Этиологиясы.

Лептоспироздың қ оздырғ ыштары - лептоспиралар Spirochaetaceae тұ қ ымдастығ ына Leptospiraceae туыстығ ына жатады. Олар екі тү рге бө лінеді: паразиттік Interrogans жә не сапрофиттік Biflexa. Лептоспиралар антигендік қ ұ рылымына байланысты серологиялық топтар мен вариантарғ а бө лінеді. Адамның патологиясына маң ызды серологиялық топтар: L.icterohaemorrhagica, L.pomona, L.hebdomadis, L.grippothyphosa, L.canicola, L.tarassovi. Лептоспиралар - Грам «теріс» микроорганизм. Қ анның сары суы қ осылғ ан арнайы орталарда ө седі. Лептоспиралар морфологиялық жағ ынан сансыз кө п ұ сақ шиыршық тануымен (15-20) ерекшеленген. Ұ зындығ ы –6-15 мкм, жуандығ ы –0, 25 мкм. Олардың денесінің артқ ы жағ ы ілмектә різді бү гілген. Лептоспиралар жылжымалы. Олардың ү демелі, айналмалы, бү гілмелі қ озғ алыстары байқ алғ ан. Лептоспиралардың ә ртү рлі ферменттері бар: гемолизин, фибринолизин, плазмокоагулаза, липаза.

Лептоспиралар тө менгі ауа температурасына тұ рақ ты, суда 2-3 апта, ылғ алды топырақ та 3 айғ а дейін тіршілік етеді. Сол себептен гидрофилдарғ а жатады. Бірақ, лептоспиралардың ультрафиолет сә улесіне, қ ышқ ылдарғ а, дезинфекциялаушы заттарғ а, сілтілектерге, қ ыздыруғ а тұ рақ тылығ ы аз.

Эпидемиологиясы. Лептоспироз – табиғ и ошақ ты зооноз. Аурудың кө зі - ә ртү рлі жабайы жә не ауылшаруашылық жануарлар. Жануарлардың арасында ауру урино-оралді механизм арқ ылы тарайды. Ауру жануарлар қ оздырғ ышты зә р арқ ылы бө ліп суды, топырақ ты, шө пті залалдап аурудың табиғ и жә не антропургиялық (шаруашылық) ошақ тары пайда болғ ан. Табиғ и ошақ тарда (орман, дала, тундра, кө л аймақ тары) аурудың кө зі жә не резервуары – жабайы жануарлар: кеміргіштер, кірпілер. Антропургиялық ошақ тарда (ауыл, қ ала) аурудың кө зі – ауылшаруашылық жануарлар (ә сіресе, ірі қ ара мал, ұ сақ қ ара мал, шошқ алар), егеуқ ұ йрық тар, тышқ андар, ү й жануарлары (иттер). Қ алалық ошақ тарда аурудың негізгі кө зі – қ ара жә не сұ р егеуқ ұ йрық тар, иттер. Олардың эпидемиологиялық ролі ө те маң ызды.

Адам аурудың кө зі болып табылмайды.

Аурудың берілу жолдары:

1) контактілі – тері, шырышты қ абық шалар арқ ылы. Адамдар ағ ымы жоқ суаттарда шомылу ү стінде, сонымен қ атар балық аулау, шаяндарды ұ стау, шө птің ү стінде жалаң аяқ жү ру, егістіктерде, бау-бақ шаларда ө німдерді жинау, саң ырауқ ұ лақ тарды жинау, сырқ ат жануарларды кү ту, мал сойып ет бө лшектеген кезінде ауруды жұ қ тыруы мү мкін;

Алиментарлы - кеміргіштер арқ ылы залалданғ ан су, ә р тү рлі азық -тү лік ө німдерін пайдалануғ а байланысты (ә сіресе сү тті) ауруды жұ қ тыруы мү мкін.

Бұ л ауру ә сіресе суғ а шомылу мерзімінде, яғ ни жаз айларында ө ршиді – тамыз айында жиі кездеседі. Бірақ қ алалық ошақ тарда ауру жыл бойы кездеседі.

Қ абылдаушы макроорганизм. Ауруғ а барлық жастағ ы адамдар сезімтал, жиі ересектер мен жас ө спірімдер аурады. Қ ауіпті топтарғ а ауылшаруашылық, жұ мысшылары, ет комбинатының қ ызметкерлері, кү ріш ө сіріп жинайтын адамдар, дератизаторлар, ветеринарлар, зоотехниктер, аң шылар, шахтерлер, ит ұ стайтын адамдар жатады.

Патогенезі жә не патологиялық анатомиясы.

1 сатысы – жұ қ тыру сатысы. Аурудың кіру қ ақ палары – тері мен шырышты (ас қ орыту жолдарының) қ абық шалары. Асқ азан қ ышқ ылы лептоспираларғ а ә сер етпейді.

2 сатысы – біріншілік қ ысқ а бактериемия жә не біріншілік паренхиматозды бекіну. Лептоспиралар қ имылдығ ына байланысты организмге еніп аз уақ ытта 3-5 минуттан кейін қ анғ а тү седі. Бірақ олардың аз мө лшерде болғ анынан соң, қ анда сақ талу мерзімі ө те қ ысқ а. Сосын лептоспиралар ә р тү рлі паренхиматозды ағ заларғ а ошақ танып, ә сіресе бауырдың, кө кбауырдың, бү йрек пен ө кпенің ретикулогистиоцитарлы жасушаларында қ арқ ынды кө бейеді.

Патогенездін осы еқ і сатылары аурудың жасырың кезең іне сә йкес келеді.

3 сатысы – қ айталанғ ан бактериемия мен токсинемия. Кө бейген лептоспиралар кө п мө лшерде қ айтадан қ анғ а ө теді. Қ анда бұ л уақ ытта арнайы (лептоспираларғ а қ арсы) антиденелер тү зіліп, олардың ә серінен қ оздырғ ыштар ыдырап қ анғ а токсиндерін бө леді – гиалуронидаза, фибринолизин, гемолизин жә не т.б. Аурудың клиникалық белгіліері басталады – қ ызба, қ алтырау, улану симптомдары. 1-ші аптаның соң ында жайылмалы капилляротоксикоз қ алыптасып – ішкі ағ азаларда, тері бетінде геморрагиялар пайда болады. Улы заттардың салдарынан эритроциттер гемолизге ұ шырап, анемия мен сарғ ыштану дамиды.

4 сатысы – екіншілік паренхиматозды бекіну. Қ анда ыдырамағ ан лептоспиралар паренхиматозды ағ заларғ а (бауыр, бү йрек, ми қ абығ ы жә не т.б.) қ айтадан бекініп, ісіну жә не дегенеративті ө згерістер тудырады. Аурудың бұ л сатысы 2-4-5 аптағ а дейін созылуы мү мкін.

Лептоспиралар бү йрек тұ тқ ыларында ұ зақ сақ талады. Ал жұ лын сұ йық тығ ында лептоспиралардың жиналуы менингит дамуына алып келмек.

5 сатысы - иммунитет қ алыптасу, аурудың ақ ыры немесе нә тижелері. Аурудың 2-3-ші аптасында қ анда антиденелер жиналады да, қ оздырғ ыштар қ аннан жойылады, бірақ ә ртү рлі мү шелерде табылатын кездері болуы мү мкін. Бұ л жағ дайда тү рлі асқ ынулар дамиды.

Аурудан кейін гомологиялық (тек қ ана бір серологиялық тү ріне қ арсы) тұ рақ ты иммунитет қ алыптасады.