Лабораторияда жұмыс істеу кезіндегі техникалық қауіпсіздік ережелер. Алғашқы көмек. Жарақаттың түрлері

Ж

Мақ саты: Ә рбір адам химиядан зертханалық жұ мыстар жү ргізген кезде ө зінің денсаулығ ына зақ ым келтірмеу мақ сатында жә не басқ ада келең сіз жағ дайларғ а тап болмас ү шін қ ауіпсіздік ережелерін білу керек.

Қ ауіпсіздік ережелерін сақ тағ анда ғ ана сә тсіз оқ иғ алардан сақ тануғ а болады. Ә детте қ ауіпсіздік ережелерін сақ тау тә жірибе жү ргізетін жұ мыстың тү ріне байланысты болады. Бірақ лабораторияда жұ мыс жасайтын адамдардың ә рқ айсысы ү шін ол қ андай тә жірибе орындамасын міндетті тү рде сақ талатын жалпы ережелер қ олданылады:

1. Лабораторияда жалғ ыз адам жұ мыс жасауғ а ү зілді-кесілді тиым салынады, себебі сә тсіз оқ иғ а бола қ алғ ан жағ дайда зақ ымданғ ан адамғ а кө мек кө рсететін ешкім болмай қ алады.

2. Лабораторияда жұ мыс істегенде тазалық ты, тыныштық ты, тә ртіптілікті, қ ауіпсіздік техникасының ережелерін қ атаң тү рде сақ тау керек, себебі асығ ыстық, ұ қ ыпсыздық ауыр зардаптар ә келетін келең сіз оқ иғ аларғ а соқ тырады.

3. Ә рбір жұ мыс жасаушы алғ ашқ ы кө мек кө рсету ү шін ө ртке қ арсы қ ұ ралдар мен аптечканың лабораторияда қ ай жерде тұ рғ анын білулері керек.

4. Лабораторияда темекі шегуге, тамақ ішуге, су ішуге қ атаң тиым салынады.

5. Жұ мысқ а оқ ушылар жасалатын тә жірибенің орындалу техникасын мең гермейінше кірісуге болмайды.

6. Тә жірибені тек таза ыдыстарда жү ргізу керек. Жұ мыс кезінде тазалық ты, ұ қ ыптылық ты сақ тау керек, заттардың бет пен қ ол терісіне тү спеуін қ адағ алау керек, себебі кө птеген заттар (галогендер, фенол, нитроқ осылыстар) теріні, шырышты қ абық ты тітіркендіреді. Тә жірибеден кейін ыдыстарды бірден жуу керек.

7. Лабораториядағ ы заттардың бірде-біреуінің дә мін татуғ а болмайды. Заттың иісін анық тағ анда ыдысты мұ рынғ а жақ ын апаруғ а болмайды. Иісті білу ү шін ыдыстың аузынан мұ рынғ а қ арай алақ анмен желпу керек.

8. Реактивтер сақ талғ ан барлық банкілерде, шыны ыдыстарды заттардың аттары кө рсетілген этикеткалар болу керек.

9. Ерітіндісі бар шыны ыдыстарды бір қ олмен мойнынан, екінші қ олымен тү бінен ұ стау керек.

10. Органикалық заттармен ерітінділерін пипеткамен ауызғ а соруғ а қ атаң тү рде тиым салынады.

11. Сұ йық жә не қ атты заттарды пробирка мен колбада қ ыздырғ анда аузын ө зің е жә не кө ршің е қ аратуғ а, ү стінен қ арауғ а болмайды.

12. Жұ мыс аяқ талғ аннан кейін газды, суды, электр энергиясын айыру керек.

13. Раковинағ а қ ышқ ылдар мен негіздердің қ ойытылғ ан ерітінділерін, органикалық еріткіштерді, ө те кү шті иісті жә не тез тұ танғ ыш заттарды қ ұ юғ а болмайды. Барлық қ алдық тарды арнаулы ыдыстарғ а қ ұ ю керек.

14. Ә рбір лабораторияда қ орғ аныштық маскалар, кө зілдіріктер, противогаздар, респираторлар болу керек.

15. Ә рбір ғ имаратта ө рт сө ндіруге қ арсы қ ұ ралдар: қ ұ м салынғ ан жә шік, қ алағ ы мен, ө ртке қ арсы одеяло (асбесттік немесе киізден жасалғ ан), зарятталғ ан ө рт сө ндіргіштер болу керек.

16. Лабораторияда қ ол жететін жерде кө мек кө рсетуге қ ажетті медикаменттер: танин ерітіндісі, калий перманганаты, бор қ ышқ ылы, йод, мақ та, бинт, пластырь, кү йікке қ арсы май болу керек.

Қ ышқ ылдар жә не негіздермен жұ мыс істеу ережесі:

1. Қ ышқ ылдар жә не негіздермен жасалатын барлық жұ мыста қ орғ аныштық кө зілдірік пен маска кию керек. Қ ышқ ылдар мен негіздердің терімен кө зге тү суі ө те ауыр жағ дайғ а ұ шыратады.

2. Қ ышқ ылдар мен негіздерді тү тік пен пипеткада ауызғ а тартуғ а болмайды.

3. Қ ышқ ылдарды су қ осып сұ йылтқ анда мына ереже естерің де болсын: суды шайқ ай отырып, оғ ан қ ашқ ылды жайлап сыздық татып қ ұ ю керек, қ ышқ ылғ а су қ ұ юғ а болмайды. Бұ л жағ дайда кө зге кө зілдірік кию керек.

4. Натрий мен калий гидроксидтерінің ерітінділерін кө зге кө зілдірік кию арқ ылы, суғ а сілтілердің аздағ ан мө лшерін қ осу арқ ылы алу керек. Сілтілердің бө лшектерін қ олмен емес, қ ысқ ышпен алу керек.

5. Кү кірт қ ышқ ылы вакуум-эксикаторда су сорғ ыш қ ұ рал ретінде пайдалануғ а тиым салынады, себебі эксикатор жарылғ ан кезде тө гілген қ ышқ ыл жұ мыс істеушінің терісіне тиіп, кү йдіруі мү мкін.

6. Ерігіш қ ышқ ылдар мен жұ мыс істеген кезде, тә жірибені арнаулы ыдыстарда, сорып алатын шкафпен ө те сақ тық жағ дайда жү ргізілуі керек. Міндетті тү рде резиналы қ олғ ап, қ орғ аныштық кө зілдірік немесе маска кию керек.

Броммен жұ мыс істеу ережесі:

1. Бромды қ алың қ абырғ алы аузы жабылғ ан шыны ыдыстарда ұ стау керек. Бром салынғ ан шыны ыдыстар желдеткіш шкафтағ ы қ ұ м салынғ ан металл жә шіктерде тұ ру керек.

2. Бром шырышты қ абық қ а ө те кү шті ә сер етеді, ол теріге тисе тез жазылмайтын кү йікке ә келеді. Броммен жү ргізілетін барлық жұ мыс жартылай ашылғ ан екі жақ ты қ ақ пағ ы бар желдеткіш шкафта тек резиналы қ олғ аппен қ орғ аныштық кө зілдірікпен жү ргізіледі.

3. Бромы бар шыны ыдысты қ ұ м салынғ ан ыдыспен тасымалдау керек.

4. Бром қ ұ ятын қ ұ йғ ыштың краны фосфор қ ышқ ылымен майланып, резиналы сақ инамен бекітілуі керек. Жұ мыс алдында қ ұ йғ ыш кранына ауа кірмеуін тексеру керек. Тамшылық қ ұ йғ ышқ ы бірден 10 мл – ден астам бром қ ұ юғ а болмайды.

Натрий металымен жұ мыс жасау ережесі:

1. Натрий жә не калий металдары мен жұ мыс істегенде қ ауіпсіздік ережесін ө те кү шті сақ тау керек. Олардың сумен жә не галогенді қ осылыстар мен жанасуына жол бермеу керек.

Натриймен жү ргізілетін барлық жұ мыстар қ орғ аныштық кө зілдірікпен, су жү ретін ашық краннан, су соратын насостардан жә не басқ а да су кө здерінен алыста ө туі керек.

2. Металдық натрийді қ алың қ абырғ алы шыны немесе темір ыдыстарда қ ұ рғ атылғ ан керосиннің, жоғ ары қ айнағ ыш инертті кө мірсутектің немесе трансформатор майының қ абаты астында сақ тауғ а болады. Натрий салынғ ан банкілер қ абық ты тығ ынмен жабылып металл ыдыста немесе қ ұ м салынғ ан жә шікке орналастырылуы керек.

3. Жұ мыс ү шін металдық натрийді банкіден тек қ ысқ ышпен алу керек. Алынғ ан натрийдан қ ұ рғ ақ ақ қ ағ аздың бетіне салып қ ажетті мө лшерін пышақ пен кесіп алып, керосиннен тазартып реакцияғ а кірістіреді, Қ алғ анын стакандағ ы керосиннің, қ ұ рғ ақ эфирдің астына орналастырады.

4. Сілтілік металдардың кесілген бө лшектері мен қ алдық тарын тә жірибеден кейін керосині бар банкіге жинап, қ ағ азғ а, ыдысқ а техникалық этил спиртін қ ұ яды.

5. Натрий қ алдық тарын раковина мен қ алдық тар жә шігіне лақ тыруғ а болмайды.

6. Натрий бө лшектерін бос колбалар мен шыны ыдыстарда қ алдыруғ а болмайды. Бетін ақ тү с жапқ ан натрийді кальций хлориді мен шатастырып алуғ а болады. (қ ауіпті!)

Улағ ыш заттар мен жұ мыс жасау ережесі:

1. Цианидтер мен, диметилсульфатпен, тө менгі қ ышқ ылдардың хлор ангидридтерімен азот (IV) оксидтерімен, фосгенмен жұ мыс жасағ анда қ ауіпсіздік ережелерін қ атаң сақ тау керек. Бұ л заттар мен жү ргізілетін тә жірибелер жақ сы жұ мыс жасайтын сорып алатын шкафтарда қ олғ аппен жасалуы керек.

2. Фенолмен, галогенді нитро қ осылыстармен, қ анық пағ ан карбонильді қ осылыстармен, қ анық пағ ан қ ышқ ылдармен жұ мыс жасағ анда қ олғ аппен, кө зілдірікпен жасау керек, себебі бұ л заттар теріні кү йдіріп, шырышты қ абық ты тітіркендіреді.

Тез тұ танатын заттар мен жұ мыс жасау ережесі:

1. Тез тұ танғ ыш заттар мен жү ргізілетін тә жірибе оттан жә не электроплиткаларынан алыста жү ргізілуі тиіс. Тез тұ танғ ыш сұ йық тарды (эфир, ацетон, кү кіртті кө мірсутек, бензол, спирт) қ ыздыруды алдын-ала қ ыздырылғ ан су моншасында, колбада, қ ыздырғ ыш қ ұ ралдардан алыста су мұ здатқ ышы мен қ амтылғ ан жағ дайда жү ргізілуі тиіс.

2. Тез тұ танғ ыш заттары бар приборларды айыру жақ ын жердегі газ жанарғ ысы айырылғ аннан кейін ғ ана жү ргізіледі.

3. Тез тұ танғ ыш заттарды канализацияғ а, қ алдық салатын жә шікке қ ұ юғ а болмайды, себебі шырпы тисе ө рт шығ ады.

4. Айыруды қ ұ рғ ағ анша жү ргізуге болмайды, себебі кө птеген заттар (диметил эфирі, диоксан) ауамен жанасқ анда қ опарылыс береді.