Эмоцияның негiзгi қызметтерiне талдаңыз

Эмоцияның негізгі қ ызметтері:

Эмоциялар адамның ә леуметтік болмысын қ амтамасыз ететін маң ызды психологиялық қ ұ рал болып табылады. Сондық тан да олар адамда оның ішкі дү ниесінің қ ажетті жағ ы ретінде пайда болады жә не ө мір сү реді. Эмоциялар мынадай функцияларды атқ арады: бағ алаушы, сигналдық, оятушы жә не коммуникативті, сонымен қ атар физиологиялық танымдық процестерге ә сер ету функциясын атқ арады.

Эмоцияның алғ ашқ ы жә не маң ызды функциясы адам ү шін қ оршағ ан заттардың, қ ұ былыстардың адамдардың ә серлі оқ иғ алардың ө з ойларының жоспарларының шешімдерінің жә не т.б. субъективті мә нін бастапқ ы бағ алау болып табылады. Эмоциялар адам ү шін ә ртү рлі ө мірдегі оқ иғ аларда, адамдарғ а жә не ө зіне, заттар мен қ ұ былыстарғ а жылдам жә не сенімді бағ дар жасауғ а мү мкіндік беретін ө зінше бір іштегі компас рө лін атқ арады. Бізге эмоциялық бағ алаулар интеллектуалды бағ алауғ а қ арағ анда сенімдірек жә не жеке мә нге ие болады. Сондық тан да біз оларғ а сенуге жә не бағ ынуғ а бейімбіз.

Мысалы, кез-келген темекі шегетін адам никотиннің зияндығ ын біле тұ рса да, темекіні тастамайды. Бұ л білімі оғ ан қ атысы жоқ абстракция сияқ ты болады. Адамның темекіге деген қ арым-қ атынасын ө згерту ү шін сол адам темекінің зияндығ ын эмоциялық тұ рғ ыда басынан кешіру керек.

Эмоциялар адамғ а оның қ ажеттілігінің кү йі туралы сигнал беріп тұ рады. Бір нә рсеге деген мә жбү рлік ө зектілігінен, сә йкесінше эмоциялық кү йзелістер туады. Олар қ ажеттіліктер деп аталады. Қ ажеттіліктің кү йіне байланысты кү шеюі, азаюы, мү лдем жоғ алып кетуі, белгісі бойынша қ арама-қ арсы ауысуы мү мкін. Қ ажеттіліктің ө мір сү руінің эмоциялық негізі мен субъективті формасын қ ұ райды.

Эмоциялар оятушы функцияларды да атқ арады, яғ ни белсенділіктің қ айнар кө зі болып табылады. Эмоциялардың оятушы мү мкіндіктері тікелей олардың кү ші мен белгісіне байланысты. Мысалы, бұ л жерде қ атты жә не жай ауруды, ү рейді, ұ ятты жә не кез-келген басқ а эмоцияларды салыстыруғ а болады. Белсенділіктің бағ ыты эмоцияның белгісімен анық талады. Жағ ымды эмоциялар эмоциялық жағ дайғ а бағ ытталғ ан ә рекеттерді оятады.

Ә сіресе қ уаныш эмоциясы осы жө нінде ғ алым Р.Х. Шакуров ө те жақ сы айтып кеткен. Біздің бойымызда қ уанышымыз ө мірге деген қ ызығ ушылығ ымызды шақ ырады жә не сол арқ ылы дем береді. Қ оғ амғ а пайдалы шындық біздің бойымызғ а қ уаныш ә келеді.

Жағ ымды эмоциялар адам ө мір жолын таң дау барысында ө мірлік бағ дар береді.

Жағ ымсыз эмоциялар керсінше ояту функцияларын орындайды. Эмоциялар адамның физиологиялық функцияларына ө те қ атты ә сер етеді. Себебі эмоция олармен қ осылып ортақ психофизиологиялық жү йені қ ұ райды. Сондық тан да эмоциялар ә рқ ашанда ағ заның азды-кө пті ө згерістерімен бірге жү реді. Физиологиялық функцияларды эмоция арқ ылы реттеу мү мкіндіктері ө те кө п. Олар ә ртү рлі бағ ытта ондағ ан, жү здеген есе ө згеруі мү мкін: кү шеюі, ә лсіреуі, тіптен толық ө шіп қ алуғ а дейін, жақ саруы, потологияғ а дейін нашарлауы, жылдамдауы, баяулауы жә не т.б. кө птеген аурулар жә не уақ ытынан бұ рын қ артаю немесе жасару эмоциялық негізде пайда болады.

Эмоциялар адамның санасы мен танымдық процестріне де дә л осылай ә сер етеді. Эмоциялардың ә сері мен олардың мү мкіндіктері мен функциялық сипаттамалары қ атты ө згеріске ұ шырай алады. Мысалы, адам қ атты стрестің ә серінен ойлауы, есте сақ тауы, зейінін тұ рақ тандыруы, нашарлауы, ө зі ә рекеттерін саналы бақ ылауының тө мендеуі мү мкін. Эмоциялық механизмдердің негізінде творчествалық ойлау мен қ иял жұ мыс істейді. Эмоциялық кү йде болмағ ан оқ иғ алар бейтарапқ а қ арағ анда жақ сырақ есте сақ талады.

Эмоцияның бұ л функциялық ерекшеліктерінің практикалық мә ні маң ызды. Эмоциялар ішкі психикалық процестер болып табылады. Бірақ та олар сырттай жақ сы кө рінеді: мимикадан, кө зқ арасынан, ә рекеттерден, қ имылдан, елестен, интонациядан жә не сө йлеудің басқ а да ерекшеліктерінен. Бұ л басқ а адамдардың эмоциялық кү йін тү сінуге жә не олармен нә тижелі қ арым қ атынас жасауғ а мү мкіндік береді.