық қ оғ амы» қ ұ рылды. Оның жетекшілері бірінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейін, 1914 ж. кө зге кө рінбейтін «Христостың екінші рет келуі» орын апды деп жариялады. 1931 жылы олар «Иегова куә герлері қ ауымының» қ ұ рылғ анын жариялады.