Листериоздың клинико-патогенетикалық жіктелуі

(А.М.Дмитровский бойынша, 2002 ж.)

*Ескерту: Ауру ананың сү ті листериозды анадан балағ а жұ қ тыру фактору болуы мү мкін

Сондық тан, листериоздың клиникалық жіктелуі ө те кү рделі, ә лі толық анық талмағ ан. Бұ л мә селе листериоздың клиникалық кө ріністерінің полиморфты болуына байланысты.

Листериоздың клиникалық тү рлері:

1) ангинозды-септикалық;

2) кө з - бездік;

3) бездік– листериозды паротит кездесуі мү мкін;

4) жү йкелік тү рлері (менингит, менингоэнцефалит, энцефалит, психоз);

5) сү зек тә різді;

6) терілік (жаралық);

7) респираторлы (пневмония, бронхит);

8) абдоминалді;

9) гениталді (уретрит, простатит, сальпирнгоофорит);

10) жү кті ә йелдердің листериозы;

11) жаң а туылғ андардың листериозы.

Листерия-тасымалдаушылық тү ріде кездеседі. Бұ л жағ дайда клиникалық кө ріністері байқ алмайды.

Ең жиі кездесетін тү рі – ангинозды-септикалық. Катаралді немесе фолликулярлы баспа дамиды. Қ ызба 38, 5°С 5-6 кү нге созылады. Шеткі қ анда ө згерістер анық талмайды. Ауру айығ умен аяқ талады. Ойық жаралы-ү лдірлі ангина тә різді ө туі мү мкін. Қ ызба 39°С – 10-12 кү нге созылады. Бауыр, кө кбауыр ұ лғ аюы мү мкін. Шеткі қ анда – лейкоцитоз, лимфоцитоз, моноцитоз. ЭТЖ жоғ арлайды. Ауру сепсиске айналып кетуі мү мкін. Бұ л жағ дайларда ремиттерлеуші қ ызба, теріде полиморфты бө ртпелер, бауыр, кө кбауырдың ұ лғ аюы, қ анда мононуклеарлардың саны ө суі байқ алады. Инфекциялық эндокардит қ алыптасып, ө лімге ә келіп соғ уы мү мкін.

Бездік тү рлері қ ызбамен, улану симптомдарымен, лимфа тү йіндерінің ұ лғ аюымен жә не ауру сезімімен сипатталады.

Кө з-бездік тү рі сирек кездеседі. Ауру жануарлар мен қ атынысқ ан кезде дамиды. Конъюнктивит белгелері анық талады. Ерекшілігі конъюнктивада кө лемі 3 мм шамасында сарғ ыш тү сті гранулемалар (фолликуллалар) кө рінеді. Ортасында листериялар орналасады. Роговица зақ ымдалмайды. Кө з кө руі нашарлап, жергілікті лимфа тү йіндері ұ лғ аяды. Шеткі қ анда моноцитоз - 10%, лимфоцитоз – 35-50%. Аурудың ұ зақ тылығ ы 1-3 айғ а дейін барады.

Жү йкелік тү рлерінде менингит, менингоэнцефалит, ми абсцессі дамиды. Ерте жастағ ы балаларда кездеседі. Менингеалді симптомдары пайда болады. Кернинг, Брудзинский симптомдары байқ алып, шү йде бұ лшық еттерінің ригидтілігі анық талады. Ликвор мө лдір, қ ысымы жоғ ары, белоктың қ ұ рамы жоғ арлап, қ анттың қ ұ рамы мен хлоридтер ө згермейді. Серозды менингит ірің ді тү ріне ауысуы мү мкін. Менингоэнцефалит тү рінде қ осымша жү йкелік ошақ ты симптомдар байқ алады - птоз, анизокория, стробизм, патологиялық рефлекстер. Перифериялық жү ке жү йесі зақ ымдалғ анда парездер, салданулар қ алыптасады. Кейбір жағ дайларда полирадикулоневрит дамиды.

Терілік тү рісирек кездеседі (№44 сү рет). Қ оздырғ ыштың зақ ымданғ ан тері арқ ылы енген кезінде дамиды. Алдымен қ ышитын дақ, одан кейін папула, ә рі қ арай везикула пайда болады. Везикуланың кө лемі 2 см дейін ү лкейіп жарылады. Листериозды жара қ ызарғ ан жиегімен қ оршалғ ан, ауыр сезімі байқ алады. Регионарлы лимфаденит қ алыптасады. Орташа дә режеде улану симптомдары байқ алады.

Сепсис тә різді тү рі ө те ауыр тү рде ө теді: жоғ ары қ ызбағ а, айқ ын интоксикация белгілеріне, гепатолиеналді синдромғ а ә р тү рлі ағ залардың зақ ымдалуы қ осылады – полисерозит, гепатит, перикардит жә не т.б.

Жү кті ә йелдердің листериозы. Жү кті ә йелдер листериоздың кез келген тү рімен ауыруы мү мкін. Кейде жү кті ә йелдерде босанғ анғ а дейін бірнеше апта бойы тү сініксіз қ ызба байқ алады. Кейбір жағ дайда жү кті ә йелдер жең іл тұ мау тә різді аурумен ауырады. Сонымен, 137 жү кті ә йелдерді кө п дү ркін (7 рет) тексеру барысында, олардың 60-ның (44%) нә жісінен листериялар бө лінген. Ал ө зге тексерулерде листериялар олардың нә жісінің 12% табылғ ан.

Жаң а туылғ андардың листериозы. Туа біткен листериоз ауыр ағ ымымен жә не жиі нә рестенің ө ліміне ә келумен сипатталады. Іштегі нә ресте ауруды жұ қ тырғ анда, ол ө лі немесе шала туылады. Интранаталді листериоз 7 кү ннен бастап дамиды: жиі менингит, менингоэнцефалит тү рінде ө теді. Сепсис қ алыптасады. Ө мірінің алғ ашқ ы 2 аптасында ө лім жағ дайына душар болады. Неонаталді листериоз ө те ауыр тү рде ө теді. 2-3 кү ннен кейін қ ызба, улану симптомдары, пневмония, ауыр дистресс синдром қ алыптасады. Аурудың бұ л тү рі септикалық -гранулематозды деп аталғ ан. Аурудың негізгі белгілері: қ ызба (38-39°С), демікпе, кө геру. Сыртқ ы тыныс алу жолдарымен қ атар, ө кпе де зақ ымғ а ұ шырайды. Бауыр ұ лғ айып, сарғ ыштану пайда болады, қ ө к бауырдың ұ лғ аюы сирек кездеседі. Экзантема да білінген. Экзантема кеуде мен аяқ -қ олда орналасады. Басында қ оң ыр-қ ызыл дақ пайда болып, одан ә рі олар папулағ а айналады. Жазылғ аннан кейін 15-20% сауық қ андарда орталық жү йке жү йеде резидуалді қ ұ былыстар сақ талады.

1 айғ а дейінгі емшектегі балаларда листериоздың пайда болуы, «жаң а туылғ андардың листериозы» тә різді ө теді. Егер жұ ғ у босану кезінде болса, онда жаң а туылғ андардың листериозы, босанғ аннан 1-4 аптадан кейін клиникасы кө рінеді. Листериоздың жиі тү рі - менингит. Бактериалді менингиттің 1% оқ иғ аларында Listeria monocytoqenesанық талғ ан. Кейде кенеттен неврологиялық симптомдар пайда болады немесе энцефалиттің клиникалық кө рінісі дамиды.