А.Е. Личко бойынша мінез акцентуация типтерін түсіндіріңіз

Мiнез акцентуациясы А.Е.Личко бойынша: жас ө спiрiмдердi бақ ылауғ а негiзделген, нақ ты бiр мiнез кү шейуiн қ арастырды, ол сыртқ ы жағ дайларына байланысты.

Гипертимдi тип- қ озғ алмалылық, қ арым-қ атынасқ а бейiм жасө спiрiм. Шуды жақ сы кө редi, тынымсыз ортада болуды қ алайды. Кө ң iл-кү йi ө те жақ сы болады, оқ уы бiр қ алыпты емес, бiр орында отыра алмайды, тә ртiпсiздiк байқ алады. Ү лкен адамдармен конфликтiлерге жиi тү седi. Кө птеген нә рселерге қ ызығ ады, бiрақ ол тез ө тедi. Ө здерiнiң қ абiлеттерiне тым сенгiш, тiптi шектен тыс ө зiне сенедi. Елдердiң алдында ө зiн-ө зi кө рсеткендi ұ натады, мақ таншақ болып келедi.

Циклоидты тип- апатияғ а бейiм, тез қ озады, кө бiнесе ө зiмен ө зi жалғ ыз қ алғ анды ұ натады. Барлық нә рселердi жү регiне қ атты алады. Екi ү ш апта сайын кө ң iл-кү йлерi кө терiң кiден ө зiне кетiп қ алуғ а ауысады. Ескертулер жасағ анда ашуланады.

Лабильдi тип- кө ң iл-кү йi ауа райы секiлдi тез ө згередi, оғ ан ә р тү рлi қ арапайым нә рселер (бiреудiң кө зқ арасы, амандаспауы, бiр нә рсеге ден қ оюы) себеп болады. Олардың мiнез қ ұ лқ ы уақ ытша кө ң iлге байланысты. Казiргiсi мен болашағ ы ө зiнiң кө ң iлiне ұ қ сас болады, бiресе кө ң iлде, бiресе тү ң iлiп те қ алады. Кейде сә тсiздiктер мен қ иыншылдық тар болмаса да кө ң iл-кү йi тө мен болады, кө п ә уреленедi, сондай кездерде оның жақ ын адамдармен болғ аны жө н, оның басқ а нә рсеге айналғ андығ ы қ ажет. Олар ө зiне деген қ арым-қ атынасты ерекше сезiнедi.

Астено-невротикалық тип- қ озғ ыш, шаршағ ыш, қ ырсық, Ақ ыл-ой жұ мыстарына тез шаршайды.

Сензитивтi тип-жоғ ары сезiмталдық тип. Қ озғ алыс, қ ұ мар ойындарын жақ сы кө рмейдi, ү лкен компанияларда болуды қ аламайды. Бейтаныс адамдармен ұ яң, ұ ялшақ болғ андық тан тұ йық болып кө рiнедi. Тек жақ ын адамдарына ғ ана ашық сө зшең болады, ө зiнiң қ атарластарынан гө рi ү лкен кiсiлермен, кiшкентайлармен болуды ұ натады. Ү лкендердiң тiлiн алады, ата-аналарына жақ ын келедi. Ондай адамдарда''кемiстiк комплексi''болады. Ортағ а бейiмделу қ иынғ а соғ ады. Оларда жастайынан жауапкершiлiк қ асиетi қ алыптасып, ө зiне жә не басқ а адамдарғ а ү лкен талаптар қ ояды. Дос таң дауда қ ателеспейдi, ө зiнен ү лкен адамдармен достасқ анды қ алайды, оларды ө те жақ сы кө редi.

Психо-астеникалық тип- интеллектiсi тез дамиды, ө зiн-ө зi жә не басқ аларды бағ алауғ а бейiм, кө п ойланып талқ ылауды ұ натады, бiрақ iс жү зiнде емес, сө з жү зiнде ғ ана мық ты. Ө зiне-ө зi тым сену шешiмсiздiкпен байланысты. Абайсыз, салғ ырт, кенеттен шешiм қ абылдайды.

Шизоидты тип- тұ йық, ө з қ атарластарымен болғ аннан гө рi ү лкендермен болғ анды ұ натады. Басқ а адамдарғ а қ ызығ ушылығ ының жоқ екенiн, немқ ұ райды екенiн кө рсетiп, олардың жағ дайына кө ң iл бiлдiре алмайды. Iшкi жан дү ниесi қ иялғ а толы. Сырттай ө з сезiмiн кө рсете бермейдi, маң айындағ ылар оны тү сiне бермейдi.

Эпилептоидты тип- кө п жылап басқ аларды мазасыздандырады. Ондай балалар кiшкентайлар мен жануарларды ренжiтедi, ө здерiн диктатор деп санайды. Олар қ атiгез, ө зiн-ө зi жақ сы кө редi, билеушi. Басқ аларды қ орқ ыту арқ ылы ө зiне бағ ындырып, қ иын ережелер қ ояды. Ө зiн басқ алардан жоғ ары деп санайды. Бастық тардың алдында бә рiн жасап, кө терiлуге тырысады.

Истероидты тип- ү немi ортада болуды қ алайды, басқ алардың алдында ө зiн суреттеп кө рсетедi. Олар басқ а бiреудi мақ тағ анды, басқ аларғ а кө ң iл бө лгендi жақ тырмайды. Тек қ ана оны мақ тап жү ргендi ғ ана ойлайды. Кө пшiлiк ортасында лидер болғ анды ұ натады.

Тұ рақ сыз тип- ерiк-жiгерсiз, ө зен ағ ысы бойынша ө мiр сү редi. Той-томалақ жұ мыссыздық ты жақ сы кө редi. Талғ аусыз, бә рiне қ ызығ ады. Ө зiнiң болашағ ы жайлы ойламайды, кә сiби қ ызығ ушылығ ы жоқ.

Конформды тип- негiзгi ерекшелiгi барлығ ы сияқ ты болу. Ө зi ү шiн досын да сатып кетедi, бiрақ не iстесе де оғ ан себеп табады.