Студопедия

Главная страница Случайная страница

КАТЕГОРИИ:

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Ресурстар. 2 страница






A) Ү шінші сатысында. B) Бірінші сатысында. C) Тө ртінші сатысында.

D) Екінші сатысында. E) Бесінші сатысында.

28. Ө ндіріс ә дісі дегеніміз не?

A) Қ оғ ам дамуының белгілі бір кезең і ү шін сипатталатын экономикалық жағ дай.

B) Материалдық жә не материалдық емес мә дениеттің сатысы.

C) Қ оғ амдық -экономикалық формация.

D) Ө ндіріс қ аражаттарының жиынтығ ы.

E) Ө ндіргіш кү штер мен ө ндірістік қ атынастардың бірлігі мен қ арым-қ атынасы.

29. Ө ндіру, бө лу, айырбастау жә не тұ тыну – бұ л ненің қ озғ алысы:

А) Қ оғ амдық ө німнің. В) Кез-келген жеке игіліктің.

С) Кә сіпорынның ішкі ресурстарының. D) Қ оғ амдық ө ндірістің.

Е) Ө ндірістік қ атынастардың.

30. Ө ндіріс факторы мен шығ арылатын ө нім кө лемінің арасындағ ы ө зара байланыс қ алай белгіленеді?

A) Ө ндірістік мү мкіндіктер қ исығ ымен. B) Шығ арылғ ан ө німнің жалпы кө лемінің қ исығ ымен. C) Ө ндірістік функциямен.

D) Ұ сыныстың икемділігімен. E) Жалпы шығ ындар қ исығ ымен.

31. Жай ұ дайы ө ндіріс дегеніміз – бұ л:

А) Тұ рақ ты кө лемде жыл сайын жаң арып отыратын ұ дайы ө ндіріс.

B) Алтын ө ндіруді ұ лғ айтумен байланысты ұ дайы ө ндіріс.

C) Жаң а ресурстарды игерумен байланысты ұ дайы ө ндіріс.

D) Қ ол ең бегіне негізделген ұ дайы ө ндіріс.

E) Жеке тұ тынуды арттыруғ а негізделген ұ дайы ө ндіріс.

32. «Жіберіп алғ ан мү мкіндіктер шығ ындарын» қ андай шығ ындар деп атаймыз?

А) Шекті шығ ындар. B) Альтернативті шығ ындар. C) Тұ рақ ты шығ ындар. D) Ө згермелі шығ ындар. E) Баламасыз шығ ындар.

33. Қ ажеттіліктер дегеніміз не?

А) Сатып алушылық қ абілеттіліктер.

B) Бір нә рсеге немесе затқ а деген мұ қ таждық.

C) Сатушылар мен сатып алушылардың ө зара қ атынастары.

D) Пайда табуғ а деген қ ұ лшыныстар.

E) Тиімді сұ раныс.

34. Ө ндіріс тиімділігі немен анық талады?

A) Тапқ ан пайда мө лшерімен. B) Алынғ ан нә тижелер мен жұ мсалғ ан шығ ындардың арақ атынасымен. C) Ең бек ө німділігімен.

D) Ресурстардың тиімді пайдаланылуымен. E) Ө ндіріс барысында дұ рыс шешім қ абылдаумен.

35. Қ ай кезде ө ндіріс мү мкіншіліктер қ исығ ы екі тауардың тү рлі комбинацияларын кө рсетеді:

А) ө ндіріс ресурстарды толық пайдаланбағ ан кезде;

В) барлық қ олда бар ресурстарды толық пайдаланғ ан кезде;

С) пайдаланылғ ан ресурстардың мө лшері ө згерген кезде;

D) ө ндіріс технологиясы ө згерген кезде;

E) барлық ресурстардың тиімсіз пайдаланылғ ан кезде.

 

Экономикалық жү йелердің типтері.

Меншік қ атынастары

 

Мақ саты: ә ртү рлі ө лшемдеріне байланысты экономикалық жү йелердің типтеріне тоқ талу, олардың артық шылық тары мен кемшіліктеріне тоқ талу, меншік қ атынастарын зерттеу жә не Қ азақ станның ө тпелі экономика жағ дайындағ ы ерекшеліктеріне тоқ талу.

 

Талқ ылау сұ рақ тары:

3.1 Экономикалық жү йелердің мә ні, ә ртү рлі жіктелу ө лшемдері, тү рлері жә не ұ йымдастыру ү лгілері

3.2 Меншіктің мә ні мен мазмұ ны, тү рлері мен нысандары, объектілері мен субъектілері

3.3 Қ азақ стандағ ы мемлекет иелігінен алу жә не жекешелендіру бағ ыттары

 

Негізгі ұ ғ ымдар: экономикалық жү йе, дә стү рлі экономикалық жү йе, жоспарлы экономикалық жү йе, нарық тық экономикалық жү йе, аралас экономикалық жү йе, постиндустриалдық қ оғ ам, меншік, меншік қ ұ қ ығ ы, меншік нысандары, меншік субъектісі, жекешелендіру, мемлекет иелігінен алу, т.б.

 

3.1 Экономикалық жү йелердің мә ні, ә ртү рлі жіктелу ө лшемдері, тү рлері жә не ұ йымдастыру ү лгілері

 

Кез-келген қ оғ ам экономиканы ұ йымдастыру жә не оның мә селелерін шешу ү шін ө з қ арамағ ында ә ртү рлі қ ұ рылымдарды, тетіктерді жә не институттарды қ олдана алады. Осындай механизмдердің бірсыпыра жиынтық тарын экономикалық жү йелер арқ ылы қ арастыруғ а болады.

Экономикалық жү йелер – экономиканың ө зара байланысқ ан элементтерінің жиынтығ ы. Экономикалық жү йелердің жіктелу ө лшемдері бойынша ә ртү рлі сыныптамасы бар:

1. Ашық тылық дә режесі бойынша:

1.1 Жабық экономикалық жү йе – бұ л барлық іскерлік белсенділік операциялардың ел ішінде ғ ана жү ргізілуі орын алатын экономиканың ұ йымдастырылуы.

2.1 Ашық экономикалық жү йе – бұ л экономиканың халық аралық экономикалық қ атынастар жағ дайында белсенді тү рде жұ мыс жасауы, бұ л жерде ұ лттық валютамен қ атар шетел валютасы қ олданылады.

2. Меншік қ атынастары бойынша:

1.1 Дә стү рлі экономикалық жү йе – ғ асырлар бойы сақ талғ ан салт-дә стү рлерге негізделген қ атынастар.

Бұ л жү йенің сипатты белгілері:

- ө німді ө ндіру, бө лу жә не айырбастау салттарғ а, дә стү рлерге

негізделеді;

- ә леуметтік-экономикалық артта қ алушылық, ұ дайы ө ндіріс қ арқ ынының тым тө мен болуы;

- техникалық прогресстің шектелуі;

- халық санының ө суінің ө неркә сіптік ө ндірістің ө су қ арқ ынынан тұ рақ ты тү рде артып отыруы;

- сыртқ ы қ арыздың маң ызды тү рде орын алуы;

- мемлекеттің жә не қ арулы кү штер қ ұ рылымының жоғ ары рө лі.

1.2 Ә міршіл-ә кімшіл экономикалық жү йе – орталық танды-рылғ ан жоспарлауғ а, ө ндірістің барлық факторларына мемлекеттік меншіктің орын алуына негізделген қ атынастар.

Сипатты белгілері:

- ө ндіріс қ ұ рал-жабдық арына деген мемлекеттің меншіктің орын алуы;

- экономиканы орталық тан жоспарлау;

- ө ндірушілердің монополиялануы;

- ресурстардың орталық тандырылғ ан қ оры.

- ынталандырудың нарық тық жү йесінің болмауы.

1.3 Нарық тық экономикалық жү йе – жеке меншікке, жеке мү ддеге, еркін бә секелестіккке негізделген қ атынастар.

Сипатты белгілері:

- ө ндіріс факторларына деген жеке меншіктің орын алуы;

- кә сіпкерліктің еркіндігі жә не таң дау мү мкіндігінің болуы;

- шаруашылық субъектілерінің дербестілігі;

- шаруашылық субъектілерді жеке мү дделеріне сай ынталандыру;

- ө ндірушілер арасындағ ы, тұ тынушылар арасындағ ы бә секелес-тік, бұ л ешкім нақ ты экономикалық билікке ие болмауы тиіс.

1.4 Аралас экономикалық жү йе – нарық тық тетіктер мен экономиканы мемлекеттік реттеудің ү йлестірілуі орын алатын қ атынастар.

Сипатты белгілері:

- ә міршіл экономика мен нарық тық экономиканың ұ штастырылуы;

- кө птү рлі меншіктің болуы;

- кү шті кә сіподақ қ озғ алысының орын алуы;

- мемлекеттік реттеу мен тү зету рө лі белсенді болып табылады.

3. Ө неркә сіптік тө ң керістің жә не ғ ылыми-техникалық прогресс-тің даму дең гейі бойынша:

1.1 Индустриалдық қ а дейінгі жү йе – қ ол ең бегіне негізделген натуралдық шаруашылық басым тү рде орын алатын жә не ауыл шаруашылығ ына негізделген жү йе.

1.2 Индустриалдық жү йе – тауар-ақ ша қ атынастарының дамуымен байланысты ірі машиналы ө ндіріске негізделген жү йе.

1.3 Постиндустриалдық жү йе басты саласы – экономикалық -ө ндірістік емес (қ ызмет кө рсету) сала болып табылатын жә не ақ парат басты ресурс ретінде саналатын жү йе.

 

3.2 Меншіктің мә ні мен мазмұ ны, тү рлері мен нысандары, объектілері мен субъектілері

 

Меншік категориясы кез-келген экономикалық жү йені ұ йымдастырудың іргетасы болып табылады. Меншік ұ ғ ымы тарихи категория ретінде алдымен, жермен, содан соң ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тарын иемденумен, пайдаланумен жә не оларды жалғ а берумен байланыстырылады. Осы тұ рғ ыда, меншікті молайтуда ө ндіруші-адамның ең бегіне жә не оның ең бек ө німділігінің басымдылық рө ліне ерекше мә н беріледі, ө йткені ол барлық байлық тың жә не пайда табудың қ айнар кө зі ретінде саналады.

Меншік теориясына сү белі ү лесті У. Петти, Ф. Кенэ, А. Смит, Д. Рикардо, П. Прудон, К. Маркс, Р. Коуз жә не А. Алчиан сияқ ты ғ алымдар қ осты.

Маркс бойынша, меншік – бұ л ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тарын иемденумен байланысты қ атынастар деп қ арастырылады. Ал Коуздың пікірінше, кез-келген ресурстар ө здігінен меншікке айнала алмайды, тек ресурстарды қ олдану арқ ылы ғ ана меншіктің кешенді қ ұ қ ық тарын анық тауғ а болады. Бұ л меншіктің мазмұ нын білдіре отырып, осы меншік қ ұ қ ығ ына қ атыстылардың барлығ ы сол меншіктің кімге қ атысты екенін жә не ө зара пайдалы іс-ә рекетті орындауғ а қ ол жеткізу ү шін сол адамдардың бір-бірімен қ алайша келісе алатындығ ын сипаттайды.

Осындай кө зқ арастарғ а қ арап, меншікті меншік объектілерінің қ атыстылығ ы жө ніндегі адамдар арасындағ ы экономикалық қ атынастар деп тү сінуге болады. Меншік нысаны меншік объектілерінің кімге тиесілі екендігін кө рсетеді.

Кейбір отандық ә дебиеттерде, меншік қ ұ қ ығ ы деп белгілі бір тұ лғ аларғ а материалдық жә не материалдық емес игіліктердің тиістілігін бекітетін жә не осы қ ұ қ ық тарды қ орғ айтын заң нормаларының жиынтығ ын айтады. Экономиканың негізгі ү ш іргелі мә селесі – не, қ алай жә не кім ү шін ө ндіреміз сұ рақ тарын шешу экономикалық агенттердің ө ндіріс қ ұ ралдарына деген меншік қ ұ қ ығ ына тә уелді болып табылады. Осығ ан байланысты, кез-келген меншік иесі болып табылатын тұ лғ а ө з қ алауы бойынша меншік объектісін иемденеді, пайдаланады жә не билік етеді. Қ азақ стан Республикасының Азаматтық кодексінде меншікке қ атысты мынадай ұ ғ ымдар айтылады:

1) Иемдену – мү лікті іс жү зінде иелену мү мкіндігінің заң дық тұ рғ ыдан қ амтамасыз етілуі.

2) Пайдалану – белгілі бір игіліктен оның пайдалы қ асиеттерін алудың жә не одан пайда таба алудың заң жү зінде қ амтамасыз етілуі.

3) Билік ету – мү ліктің тағ дырын айқ ындаудың заң мен қ амтамасыз етілуі.

Ағ ылшын заң гері А. Оноре 1961 жылы алғ аш рет меншіктің толық қ анды кешенді қ ұ қ ық тарын ұ сынды. Оны «бір буда қ ұ қ ық» немесе Оноре тізбесі деп атайды жә не ол 11 элементтен қ ұ ралады:

1. Иемдену қ ұ қ ығ ы, қ андай да бір игіліктің жағ дайын бақ ылау қ ұ қ ығ ы.

2. Пайдалану қ ұ қ ығ ы, игіліктерден оның пайдалы қ асиеттерін алуғ а деген қ ұ қ ығ ы.

3. Билік ету қ ұ қ ығ ы, игіліктерді пайдалануды кім жә не қ алай шешетіндігі жө ніндегі қ ұ қ ығ ы.

4. Табыс алуғ а деген қ ұ қ ығ ы, игіліктерді пайдаланудан қ андай да бір нә тижеге жете алу қ ұ қ ығ ы.

5. Егемендік қ ұ қ ығ ы, игілікті шеттету, тұ тыну немесе жою қ ұ қ ығ ы.

6. Қ ауіпсіздікке деген қ ұ қ ығ ы, яғ ни игілікті қ анаудан жә не сыртқ ы ортаның зияндылығ ынан қ орғ ау қ ұ қ ығ ы.

7. Игілікті мұ рагерлікке беру қ ұ қ ығ ы.

8. Игілікті иеленудегі мерзімсіздіқ қ ұ қ ығ ы.

9. Сыртқ ы ортағ а зиян келтіретін ә дістерді қ олдануғ а қ арсылық жасау қ ұ қ ығ ы.

10. Жауапкершілікке жазалау тү рін қ олдану қ ұ қ ығ ы, яғ ни қ арызды тө леуге игіліктермен жазалау мү мкіндігі.

11. Қ алдық тық сипат қ ұ қ ығ ы, яғ ни бұ зылғ ан қ ұ қ ық шарала-рын қ алпына келтіруді қ амтамасыз ету институтының ө мір сү ру қ ұ қ ығ ы.

Сонымен, меншіктің экономикалық категория ретіндегі мә ні мынағ ан келіп саяды, яғ ни меншік – бұ л адамдар арасындағ ы материалдық жә не рухани игіліктерді ө ндіру, бө лу, айырбастау жә не тұ тыну салаларындағ ы кү рделі ә леуметтік-экономикалық қ атынастар.

Меншік қ атынастары меншік объектілерін иемдену жө нінде меншік субъектілерінің арасында қ алыптасып отырады. Меншік субъектілері – бұ л олардың арасында меншік қ атынастары туындап отыратын тұ лғ алар, оларғ а жеке индивидтер, отбасы, ә леуметтік топтар, ұ жым, халық, мемлекет жә не басқ ару органдары жатады. Меншік объектісі – бұ л осылар арқ ылы меншік қ атынастары туындап отыратын қ андай да бір заттар немесе қ ұ ралдар, т.б. Меншік объектілеріне мыналар жатады: жер, ғ имараттар, табиғ и ресурстар, ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тары, мү лік, ақ шалар, бағ алы заттар, ақ парат, жұ мыс кү ші, білім, қ ұ нды қ ағ аздар, ұ лттық қ ұ ндылық тар, т.б.

Меншіктің 2 тү рі ажыратылады: жеке меншік жә не мемлекеттік меншік. Олардың ә рқ айсысының бірнеше нысандары бар.

Жеке меншік – бұ л бір тұ лғ аның немесе отбасының мү ліктің немесе ресурстың иесі болып табылуы. Жинақ тау сипаты бойынша жеке меншік ең бектік жә не ең бектік емес болып бө лінеді. Ең бектік жеке меншік жалақ ы есебінен жә не кә сіпкерлік қ ызметтен келіп тү сетін табыс арқ ылы анық талады. Ең бектік емес жеке меншік мү лікті мұ рағ а қ алдыру есебінен, бағ алы қ ағ аздардан, депозиттерден алынатын табыстар жә не басқ а да табыс кө здері арқ ылы анық талады. Жеке меншіктің ерекше нысаны болып ұ жымдық меншік табылады. Ұ жымдық меншіктің мысалына кооперативтік меншік жә не акционерлік меншік жатады. 1) Кооперативтік меншік деп бірігіп қ ызмет істеуі ү шін сол кооператив иелерінің ең бегі мен ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тарын біріктіру жолымен қ алыптасатын ұ жымдық меншіктің бір тү рін айтады. 2) Акционерлік меншік – бұ л акцияларды сату нә тижесінде қ алыптасатын меншік.

Мемлекеттік меншік – бұ л субъектісі мемлекет болып табыла-тын меншіктің тү рі. Меншіктің бұ л тү рін басқ аруды жә не оғ ан билік етуді мемлекеттік билік органдары жү зеге асырады. Мемлекеттік меншіктің басты ерекшелігі болып оның бө ліске тү спейтіндігі ретінде саналуы табылады.

Мемлекеттің меншіктің дамуы негізінен ә міршіл-ә кімшіл экономикалық жү йеде орын алады. Ә детте, оның ү лесі меншік тү рлерінің жалпы қ ұ рылымында 90%-ғ а дейін жетеді. Мә селен, бұ рынғ ы КСРО-да мемлекеттік меншіктің ү лесі 88%-дан асты. Алайда, нарық тық экономикасы дамығ ан елдерде мемлекеттік меншіктің ү лесі 5%-дан 30%-ғ а дейін ауытқ ып отырады.

Экономикада мемлекеттік меншіктің басым болуы нақ ты ө мірде жағ ымсыз жайттарғ а алып келуі мү мкін: мемлекеттік монополиялар-дың пайда болуы, мемлекеттік ө ндірушінің тұ тынушығ а деген ү стемдігінің орын алуы, арзан тауарлар тү рлерінің жойылып кетуі, тауар тапшылығ ының пайда болуы, сұ раныстың қ анағ аттандырыл-мауы. Осыдан барып мынадай тұ жырым жасалады, яғ ни бұ л жерде мемлекеттік меншікті жою емес, оның монополиялық ү стемдігін жою туралы ә ң гіме қ озғ ау керек.

 

3.3 Қ азақ стандағ ы мемлекет иелігінен алу жә не жекешелендіру бағ ыттары

 

КСРО ыдырағ аннан кейін Қ азақ стан Республикасының ә міршіл-ә кімшіл жү йеден нарық тық экономикалық жү йеге кө шуі меншік қ атынастарын ө згертудің заң ды қ ажеттілігін туындатты. Бұ л ү деріс мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру арқ ылы жү зеге асырылды. Қ азақ станда мемлекеттік меншікті мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру ү дерісінің басталуы – мемлекеттік меншіктің ү лесін азайтуғ а, оның монополиялық ү стемдігін жоюғ а бағ ытталады.

Мемлекет иелігінен алу – бұ л мемлекеттік кә сіпорындарды тікелей шаруашылық жү ргізуші субъектілерге шаруашылық жү ргізу жә не оларғ а сә йкес ө кілеттіліктерді беру арқ ылы тү рлендіру.

Жекешелендіру – бұ л заң ды жә не жеке тұ лғ алардың мемлекеттен мемлекеттік меншік объектілерін, сонымен қ атар мемлекеттік кә сіпорындар мен ұ йымдардың ө згертілуі арқ ылы қ ұ рылғ ан акционерлік қ оғ амдардың акциялар ү лесін алуы.

Жекешелендіру экономиканы қ айта қ ұ рудың аса маң ызды элементі болып табылады. Ө йткені, жекешелендірудің бірқ атар артық шылық тары бар:

1. Микроэкономикалық артық шылық тары:

- капиталды инвестициялау;

- ө зіндік қ ұ нды тө мендету жә не тиімділікті кө теру;

- жаң а басшылық;

- жаң а технологиялар.

2. Макроэкономикалық артық шылық тары:

- бә секелестіктің кү шеюі;

- қ аржылық тұ рақ тылық;

- капитал нарығ ының дамуы;

- ә леуметтік бағ дарламалар;

- тікелей шетел инвестицияларын тарту.

3. Шетелдік инвесторлар ү шін пайдалы болуы:

- жаң а нарық тар;

- тә уекелдің тө мендеуі;

- нарық қ а кірудегі ең тө менгі тосқ ауылдардың болуы;

- тұ тынушылар ү шін пайдалылығ ы.

Жекешелендірудің тү рлері:

1. Кіші жекешелендіру – жұ мысшылар саны 200 адамғ а дейінгі мемлекеттік меншіктің шағ ын объектілерін жекешелендіру.

2. Жаппай жекешелендіру – жұ мысшылар саны 200 адамнан асатын орта кә сіпорындарды жекешелендіру. Басқ аша, бұ л купондық жекешелендіру деп аталады.

3. Жеке жобалар жекешелендіру – жұ мысшылар саны 5000 адамнан асатын ірі жә не стратегиялық маң ызы бар мемлекеттік меншік объектілерін жекешелендіру.

4. Жекеше жекешелендіру – мемлекеттік меншік объектілерін жекелеген бө ліктерге бө ліп жекешелендіру.

5. Қ арапайым кездейсоқ жекешелендіру – мемлекет тарапы-нан бақ ылау орын алмайтын жекешелендірудің тү рі.

Ә лемдік тә жірибеде жекешелендірудің алғ ашқ ы ү ш тү рі аса кең тарағ ан деп жиі айтылады.

Жекешелендірудің ә дістері:

1. Аукциондар, бұ лар конкурстар жариялау арқ ылы қ андай да бір мү лікті сату жә не сатып алу тә сілдерін қ арастырады. Бұ л жерде ү міткерлер қ атысатын ашық сауда коммерциялық конкурс арқ ылы жү ргізіледі. Коммерциялық конкурс – максималды бағ асы ұ сынылып, сатып алушы қ ойылғ ан шартты толық орындауғ а келіскен жағ дайда мемлекеттік меншік объектілерін сату.

2. Акцияларды сату, яғ ни кә сіпорын капиталындағ ы ү лестерді сату. Бұ л жерде тендерлер жарияланып, ү міткерлер қ атысатын жабық сауда инвестициялық конкурс арқ ылы жү ргізіледі. Инвестициялық конкурс – коммерциялық конкурсқ а ұ қ сас, бірақ жең іс ө лшемдері жекешелендіру объектісінің инвестиция мерзімі мен мө лшері болып табылатын сауда-саттық.

3. Жалғ а берілген кә сіпорындардың мү лкін сатып алу. Бұ л жерде кә сіпорындарды сату аукциондар арқ ылы ашық сауда тә сілдерімен жү ргізіледі жә не сатып алушығ а максималды бағ а қ оюдың талабы ұ сынылады.

Қ азақ станда кең кө лемді жекешелендіру 1991 жылы басталды. Бұ л ү дерістің негізгі бағ ыттары ү ш кезең нен ө тті. Ү кіметтің бағ дарламалары бойынша 31 мың кә сіпорынды мемлекетсіздендіру жә не жекешелендіру жоспарланды.

1991-1992 жылдарғ а арналғ ан мемлекетсіздендіру мен жекешелендірудің алғ ашқ ы ұ лттық бағ дарламасы мемлекеттік меншікті басқ а нысандарғ а айналдыруды, азаматтардың мемлекеттік кә сіпорындардың мү ліктерін (акцияларын) сатып алуды мақ сат етіп қ ойды.

1993-1995 жылдарғ а арналғ ан екінші ұ лттық бағ дарлама кіші, жаппай жә не жеке жобалар бойынша жекешелендірудің тү рлерін қ арастырып, нарық тық экономикағ а кө шуге жағ дай жасауды мақ сат етті.

1996-1998 жылдарғ а арналғ ан ү шінші ұ лттық бағ дарлама негізінен жекешелендіру ү дерісін аяқ тау арқ ылы экономикада жеке сектордың басымдылығ ына қ ол жеткізіп, оны бекітуді мақ сат етті.

Бірінші кезең. Кіші жекешелендіру 1991-1992 жылдары жү ргізілді. Бұ л кезең де сауда, қ ызмет кө рсету аясындағ ы кіші жә не орта кә сіпорындардың 50%-ы жекешелендірілді. Мемлекеттік меншіктің мө лшері мен қ ұ рамын белгілеу, меншік қ ұ қ ығ ын беру тетіктерін ә зірлеу шаралары жү зеге асырылды.

Екінші кезең. Ү лкен жә не жаппай жекешелендіру 1993-1996 жылдары жү ргізілді. Бұ л кезең де орта жә не ірі кә сіпорындар жекешелендірілді. Бұ л кезең кіші жекешелендіру бағ дарламасының аяқ талуын, жаппай жекешелендіру жә не жеке жобалар бойынша жекешелендіруді белсенді іске қ осуды кө здеді. Бұ л жерде жаппай жекешелендірудің мынадай артық шылық тарын кө рсетуге болады, біріншіден, жаң а жұ мыс орындарын қ ұ ру есебінен жұ мысбастылық ты кө теруге жағ дайлар туындайды, екіншіден, жаппай жекешелендіру шаралары ү лкен мемлекеттік шығ ындарды талап етпейді. Сонымен қ атар, жаппай жекешелендіру мемлекеттің халық қ а ұ лттық мү лікті қ айтару шарасын мақ сат тұ тып, кә сіпорындарды кең кө лемде қ айта қ ұ рылымдауды, оларды басқ аруды жетілдіруді жә не қ аражаттардың қ осымша кө здерін қ амтамасыз етуді қ арастырады. Республиканың жұ мысқ а жарамды халқ ының 17%-ның тағ дыры жаппай жекешелендірудің нә тижелеріне тә уелді болып табылды.

Ү шінші кезең. Жеке жобалар бойынша 1997-2000 жылдары жү ргізілген жекешелендіру жекешелендірудің аяқ талу кезең і деп аталады. Кү тілген оң нә тижелері: экономикалық тиімділіктің ө суі, кә сіпорындарды басқ аруды жетілдіру, жекешелендірілген кә сіпорындардың жә не олардың ө ндірген тауарларының бә секелік қ абілеттілігін кө теру.

 

 

Ө зін-ө зі тексеру сұ рақ тары

 

1. Экономикалық жү йе дегеніміз не?

2. Экономикалық жү йелердің тү рлері?

3. Экономикалық жү йеге тә н сипатты белгілері қ андай?

4. Меншіктің ә ртү рлі категориялары қ андай?

5. Меншік нысандары мен субъектілері?

6. Меншіктің қ ұ қ ық тары қ андай?

7. Ө тпелі экономиканың заң дылық тарының қ андай?

8. Жекешелендіру жә не мемлекет иелігінен алу дегеніміз не?

9. Қ азақ стандағ ы жекешелендірудің негізгі бағ ыттары қ андай?

10. Жекешелендірудің Қ азақ стандағ ы нә тижелері қ андай?

 

Студенттің ө зіндік жұ мыстары

1. Тақ ырып бойынша экономикалық сө здік жасау (глоссарий).

2. Тақ ырып бойынша логикалық схемалар қ ұ растыру.

3. Мына сұ рақ тарғ а жауап берің із (конспект):


Поделиться с друзьями:

mylektsii.su - Мои Лекции - 2015-2024 год. (0.023 сек.)Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав Пожаловаться на материал