Студопедия

Главная страница Случайная страница

КАТЕГОРИИ:

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Ресурстар. 7 страница






 

3. Олигополия – шешім қ абылдау кезінде ө здерінің бә секелес-терінің мү мкін болатын іс-қ имылдарын есепке алатын, бір-бірімен ө зара тығ ыз қ арым-қ атынаста ә рекет ететін фирмалардың саны шектеулі жә не санаулы болып табылатын жетілмеген бә секе жағ дайындағ ы нарық тық қ ұ рылымның бір типі.

Олигополия нарығ ы моделінің тү рлері:

1. Табиғ и олигополия – ұ зақ мерзімдік ең тө менгі орташа шығ ындармен барлық нарық қ а ө німнің белгілі бір тү рін бірнеше фирмалардың сатуымен ерекшеленетін олигополияның бір тү рі.

2. Таза (стандартталғ ан) олигополия – біртекті (стандартты) ө німді (мысалы, металл, шикі мұ най, т.б.) ө ндіруді жоспарлағ ан бірнеше ірі фирмалардың нарық та ә рекет етуін сипаттайтын олигополия нарығ ының бір тү рі.

3. Ерекшеленген (дифференциацияланғ ан) олигополия – нарық қ а ә ртү рлі (ерекшеленген) ө німдерді (мысалы, автомобиль, тұ рмыстық техника, т.б.) бірнеше ірі фирмалардың шығ арып сатуын сипаттайтын олигополия нарығ ының бір тү рі.

Олигополия нарығ ының негізгі ерекшеліктері:

1. Нарық та басым фирмалар болады, олардың саны кө п емес.

2. Олигополиялық фирмалардың нарық тық ү лестері кө п болады, сондық тан бағ ағ а монополиялық билік жү ргізе алады.

3. Осындай ә рбір фирманың сұ раныс қ исығ ы тө мен қ арай бағ ытталғ ан болады.

4. Олигополиялық нарық тың басты сипаты – фирмалар бір бірімен тығ ыз байланыста жә не ө зара тә уелділікте болады. Бағ а мен ө нім кө лемін анық тағ анда ә рбір фирма ө зінің бә секелестерінің ық тимал реакциясын ескеруге мә жбү р болады.

5. Салағ а жаң а фирмалардың кіруіне айтарлық тай кедергілер қ ойылады.

Жалпы ө зара байланыстың салдары:

1) сұ ранысты бағ алау қ иындығ ы;

2) шекті тү сімді анық тауғ а болмайды;

3) тепе-тең дік бағ а (P*) мен тепе-тең дік сату кө лемін (Q*) анық тау мү мкіндігі жоқ.

Нарық іс-ә рекетінің осындай белгісіздігінен олигополия ү лгісінің кө птігі туындайды, олар кооперативтік жә не кооперативтік емес іс-ә рекет модельдеріне бө лінеді.

Кооперативтік емес іс-ә рекет – бұ л ә рбір жеке олигополист-фирмалардың бә секелестерінің ық тимал шешімдері мен реакцияларын ескере отырып, бағ а мен ө нім кө лемі туралы мә селелерді ө з бетінше дербес шешуін сипаттайтын бірікпеген қ имылдары.

Кооперативтік іс-ә рекет – бұ л саладағ ы олигополист-фирмалардың біртұ -тас монополия қ ұ ру мақ сатымен бағ а, ө нім кө лемі жә не ық тимал пайда туралы мә селелерді ө зара бірігіп шешуін сипаттайтын қ имылдары.

6.4 Жетілген жә не жетілмеген бә секе жағ дайында бағ а мен ө ндіріс кө лемін таң дау

 

Нарық тық қ ұ рылымның жә не бә секелестіктің ә ртү рлі жағ дайларында жұ мыс істейтін кез-келген фирманың іс-ә рекеті пайда табуғ а жә не оны арттыруғ а негізделеді. Ол мақ сатқ а жету ү шін фирмалар оң тайлы бағ а мен ө ндірістің тиімді кө лемін таң дау қ ажет. Жетілген жә не жетілмеген бә секе жағ дайында ө ндірілетін тауарлардың ә ртү рлі болуына байланысты фирмалар бағ аны тағ айындағ анда оның ө німіне деген сұ раныс қ исығ ымен ә рдайым санасып отырады. Содан соң фирма пайдасын кө теретін ө ндірістің ең тиімді кө лемін таң дауғ а ұ мтылады.

Жетілген бә секе жағ дайында фирманың ө німіне деген сұ раныс абсолютті икемді болып табыла отырып, оның сұ раныс қ исығ ы шекті табыс қ исығ ымен сә йкес келеді, бұ л ө з кезегінде фирманың нарық тық бағ аны басшылық қ а ала отырып шығ арылым кө лемі туралы шешім қ абылдауғ а итермелейді. Фирма ө з пайдасын шекті шығ ындар нарық тық бағ ағ а тең болғ андағ ы шығ арылым кө лемі кезінде максималдайды. Қ ысқ а мерзімде жетілген бә секелес фирманың ұ сыныс қ исығ ы ө ндірістің қ ысқ а мерзімді шекті шығ ындарының орташа ө згермелі шығ ындармен қ иылысуындағ ы жоғ арғ ы кесіндісімен сә йкес келеді:

- ө ндірістің орташа шығ ындарынан жоғ ары бағ а кезінде фирма экономикалық пайда алады;

- бағ аның ө ндірістің орташа шығ ындарына тең болуы кезінде фирма нө лдік пайда ала отырып, ө зін-ө зі ө теу жағ дайында болады;

- фирма шығ ындарды ең аз дең гейге жеткізе отырып бағ аның минималды орташа ө згермелі шығ ындарымен тең болғ андағ ы шығ арылым кө лемін жү зеге асыруы қ ажет. Жетілген бә секелестік жағ дайында ұ зақ мерзімді уақ ытта MC=MR=AC=P тең дігі сақ талады. Тепе-тең дік жағ дайында осы белгілі бә секелестік саланың барлық фирмаларының шығ ындары бірдей болуы керек деген парадокс туындайды. Жетілген бә секе нарығ ында салағ а кіріп-шығ у тосқ ауылдарының жоқ болуы ұ зақ мерзімде нарық тық ұ сыныстың ұ лғ аюы есебінен экономикалық пайданың жоғ алуына себепші болып табылады. Жетілген бә секелі фирманың жә не саланың ұ зақ мерзімдегі тепе-тең дік жағ дайы нарық тық бағ а ө ндірістің ұ зақ мерзімдегі минималды орташа шығ ындарына тең болғ ан уақ ытта орындалады, яғ ни фирмалар нө лдік экономикалық пайданы ғ ана ала алады. Қ ысқ а мерзімдегі нарық тық (салалық) ұ сыныс бағ аның ә рбір жеке дең гейінде жекелеген фирманың қ ысқ а мерзімдегі ұ сыныс кө лемдерін кө лденең інен қ осу арқ ылы анық талады. Салалық ұ сыныстың ұ зақ мерзімдегі қ исығ ы ө ндіріс факторларына деген бағ алардың ө згеруіне байланысты қ алыптасады жә не оның кө лбеулігі мынадай болуы мү мкін: а) кө лденең тү зу сызық ты, егер ө ндіріс факторларының бағ алары салалық шығ арылым кө лемін кең ейту кезінде ө згеріссіз қ алса; ә) жоғ ары бағ ытталғ ан ө спелі қ исық тү рінде, егер факторлардың бағ алары ө ссе; б) тө мен бағ ытталғ ан кемімелі қ исық тү рінде болуы мү мкін, егер ө ндіріс факторларының бағ алары тө мендейтін болса. Жетілген бә секе нарығ ы ә рекет етудің мынадай шарттарының орындалуын қ амтамасыз етеді, яғ ни жетілген бә секе жағ дайындағ ы фирма бағ а шекті шығ ындарғ а жә не де ө ндірістің ұ зақ мерзімдегі минималды орташа шығ ындарына тең болғ андағ ы сату кө лемін таң дайды. Жетілген бә секе нарығ ы ә рекет етуді қ амтамасыз етудің аса тиімді ә дісі болып табылады, яғ ни бұ л жерде ө ндірістік ресурстарды аса ұ тымды тү рде пайдалану жү зеге асырылады жә не ө ндіріс ү рдісі ең аз шығ ындармен жә не аса арзан тә сілдермен орындалады.

Монополия жағ дайында фирманың билік жү ргізуінің кө зі болып нарық қ а бақ ылау жасай алуы табылады, ол нарық ты бақ ылау арқ ылы ө зінің ө ндіріс кө лемін реттей отырып нарық тық бағ ағ а ә сер ете алады. Монополия жағ дайында минималды орташа шығ ындармен ө ндіруге ынталандыратын нарық тық кү штер болмағ андық тан, монополист ө ндірістің кез-келген кө лемін таң дай алады. Пайданы максимизациялау ережесіне жү гіне отырып, монополист шекті табыс ө ндірістің шекті шығ ындарына тең болғ андағ ы ө ндіріс кө лемін таң дайды. Бұ л жағ дайда, сұ раныс қ исығ ының кө лбеулігін ескере отырып монополист бағ аны бір ө німге кететін шекті шығ ындардан жоғ ары етіп тағ айындайды, яғ ни осы бағ а оның ө німіне деген сұ раныс икемділігіне кері пропорционалды олып табылады. Монополисттің ө ндіріс кө лемі туралы шешім қ абылдауы шекті тү сім қ исығ ының сипатын анық тайтын сұ раныс икемділігінің ө згеруіне байланысты болса, онда бағ а мен ұ сыныс кө лемі арасында арақ атынас орын алмайды, сондық танда монополия жағ дайында ұ сыныс қ исығ ы болмайды. Ә р тү рлі тең жағ дайларда монополистің ұ сыныс кө лемі жетілген бә секелес фирмағ а қ арағ анда тө мен, ал бір ө німге деген монополиялық бағ а жетілген бә секелес фирманың бағ асына қ арағ анда жоғ ары болып табылады, осының салдарынан қ оғ амдың ә л-ауқ аты тө мендейді.

Монополистік бә секе жағ дайында фирма пайданы максималдауды басшылық қ а алатын болса, онда ол шығ арылым кө лемін ө ндірістің шекті шығ ындары оның шекті табысына тең болғ ан кезде оң тайландыруы қ ажет. Монополистік бә секе жағ дайында жұ мыс істейтін фирма ө німінің бағ асы қ ысқ а мерзімде оның орташа ө згермелі шығ ындарын жә не ұ зақ мерзімді кезең ү шін ұ зақ мерзімді орташа шығ ындарды жауып отырғ анша дейін шығ арылым кө лемін жү зеге асыра береді. Монополистік бә секе жағ дайында фирманың жә не саланың ұ зақ мерзімдік тепе-тең дігі тауарды ө ндірістің ұ зақ мерзімді орташа шығ ындарғ а тең болғ андағ ы бағ амен сатқ анда орындалады, бұ л салалық тосқ ауылдардың тө мен болуына орай бә секенің орын алуына себепші болып табылады. Сондық танда, фирма ұ зақ мерзімдік тепе-тең дік жағ дайында бола отырып экономикалық пайда алу мү мкіндігінен айрылады. Монополистік бә секе жағ дайындағ ы фирмалар ө з ө німіне деген сұ раныс қ исық тарының кө лбеулігімен санасады десек, онда олардың ұ зақ мерзімдік тепе-тең дікке жетуі нарық тық бағ алардың шекті шығ ындардан жә не ө ндірістің ұ зақ мерзімді минималды орташа шығ ындарынан жоғ ары болуы кезінде қ амтамасыз етіледі, ал бұ л ө з кезегінде артық ө ндіріс қ уатының болуын сипаттайды.

Олигополия жағ дайында фирмалар салалық пайда максималды болатындай шығ арылым кө лемін қ амтамасыз етуді ө з алдына мақ сат етіп қ ояды. Ө зара ә рекеттесудің ө зі кооперативтік стратегия формасында жү зеге асуы мү мкін, яғ ни бұ л жағ дайда бірігу фирмалардың бағ а мен ө ндіріс кө лемі туралы ө зара келісімге келуі арқ ылы қ ол жеткізіледі, жә не де ә рекет ету кооперативтік емес стратегияны қ олдану кезінде орын алуы мү мкін, яғ ни бұ л жағ дайдағ ы координация бә секелік ә дістер жолымен жү зеге асырылады. Кооперативтік іс-ә рекеттер кезінде фирмалар біртұ тас монополия ретінде мінез-қ ұ лық танытып, бағ аны жоғ ары белгілейді жә не ө нім кө лемін де тым шектейді. Ал кооперативтік емес іс-ә рекет кезінде фирмалардың мінез-қ ұ лқ ы жетілген бә секеге ұ қ сас болып келеді жә не олардың пайдасы да кооперативтікке қ арағ анда тө мен болады.

6.5 Бә секені қ орғ ау жә не монополияны шектеу. Антимонополиялық саясат

Қ азіргі уақ ытта таза монополия нарығ ын мемлекет тарапынан реттеудің ә лемдік тә жірибе тұ рғ ысынан қ алыптасқ ан бірнеше тә сілдері бар, яғ ни монополиялық билікті қ ысқ артудың негізгі тә сілдері мыналар болып табылады:

1. Монополияғ а қ арсы заң дар – фирмалардың қ оғ амғ а зардап шектіретін монополиялық билікті кө бейтуіне қ арсы бағ ытталғ ан шаралар. Мұ ндай заң дылық тардың негізгі мақ саты – ірі фирмалардың бірігуіне, бә секелетікті ә лсіретуге, монополияны орнатуғ а, яғ ни олардың бірігуіне рұ қ сат бермеу арқ ылы қ ұ рылымдық салаларды реттеу.

2. Табиғ и монополияларды мемлекет тарапынан реттеу (тікелей жә не жанама).

3. Мемлекеттік меншікті қ алыптастыру, яғ ни жеке иеліктегі табиғ и монополияны реттеудің орнына, мемлекет ө зі монополияны иемденуші бола бастайды. Дегенмен, тә жірибе кө рсеткендей, пайдағ а ұ мтылу – фирманы кә сіби басқ арудағ ы тіректі кепіл болып табылады.

Сонымен, монополиялық іс-ә рекеттерді мемлекеттік реттеу салалық ұ сынысты ұ лғ айту мақ сатында жү зеге асырылады жә не ол монополиялық ә рекеттерді жоюғ а бағ ытталғ ан қ ұ қ ық тық нормалар, монополияның нарық тық билікті жү зеге асыру мү мкіндіктерін шектейтін экономикалық іс-шаралар сияқ ты ә дістер арқ ылы жү ргізіледі.

Ә дебиеттер тізімі

1. С. Ә кімбеков, А.С. Баймұ хаметова, У.А. Жанайдаров. Экономикалық теория. Оқ у қ ұ ралы. Жалпы редакция С. Ә кімбековтікі. – Астана: 2002. - 464 б.

2. Жалпы экономикалық теория. Оқ улық. Ө.Қ. Шеденов, Е.Н. Сағ ындық ов, Б.А. Жү нісов, Ү.С. Байжомартов, Б.И. Комягин. /Жалпы редакциясын басқ арғ ан Ө.Қ. Шеденов – Ақ тө бе, «А-Полиграфия», 2004 – 455 бет.

3. Я. Ә убә кіров, К. Нә рібаев, М. Есқ алиев, Е. Жатқ анбаев, т.б. Экономикалық теория негіздері. Оқ улық. – Алматы, «Санат», 1998. – 479 бет.

4. Ғ абит Ж.Х. Экономикалық теория: оқ у-ә дістемелік кешен. – Астана: 2006., 248 б.

5. Нарматов С.Р., Нарматова А.С. Экономикалық теория. Лекциялар курсы. (Оқ у қ ұ ралы). – Алматы: «Эверо», 2009. – 516 бет.

6. Курс экономической теории: учебник – 5-е исправленное, дополненное и переработанное издание/ Под общ. ред. Чепурина М.Н. и Киселевой Е.А. – Киров: «АСА», 2006 – 832 с.

7. Сажина М.А., Чибриков Г.Г. Экономическая теория: Учебник для вузов. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Норма, 2005. – 672.

8. Крымова В. Экономикалық теория: Кестелі оқ у қ ұ ралы. Алматы: Аркаим, 2009. – 196 б.

9. Женсхан Д.Ж. Экономикалық теория. Экономикалық емес мамандық тарғ а арналғ ан қ ысқ аша курс. Астана: Л.Н. Гумилев атындағ ы ЕҰ У., 2008. – 147 б.

10. Шеденов Ө.Қ. Экономикалық ілімдер тарихы: оқ улық. - Ақ тө бе: А - Полиграфия, 2006. – 316 б.

11. Қ Р-ның Президенті Н.Ә. Назарбаевтың халық қ а Жолдауы «Ә леуметтік-экономикалық жаң ғ ырту – Қ азақ стан дамуының басты бағ ыты», 2012 ж. 28 қ аң тар.

12. Қ Р-ның Президенті Н.Ә. Назарбаевтың халық қ а Жолдауы «Болашақ тың іргесін бірге қ алаймыз», 2011 ж. 28 қ аң тар.

13. Қ Р-ның Президенті Н.Ә. Назарбаевтың халық қ а Жолдауы «Жаң а онжылдық – Жаң а экономикалық ө рлеу – Қ азақ станның жаң а мү мкіндіктері», 2010 ж. 30 қ аң тар.

14. Қ Р-ның Президенті Н.Ә. Назарбаевтың халық қ а Жолдауы «Дағ дарыстан жаң ару мен дамуғ а». 2009 ж. 7 наурыз.

15. Н.Ә. Назарбаев. Қ азақ стан - 2030: «Ел Президентінің Қ азақ стан халқ ына жолдауы», Алматы – 1998 ж.

Ө зін-ө зі тексеру сұ рақ тары

1. Бә секелестіктің тү рлері қ андай?

2. Нарық тық қ ұ рылымдар жә не оларды анық тайтын факторлар қ андай?

3. Жетілген бә секенің шарттары қ андай?

4. Жетілген бә секе жағ дайында бағ а мен ө нім кө лемін таң даудың ерекшеліктері қ андай?

5. Жетілмеген бә секенің тү рлері қ андай?

6. Монополияның тү рлері қ андай?

7. Монополияның шарттары қ андай?

8. Олигополия жағ дайында шешім қ абылдаудың ерекшеліктері қ андай?

9. Монополистік бә секе жағ дайында ө німді ерекшелендіру мен жарнамалау қ алай орын алады?

10. Антимонополиялық саясаттың негізгі бағ ыттары қ андай?

 

Студенттің ө зіндік жұ мыстары

1. Тақ ырып бойынша экономикалық сө здік жасау (глоссарий).

2. Тақ ырып бойынша логикалық схемалар қ ұ растыру.

3. Мына сұ рақ тарғ а жауап берің із (конспект):

1) Монопсония жә не екі жақ ты монополия.

2) Дуополия, дуопсония, олигопсония ү лгілері.

 

 

4. Тест тапсырмалары:

1. Таза бә секе - бұ л:

A) Бағ а арқ ылы жү ргізілетін бә секе.

B) Кө птеген сатып алушылар мен сатушылардың бә секелістігі.

C) Даулы мә селелер бойынша келісім.

D) Кә сіпорындар арасындағ ы бә секе.

Е) Жалғ ыз сатып алушының сауда жү ргізуі.

2. Мына кө рсетілген салалардың қ айсысында монополиялық ә рекеттер тиімді тү рде жү зеге асырылуы мү мкін?

A) Жең іл ө неркә сіпте. B) Тамақ ө неркә сібінде.

C) Жылумен қ амтамасыз ету орталық тарында.

D) Жиһ аз дайындау цехтарында. E) Кө терме сауда нү ктелерінде.

3. Нарық тық ортада монополиялық билік болу ү шін:

A) Жеке ө ндіруші нарық тық бағ аның ө згеруіне ық пал ете алуы керек. B) Жеке ө ндіруші нарық тық бағ аның ө згеруіне ық пал ете алмайды. C) Жеке ө ндіруші ө нім кө лемін қ ысқ артуы қ ажет.

D) Жеке ө ндіруші ө нім кө лемін ө сіруі қ ажет.

E) Ө ндірушілер арасында бә секелестк болмауы қ ажет.

4. Олигополиялық бә секе жағ дайында:

A) Бірнеше ірі фирмалар жұ мыс істейді.

B) Бірнеше сатып алушылар жұ мыс істейді.

C) Кө птеген сатушылар нарық та орын алады.

D) Ә ділетсіз бә секенің формасы кө п кездеседі.

E) Тек бағ алық емес бә секе орын алады.

5. Біртекті немесе ә ртү рлі тауарлар мен қ ызметтер ө ндіретін бірнеше ірі ө ндірушілері бар нарық тық модель қ алай аталады?

A) Олигопсония. B) Олигополия. C) Монополистік бә секе.

D) Монопсония. E) Монополистік олигополия.

6. Монополияның ә рекеттері лицензиялаумен байланысты, ө йткені:

A) Нарық та ерекше ө нім ө ндіріледі. B) Ә ртү рлі ө німдер ө ндіріледі.

C) Біртекті тауарлар ө ндіріледі. D) Фирмағ а қ ажетті ө німдер шығ арылады. E) Адамғ а қ ауіпті ө німдер ө ндіріледі.

7. Монополистік бә секе нарығ ында фирма немен сипатталады:

A) Ә р тү рлі ө нім шығ арады. B) Бірнеше фирма қ атысады. C) Нарық қ а еркін кіріп шығ а алмайды. D) Нарық туралы толық мә лімет болмайды. E) Жалғ ыз сатушының болуы.

8. Монополия жағ дайында салағ а кіру:

A) Тосқ ауылдармен шектелген. B) Қ иындатылғ ан. C) Еркін.

D) Ашық. E) Кез келген фирмағ а мү мкін.

9. Монополист дегеніміз кім?

A) Жалғ ыз ғ ана сатып алушы. B) Биржаларда келісім жасаушы тұ лғ а. C) Ұ йымның басшысы. D) Жалғ ыз ғ ана сатушы. E) Банккке ақ ша салушы адам.

10. Дуополиялық бә секе қ андай белгімен анық талады?

A) Ө німді жалғ ыз фирманың ө ндіруі.

B) Нарық та кө птеген сатушылардың жұ мыс істеуі.

C) Нарық та ө німнің белгілі бір тү рін екі кә сіпорынның ө ндіруі.

D) Ө німнің белгілі бір тү рін бірнеше фирмалардың ө ндіруі.

E) Нақ ты екі ғ ана ірі сатып алушының ү стемдік жү ргізуі.

11. Сұ раныс пен ұ сыныс бағ аның реттеушілік рө лін сипаттау ү шін қ андай нарық тарда қ олданылады?

A) Тауарлар мен қ ызметтер нарығ ында. B) Валюта нарығ ында.

C) Бағ алы қ ағ аздар нарығ ында. D) Ресурстар нарығ ында. E) Кез келген нарық тарда.

12. Монополистік бә секе нарығ ында фирма:

A) Стандартты жә не сараланғ ан тауарлар шығ ырады.

B) Сапалы тауарлар шығ арады.

C) Ерекше тауарлар шығ арады.

D) Ә ртү рлі тауарлар ө ндіреді.

E) Біртекті тауарлар ө ндіреді.

13. Біртектес тауарларды ә ртү рлі тұ тынушыларғ а ә ртү рлі бағ амен сатуды не деп атаймыз?

A) Ғ ылыми техникалық қ ақ тығ ысу. B) Бағ алық дискриминация.

C) Бағ алық емес дискриминация. D) Ө ндірістік қ ақ тығ ысу.

E) Бә секелік дискриминация.

14. Мына кө рсетілген салалардың қ айсысында монополиялық ә рекеттер тиімді тү рде жү зеге асырылуы мү мкін?

A) Бө лшек сауда. B) Бө лмені жинастыру. C) Су қ ұ бырларының желілері. D) Аяқ киім шығ ару. E) Сыртқ ы киімдер шығ ару.

15. Жетілген бә секелі фирманың ө німіне деген сұ раныс қ исығ ының пішіні қ андай болып келеді?

A) Оң кө лбеулі болып келеді. B) Тік сызық формасында. C) Кө лденең тү рде. D) Теріс кө лбеулі болып келеді. E) Бастапқ ыда кө лденең тү рінде болады да, содан кейін тік сызық формасына айналады.

16. Ә р тү рлі тауар ө ндіретін фирмалардың саны кө п нарық тық қ ұ рылым:

A) Монополия. B) Монополистік бә секе. C) Олигополия. D) Таза бә секе. E) Монопсония.

17. Бағ алық емес бә секені жү ргізудің тү рлері қ андай?

A) Жарнама. B) Жә рмең келер ұ йымдастыру. C) Тауардың сапасын жақ сарту. D) Сатудан кейінгі қ ызмет кө рсету дең гейі. E) Осы аталғ андардың барлығ ы.

18. Мына факторлардың қ айсысы монополияның қ алыптасып жұ мыс істеуіне ә сер етпейді?

A) Авторлық қ ұ қ ық тар. B) Патенттер. C) Лицензиялар. D) Жақ ын алмастырушылары бар тауарларды ө ндіру жә не сату. E) Ресурстар мен шикізаттарғ а деген толық бақ ылау.

19. Жетілген бә секелі нарық қ а сә йкес келмейтiн шартты таң даң ыз:

A) Тауар мен қ ызметтi жалғ ыз ө ндiрушiнiң болуы. B) Кез - келген шаруашылық, нарық тың қ ызметiне деген еркiндiктің болуы. C) Нарық тың ақ паратпен толық қ амтамасыз етiлуi. D) Еркiн бағ а белгiлеудің болмауы. E) Сатып алушылар санының кө п болуы.

20. Белгілі бір ө німді бір ғ ана фирма сатып алатын экономикалық жағ дай қ алай аталады?

A) Монопсония. B) Олигополия. C) Монополия. D) Дуополия. E) Олигопсония.

21. Монополистік бә секе нарығ ында:

A) Жекелеген тұ тынушы ө німнің бағ асына ә сер ете алады.

B) Тауарлар дизайны жә не сатылу шарттары бойынша ерекшеленеді. C) Бір сатушының ә рекеті басқ а сатушылардың ә рекеттеріне ә сер етпейді.

D) Жарнаманың рө лі мү лдем болмайды.

E) Бір-біріне алмастырылмайтын тауарлар ө ндіріледі.


Поделиться с друзьями:

mylektsii.su - Мои Лекции - 2015-2024 год. (0.03 сек.)Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав Пожаловаться на материал